برهمین اساس ایجاد معافیت‌های جدید ممنوع شد مگر در مواردی که به تشخیص مجلس شورای اسلامی به عنوان حمایت از تولید در نظر گرفته شود. در کنار این مسئله معین شد تا سازمان امور مالیاتی وضعیت شفاف وضعیت و میزان معافیت‌های مالیاتی در هر سال را نیز اعلام کند که تا کنون گزارشی در این زمینه منتشر نشده است.

با این وجود رئیس سازمان امور مالیاتی کشور نیز در چندین سخنرانی خود به اهمیت ساماندهی معافیت‌های مالیاتی اشاره کرده است چرا که اگر این اتفاق همراه با مقابله با فرارهای مالیاتی انجام نشود، هدف جدا شدن نفت از بودجه و کاهش وابستگی به نفت همچنان یک رویا باقی خواهد ماند.

جزئیات معافیت و بخشودگی مالیاتی 2025 هزار میلیارد تومانی در 1404

با توجه به بررسی‌های انجام شده، در سال 1404 مجموع معافیت‌ها و بخشودگی‌های مالیاتی برابر 2025هزار میلیارد تومان خواهد بود که بزرگترین  بخش آن مربوط به مالیات بر ارزش افزوده است. در ابتدا باید توجه داشت که براساس جداول گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص میزان معافیت‌های مالیاتی در هر حوزه، عمده این معافیت‌ها بجزو بخشی از آنها در حوزه مالیات ارزش افزوده، مربوط به اشخاص حقوقی و شرکت‌ها است.

برهمین اساس پیش‌بینی مالیات از دست رفته سال 1404 در حوزه مالیات بر ارزش افزوده برابر 888 هزار میلیارد تومان است. در کنار این مورد سهم درآمدهای حقوق 216 همت، سود سپرده و جوایز بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی مجاز47.2 همت، مالک مجتمع مسکونی بیش از سه واحد استیجاری و مسکونی 24 همت، شرکت‌های دانش‌بنیان 9.3 همت، فعالیت‌های اقتصادی در مناطق آزاد تجاری19.9 همت و افزایش تمکین پرداخت مالیات (حمایت از خود اظهاری) 46 همت از درآمدهای مالیاتی از دست رفته سال 1404 است.

 با توجه به این گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، جداول مربوط به درآمدهای مالیاتی از دست رفته سال 1404 به شرح زیر است:

اما نکته دارای ابهام در خصوص همین گزارش مربوط به بند 48 است که در آن سهم سایر معافیت‌ها 354 هزار میلیارد تومان تعیین شده که خود عدد بزرگی است و مشخص نیست که این رقم شامل چه بخش‌های دیگری می‌شود.

چالش عظیم ذی‌نفعان پیش پای اصلاح معافیت‌ها

هر چند که ساماندهی معافیت‌های مالیاتی به عنوان یک هدف مورد توافق طیف گسترده‌ای از اقتصاددانان، کارشناسان، مدیران دولتی و نمایندگان مجلس است اما ذی‌نفعان بزرگ و قدرتمند آن سبب شده تا امروز شاهد اقدامات قابل توجهی در این حوزه نباشیم. حتی اقدامات محدود دولت در سنوات گذشته نیز با مقاومت‌های بسیار جدی روبه‌رو شد تا جایی که وزارت اقتصاد از موضع خود برای کاهش معافیت‌های مالیاتی عقب‌نشینی کرد.

نمونه این مسئله را در تعیین سقف و کاهش سقف معافیت‌های مالیاتی در بودجه شاهد بوده‌ایم. به طور مثال حدود یک سال قبل بود که تلاش شد با تعیین سقف برای معافیت‌های مالیاتی، کمی از معافیت‌های چندین هزار میلیارد تومانی شرکت‌های بزرگ کاهش پیدا کند. پس از حتی تصویب این بند در قانون بودجه شاهد بودیم که بورس تحت تاثیر قرار گرفت و فشارها آنقدر زیاد شد که در نهایت با عقب‌نشینی دولت و وزارت اقتصاد این بند از بودجه که به عنوان بند «س» تبصره 6 قانون بودجه 1403 شناخته می‌شد به مرحله اجرا نرسید.

پس از اصلاح این بند از قانون بودجه در بهار 1403، محمدرضا پورابراهیمی رئیس وقت کمیسیون اقتصادی مجلس در تشریح این مصوبه گفت: این مصوبه شامل معافیت‌های شرکت‌های بورسی می‌شود؛ بر این اساس تمامی معافیت‌های مالیاتی مقرر در قوانین برای شرکت‌های بورسی، صندوق‌های سرمایه گذاری، سود سپرده‌های بانکی و تمامی فعالیت‌های بازار سرمایه به قوت خود باقی می ماند و حذف نمی شود. معافیت‌های قانونی که طی سال‌های گذشته برای شرکت های بورسی و صندوق های سرمایه گذاری بوده است، در سال 1403 حذف نمی‌شود.

شفافیت در عملکرد مهم‌ترین عامل در ساماندهی معافیت‌های مالیاتی

یکی دیگر از مسائل جدی که در خصوص معافیت‌های مالیاتی وجود دارد، نتیجه و عملکرد آنها است. با وجود اینکه طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حدود 2 هزار هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی در کشور داریم، اما مشخص نیست که این معافیت‌ها تا چه اندازه توانسته‌اند اهداف قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران را محقق کنند.

با توجه به عدم شفافیت جدی که در این حوزه وجود دارد، یکی از نیازهای اساسی برای تغییر ریل سیاست‌گذاری در معافیت‌های مالیاتی که مورد تاکید برنامه هفتم توسعه نیز قرار داشته این است که ابتدا وضعیت کنونی معافیت‌ها و تاثیر هر کدام بر بخش‌های مشمول مورد بررسی قرار بگیرد تا در نهایت بتوان به یک مسیر قابل اجرا با حداقل مقاومت ممکن برای ساماندهی معافیت‌های مالیاتی دست پیدا کرد.