به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، در دنیای امروز، فضای مجازی به یکی از اصلی‌ترین بسترهای ارتباطی و اطلاعاتی تبدیل شده است که تأثیرات عمیقی بر زندگی روزمره افراد، به‌ویژه کودکان و نوجوانان دارد. با افزایش دسترسی به اینترنت و گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، نگرانی‌ها درباره امنیت و سلامت روانی این قشر آسیب‌پذیر نیز افزایش یافته است.

طبق آماری که از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) منتشر شد، درحال‌حاضر بیش از۸۰درصد جوانان ایرانی ۱۵ تا ۲۴ سال از شبکه اینترنت استفاده می‌کنند. همچنین این‌که پس از شیوع ویروس کرونا و گسترش آموزش آنلاین دسترسی بسیاری از کودکان به فضای مجازی هم امکان‌پذیر شد.تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده بی‌رویه از فضای مجازی می‌تواند به مشکلات جدی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب در میان جوانان منجر شود. 

   
فضای مجازی و تهدیدات آن برای کودکان و نوجوانان

در راستای پاسخگویی به این چالش‌ها،محمد لسانی، کارشناس حوزه رسانه وفضای مجازی  ورود کودکان به فضای مجازی را ارزیابی و در این راستا اظهار می‌کند: «فضای مجازی یکی از هشت رسانه است که باید حتما برای یک انسان بالغ مورد استفاده باشد.»

وی ادامه می‌دهد: «هنوز هم برای زمان و چگونگی استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی مناقشه وجود دارد؛ به‌طور مثال درباره شیوه در اختیار قراردادن گوشی تلفن‌همراه برای بازی‌های آنلاین یا نرم‌افزارها.»

این کارشناس فضای مجازی می‌افزاید: «عموما منطقه خطر، سن کودک است؛ یعنی باید حواس‌مان باشد که برای کودکان زیر شش سال رسانه‌های تصویری به‌شدت محدود شود.»

لسانی عنوان می‌کند: «رسانه‌های اجتماعی باید پایان دوره نوجوانی در اختیار فرد قرار گیرد که این استفاده به‌صورت ایمن باشد. به عبارتی شبکه اجتماعی در ۱۵ یا ۱۶سالگی باید در اختیار نوجوان گذاشته شود.»

وی خاطرنشان می‌کند: «استفاده کودک‌ونوجوان از فضای مجازی به‌صورت قالبی هم به خروجی رسانه‌ای برمی‌گردد. در اینجا باید گفت که پایین‌ترین خطر از رسانه اجتماعی به گیم‌های آفلاین و آنلاین برمی‌گردد که برخی به‌صورت فردی و برخی دیگر به‌صورت گروهی انجام می‌شود.»این کارشناس فضای مجازی اظهار می‌کند: «ملاحظه والدین در این خصوص است که خطرات و آسیب‌ها به‌صورت سنی و قالبی رعایت شود.»

   
فواید و معایب استفاده کودک و نوجوان از فضای مجازی

لسانی همچنین درباره فواید و معایب استفاده کودک‌ونوجوان از فضای مجازی توضیح می‌دهد: «فضای مجازی حوزه‌ای به‌شدت گسترده است که همه فناوری‌های دیجیتال را در بر می‌گیرد.»

وی ادامه می‌دهد: «فناوری‌های دیجیتال امروز شامل پویانمایی‌، بازی‌ها، اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهاست. به همین دلیل فضای مجازی اگر به‌عنوان کمک‌آموزشی مورد استفاده قرار گیرد و صرفا تفریحی نباشد، سلامت است.»

این کارشناس با بیان این‌که استفاده کودک از فضای مجازی باید زمانمند باشد، می‌گوید: «استفاده کودک‌ونوجوان از مانیتورهای لپ‌تاپ، تبلت، گوشی‌هوشمند و تلویزیون باید بین دو تا سه ساعت و این زمان هم به‌طور مجزا باشد؛ یعنی ۴۰دقیقه صبح یا ۴۰ دقیقه عصر باشد تا بی‌برنامگی و اعتیاد صورت نگیرد و موجب پرخاشگری فرد نشود.»

   
چه خطراتی فرزندان را در فضای مجازی تهدید می‌کند؟

لسانی همچنین درباره خطراتی که کودکان را در فضای مجازی تهدید می‌کند، خاطرنشان می‌کند: «محافظت از کودکان در فضای مجازی به این دلیل اهمیت دارد که این فرزندان نسل آینده هستند و انرژی آنها در مسیر پیشرفت و توسعه شخصی و ملی باید صرف شود، وگرنه منشأ آسیب‌های متفاوت برای خودشان، خانواده‌ها و جامعه می‌شود.»

وی ادامه می‌دهد: «آسیب‌های جسمی، روحی و روانی ناشی از استفاده از فضای مجازی می‌تواند هزینه‌های سرسام‌آوری برای پزشکان، مشاوران و دیگرخدمات درمانی به همراه داشته باشد. این هزینه‌ها برای خانواده‌ها می‌تواند بار اقتصادی سنگینی ایجاد کند و برای جامعه نیز به معنای سربار شدن فرد در جامعه خواهد بود. در این شرایط، فرد عملا یک نیروی منفعل است که باید به‌طور جدی از او محافظت شود.»

این کارشناس فضای مجازی یادآورمی‌شود: «طیف خطرات فضای مجازی گسترده است. کودک‌ونوجوان در این شرایط می‌تواند دچار آسیب‌هایی مثل اعتیاد، عشق آنلاین، روابط غیراخلاقی وکلاهبرداری شود.»

لسانی ادامه می‌دهد:«بحث وابستگی به فضای مجازی وتبدیل‌شدن به یک قفس‌مجازی ازدیگر آسیب‌هایی است که در این شرایط، کودکان و نوجوانان برای فرار از واقعیت به آن روی می‌آورند. به همین دلیل، این نوع آسیب‌های اجتماعی به‌شدت گسترده است.»

   
فضای گفت‌وگو میان فرزند و والدین باز باشد

وی درباره اقداماتی که والدین برای تامین امنیت فرزندان درفضای مجازی باید انجام ‌دهند، توضیح می‌دهد:«بحث اول خودگشودگی و خودافشایی است که فرزندان نیازدارندباوالدین‌شان داشته باشند؛ گفت‌وگویی که میان فرزندان ووالدین باید وجودداشته باشد،اهمیت بسیاری دارد.»

این کارشناس فضای مجازی ادامه می‌دهد:«بسیاری ازمواقع پنهان‌کاری میان فرزندان باوالدین یا ترس وهراسی از توبیخ و تنبیه وجود دارد که باعث درونی‌شدن وعملا دور از دیده شدن و دور از نظارت شدن رفتار آنلاین کودکان و نوجوانان می‌شود.»

لسانی می‌افزاید: «اولین مسأله بازبودن فضای تعامل و گفت‌وگوست که والدین باید به آن توجه داشته باشند. نباید این رفت‌وآمد اطلاعاتی بین آنها و فرزندشان مسدود شود. نکته دوم خود بحث قانون‌گذاشتن و نظارت بر آن قوانینی است که خانواده‌ها در مورد رفتار آنلاین باید داشته باشند.»