روزنامه هم‌میهن: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا روز سه‌شنبه‌ ۴ فوریه در اظهارنظری شوکه‌کننده حتی برای نزدیک‌ترین مشاورانش، اعلام کرد که ایالات متحده باید کنترل نوار غزه را به دست گیرد و فلسطینیان ساکن آن را به جایی دیگر منتقل کند. او گفت که آمریکا مسئولیت بازسازی و تبدیل کردن غزه به قبله مشاغل و توریسم را خواهد پذیرفت و غزه را به «ریویرای خاورمیانه» تبدیل خواهد کرد.

این طرح با استقبال بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل که برای دیدار با ترامپ به ایالات متحده سفر کرده بود روبه‌رو شد؛ نتانیاهو همان روز در پاسخ به خبرنگارانی که درباره طرح ترامپ سوال می‌کردند، گفت: «او آینده متفاوتی را برای این منطقه می‌بیند. این طرح ارزش مورد توجه قرار گرفتن را دارد و می‌تواند تاریخ را عوض کند.»

اما برای فلسطینیان که طی دهه‌های گذشته برای حفظ سرزمین‌شان جنگیده‌اند، طرح ترامپ به مثابه گذر از کابوس قتل‌عام به کابوسی هولناک‌تر است. از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا زمانی که آتش‌بس میان اسرائیل و حماس در ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ برقرار شود، نوار غزه در معرض حملات ویرانگر و مرگبار اسرائیل بود که به کشته شدن بیش از ۴۷ هزار نفر از ساکنان و از بین رفتن بخش اعظمی از زیرساخت‌ها در این منطقه شد.

ترامپ پیش‌تر نیز خواهان پذیرش ساکنان غزه از سوی اردن و مصر شده بود اما هر دو این کشورها پیشنهاد رئیس‌جمهور آمریکا را برای میزبانی از ساکنان غزه رد کردند. اردن در حال حاضر میزبان بیش از ۲ میلیون مهاجر فلسطینی است که بخش بزرگی از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. مصر هم به‌رغم مخالفت با پذیرش پناهجویان فلسطینی در طول جنگ، در برخی مقاطع ناچاراً بخشی از پناهجویان فلسطینی را پذیرفت و بر اساس آمارها مجموعاً ۱۰۰ هزار نفر از ساکنان غزه در این مدت وارد مصر شدند. ترامپ از عبدالله دوم، پادشاه اردن دعوت کرده تا به واشنگتن سفر کند.

تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که هدف از این دعوت، تحت فشار قرار دادن اردن برای پذیرش مردم غزه به‌عنوان پناهجو است. همزمان، رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد مصر را شدیداً برای این مسئله تحت فشار قرار دهد. مصر به شدت به کمک‌های اقتصادی ایالات متحده وابسته است و این موضوع اهرم قدرتمندی را برای استفاده علیه مصر در دست ترامپ قرار می‌دهد.

غزه کجاست و چه تاریخی دارد؟

غزه با وسعت ۳۶۰ کیلومترمربع در غرب دریای مدیترانه واقع شده است. این منطقه ساحلی از جنوب با مصر و از غرب و شمال با سرزمین‌های فلسطینی اشغال‌شده توسط اسرائیل هم‌مرز است. پیش از اشغال شدن توسط نیروهای بریتانیایی در سال ۱۹۱۸، غزه بخشی از منطقه فلسطین در امپراطوری عثمانی محسوب می‌شد. این منطقه تا سال ۱۹۴۸ در اشغال بریتانیا باقی ماند اما پس از «نکبت» که با اخراج فلسطینی‌ها و اعلام رسمی تشکیل اسرائیل همراه بود، کشورهای عربی تصمیم گرفتند به اسرائیل حمله کنند و در نتیجه این حمله، کرانه باختری به تصرف اردن و نوار غزه به تصرف مصر درآمد.

در نتیجه جنگ‌ ۱۹۶۷ میان اعراب و اسرائیل، اسرائیلی‌ها نوار غزه و کرانه باختری را اشغال کردند و این مناطق دهه‌ها در اشغال اسرائیل باقی ماند. در طول این مدت، تنش‌ها میان فلسطینی‌هایی که می‌خواستند سرزمین‌شان را از اشغال نجات دهند و اشغالگران اسرائیلی ادامه داشت و اسرائیلی‌ها تلاش داشتند با سرکوب شدید و شهرک‌سازی در سرزمین‌های فلسطینی آن‌ها را از سرزمین خود برانند.

سال ۱۹۹۳، بر اساس توافق‌ اسلو میان اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین، مقرر شد که کنترل نوار غزه به فلسطینی‌ها واگذار شود اما در عمل دست‌کم تا سال ۲۰۰۵ که تل‌آویو تحت فشار گسترده بین‌المللی مجبور شد نیروهای نظامی خود را به همراه ۹ هزار شهرک‌نشین از نوار غزه خارج کند، این منطقه در کنترل اسرائیل باقی ماند.

پس از انتخابات سال ۲۰۰۶، حماس کنترل نوار غزه را  در اختیار گرفت و تنها یک سال بعد اسرائیل با محاصره کامل هوایی، زمینی و دریایی این منطقه شرایطی را برای ساکنان نوار غزه به وجود آورد که بسیاری از سیاستمداران و نهادهای بین‌المللی از آن زمان از غزه به عنوان «بزرگترین زندان روباز جهان» یاد می‌کنند.

ساکنان غزه و وضعیت غزه پس از جنگ

پیش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که جنگ اخیر میان حماس و اسرائیل آغاز شد، بیش از 2/2 میلیون نفر در غزه زندگی می‌کردند. بخش بزرگی از جمعیت غزه را جوانان و کودکان تشکیل می‌دهند. یونیسف تخمین می‌زند که نزدیک به ۱ میلیون کودک در این منطقه زندگی می‌کنند. سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) تخمین می‌زند ۴۰ درصد از جمعیت غزه کمتر از ۱۵ سال سن دارند.

براساس اعلام UNRWA، بیش از 1/6 میلیون نفر از ساکنان غزه را مهاجران فلسطینی تشکیل می‌دهند که اسرائیل طی دهه‌های گذشته و به‌ویژه در طول «نکبت» آن‌ها را مجبور به ترک خانه و زندگی کرده و ناچاراً در نوار غزه ساکن شده‌اند.

وزارت بهداشت غزه می‌گوید در جنگ اخیر دست‌کم ۴۷ هزار نفر توسط نیروهای اسرائیلی کشته و حداقل ۱۱۱ هزار نفر زخمی شده‌اند. در طول این مدت، به گفته دفتر سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور بشردوستانه، طی حملات زمینی و بمباران‌های اسرائیل ۴۳۶ هزار خانه در غزه (معادل ۹۲ درصد کل خانه‌ها در غزه) ویران شده‌اند. همچنین نزدیک به ۸۰ درصد از تمام تأسیسات تجاری و ۶۸ درصد از شبکه حمل و نقل در این منطقه آسیب دیده یا نابود شده‌اند.

به‌رغم این ویرانی گسترده، زمانی که اواسط ژانویه آتش‌بس در غزه برقرار شد، بسیاری از ساکنان غزه که در این مدت آواره شده و مجبور به رها کردن خانه‌هایشان شده بودند، تصمیم گرفتند به خانه‌هایشان بازگردند و خانه‌های جدیدشان را دوباره در آنجا برپا کنند. ریاض منصور، نماینده دائم و سفیر فلسطین در سازمان ملل متحد در این باره گفت: «حتی اگر بخش بزرگی از آن نابود شده باشد، انتخاب فلسطینی‌ها همچنان بازگشت به آنجاست. فلسطینی‌ها می‌خواهند غزه را بازسازی کنند چراکه آنجا جایی است که به آن‌ها تعلق دارد و عاشق زندگی در آن هستند.

رهبران و مردم جهان باید به خواست و انتخاب مردم فلسطین احترام بگذارند.» آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان ملل متحد نشان می‌دهد تنها ظرف مدت زمان بسیار کوتاهی پس از آغاز آتش‌بس، نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر به شمال غزه بازگشتند. مصطفی ابراهیم، تحلیلگر سیاسی ساکن غزه در این باره در شبکه اجتماعی فیسبوک نوشته است: «مردم فلسطین، و به‌ویژه مردم غزه، در این سرزمین ریشه دارند و جایی نخواهند رفت. اگر ترامپ می‌خواهد چیزی را هموار کند، می‌تواند برود و دریا را هموار کند.»

واکنش‌های بین‌المللی به طرح ترامپ 

به نظر می‌رسد در صورت اجرایی شدن طرح مدنظر ترامپ، دست‌کم در کوتاه مدت امکان حصول توافق میان اسرائیل و عربستان برای عادی‌سازی روابط وجود نخواهد داشت. وزرای امور خارجه ترکیه و مصر، دو کشوری که نقش موثری در برقراری آتش‌بس داشتند پس از دیدار و گفت‌وگو با یکدیگر در بیانیه‌ای هرگونه جابه‌جایی مردم غزه و انتقال آن‌ها به خارج از خاک فلسطین را چه به صورت موقت و چه به صورت دائم رد کردند.  حماس هم مخالفت جدی خود را با این طرح اعلام کرده است. عزت‌الرشق، عضو دفتر سیاسی حماس  در بیانیه‌ای نوشته است: «اظهارات ترامپ نژادپرستانه است و تلاشی آشکار برای از بین بردن مسئله فلسطین و انکار حقوق ملی تثبیت‌شده ما محسوب می‌شود.»

ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه هم در نشست خبری به این موضوع واکنش نشان داد. زاخارووا گفت:‌ «این طرح مورد مخالفت مصر، اردن و فلسطین قرار دارد. نوار غزه، قدس شرقی و کرانه باختری رود اردن بخش‌های جدایی‌ناپذیر سرزمین‌های متعلق به فلسطین هستند.» سخنگوی وزارت خارجه روسیه تأکید کرد که مسئله فلسطین باید در چارچوب حقوق بین‌الملل، از جمله قطعنامه‌های سازمان ملل و ابتکار صلح عربی، از طریق یک راه‌حل سیاسی حل‌وفصل شود.