خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: استان کرمان به عنوان یکی از پهناورترین و مهم‌ترین استان‌های ایران، در سال‌های اخیر با بحران جدی خشکسالی و کاهش منابع آبی مواجه بوده است.

این بحران نه تنها بر زندگی روزمره مردم، بلکه بر اقتصاد، کشاورزی و محیط زیست این منطقه نیز تأثیرات منفی گسترده‌ای گذاشته است. با توجه به گزارش‌های رسمی و اظهارات مسئولان، وضعیت آب‌های زیرزمینی، قنات‌ها و سدهای کرمان در حال حاضر بسیار نگران‌کننده است و نیازمند اقدامات فوری و جدی برای مدیریت این بحران است.

وضعیت خشکسالی در استان کرمان

خشکسالی در استان کرمان پدیده‌ای جدید نیست، اما شدت و تداوم آن در سال‌های اخیر به حدی افزایش یافته که این منطقه را با یکی از شدیدترین بحران‌های آبی خود مواجه کرده است.

بر اساس داده‌های هواشناسی، میزان بارندگی در استان کرمان نسبت به میانگین بلندمدت کاهش چشمگیری داشته است. به گفته حمید علیدادی سلیمانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان، اگرچه بارندگی‌های سال جاری نسبت به سال گذشته ۱۳۶ درصد افزایش یافته، اما این میزان بارش تنها ۷۰ درصد میانگین بلندمدت را پوشش می‌دهد؛ این بدان معناست که افزایش بارندگی‌های اخیر نتوانسته کاهش بارش در بلندمدت را جبران کند.

خشکسالی در کرمان نه تنها بر منابع آب سطحی، بلکه بر آب‌های زیرزمینی نیز تأثیر گذاشته است. کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده است؛ این موضوع به ویژه در مناطق روستایی و کشاورزی که وابستگی زیادی به چاه‌ها و قنات‌ها دارند، بحران‌های جدی ایجاد کرده است.

وضعیت آب‌های زیرزمینی

آب‌های زیرزمینی یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب در استان کرمان هستند. با این حال، برداشت بی‌رویه از این منابع و کاهش تغذیه طبیعی آن‌ها به دلیل خشکسالی، باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده است.

بر اساس گزارش‌ها، سطح آب در بسیاری از دشت‌های این استان به طور متوسط سالانه بین ۱ تا ۲ متر کاهش می‌یابد. این کاهش در برخی مناطق حتی بیشتر است و به ۳ متر در سال نیز می‌رسد.

افت سطح آب‌های زیرزمینی باعث خشک شدن بسیاری از چاه‌ها و قنات‌ها شده است. قنات‌ها که زمانی یکی از اصلی‌ترین روش‌های تأمین آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران بودند، اکنون در معرض نابودی قرار دارند. بسیاری از قنات‌های کرمان که صدها سال قدمت دارند، به دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی خشک شده‌اند. این موضوع نه تنها بر تأمین آب شرب و کشاورزی تأثیر گذاشته، بلکه باعث از بین رفتن بخشی از میراث فرهنگی و تاریخی این منطقه نیز شده است.

وضعیت قنات‌ها

قنات‌ها به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پایدارترین روش‌های تأمین آب در مناطق خشک، همواره نقش مهمی در تأمین آب شرب و کشاورزی در استان کرمان داشته‌اند. با این حال، خشکسالی و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث شده که بسیاری از قنات‌های این استان خشک شوند یا با کاهش شدید دبی آب مواجه شوند.

بر اساس آمارها، تعداد قنات‌های فعال در استان کرمان در سال‌های اخیر به طور چشمگیری کاهش یافته است. بسیاری از قنات‌هایی که زمانی آب فراوانی داشتند، اکنون خشک شده‌اند یا تنها در فصول خاصی از سال آب دارند.

این موضوع باعث شده که کشاورزان و ساکنان مناطق روستایی با مشکلات جدی در تأمین آب مواجه شوند. خشک شدن قنات‌ها همچنین باعث کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها شده است.

وضعیت سدهای کرمان

سدهای اصلی استان کرمان نیز از خشکسالی و کاهش بارندگی در امان نمانده‌اند. بر اساس گزارش مدیرعامل آب منطقه‌ای کرمان، چهار سد اصلی این استان شامل سد شهید سلیمانی بافت، سد جیرفت، سد تنگوئیه سیرجان و سد نساء بم، در مجموع دارای ظرفیت ۵۶۹.۲۴ میلیون متر مکعب هستند. با این حال، در حال حاضر تنها ۱۲۵.۷۸ میلیون متر مکعب (معادل ۲۲.۱ درصد) از این ظرفیت پر از آب است.

در بین این سدها، سد جیرفت با ۲۸.۵۶ درصد ذخیره آب، بهترین وضعیت را دارد؛ در مقابل، سد تنگوئیه سیرجان تنها ۸.۰۳ درصد از ظرفیت خود را آب دارد که نشان‌دهنده وضعیت بحرانی این سد است.

سد شهید سلیمانی بافت نیز با ۲۳.۳۰ درصد و سد نساء بم با ۱۲.۷۱ درصد ذخیره آب، وضعیت متوسطی دارند. این آمارها نشان می‌دهد که سدهای کرمان با کمبود شدید آب مواجه هستند و این موضوع تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت را در این استان با چالش‌های جدی مواجه کرده است.

تأثیرات خشکسالی بر کشاورزی و اقتصاد کرمان

کشاورزی یکی از اصلی‌ترین بخش‌های اقتصادی استان کرمان است. با این حال، خشکسالی و کاهش منابع آبی باعث شده که این بخش با مشکلات جدی مواجه شود. کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن قنات‌ها و چاه‌ها باعث کاهش تولیدات کشاورزی شده است.

بسیاری از کشاورزان به دلیل کمبود آب، مجبور به کاهش سطح زیر کشت یا تغییر الگوی کشت خود شده‌اند؛ این موضوع نه تنها بر درآمد کشاورزان تأثیر گذاشته، بلکه باعث افزایش قیمت محصولات کشاورزی نیز شده است.

خشکسالی همچنین بر صنعت و سایر بخش‌های اقتصادی استان کرمان تأثیر گذاشته است. بسیاری از صنایع که به آب وابسته هستند، با مشکلات جدی در تأمین آب مواجه شده‌اند. این موضوع باعث کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها در این صنایع شده است.

محمد قنبری، کارشناس حوزه آب در استان کرمان در گفتگو با مهر می‌گوید: برای مقابله با بحران خشکسالی و کم‌آبی در استان کرمان، نیازمند اقدامات فوری و بلندمدت هستیم.

وی می‌افزاید: آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم در مورد اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب و استفاده بهینه از منابع آبی بسیار مهم است؛ همچنین جایگزینی روش‌های سنتی آبیاری با روش‌های نوین مانند آبیاری قطره‌ای و تحت فشار مصرف آب را به طور چشمگیری کاهش می‌دهند.

وی ادامه می‌دهد: اجرای پروژه‌های احیای قنات‌ها و تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی برای افزایش سطح آب‌های زیرزمینی و ساخت سدهای جدید و بهینه‌سازی سدهای موجود از دیگر راه حل‌ها است.

وی می‌افزاید: از منابع آب غیرمتعارف مانند آب‌های بازیافتی و شیرین‌سازی آب دریا برای تأمین بخشی از نیازهای آبی استان کرمان می‌توان استفاده کرد.

باید گفت خشکسالی و کاهش منابع آبی در استان کرمان یک بحران جدی است که نیازمند توجه و اقدامات فوری است.

این بحران نه تنها بر زندگی مردم، بلکه بر اقتصاد و محیط زیست این منطقه نیز تأثیرات منفی گسترده‌ای گذاشته است، لذا با اجرای برنامه‌های مدیریتی و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توان تا حدی از شدت این بحران کاست و آینده‌ای پایدار را برای استان کرمان رقم زد.