به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دستگیری «سعدون صبری» متهم ردیف اول در ماجرای شهادت شهید محمد باقر صدر و اعلام آن از سمت دستگاه امنیت ملی عراق بار دیگر توجه‌ رسانه‌های عراقی را به جنایات حزب بعث در دهه 80 میلادی معطوف کرد.

سعدون صبری نه تنها به قتل شهید صدر بلکه به ترور و قتل بسیاری از چهره‌های منتسب به حزب الدعوه اسلامی نیز اعتراف کرده است. در این گزارش، ضمن تشریح حیات این عالم فقیه و روشن‌اندیش، نحوه دستگیری سعدون صبری تشریح خواهد شد.

شهید محمد باقر صدر، نظریه پرداز حکومت اسلامی در عراق

«محمد باقر صدر»، اندیشمند و عالم شیعی و از نظریه‌پردازان بارز اسلام سیاسی در عراق بود. صدر یکی برجسته‌ترین چهره‌ها در جمع 10 موسس «حزب الدعوه اسلامی» در دهه 30 شمسی شناخته می‌شد که در راستای تاسیس حکومت اسلامی در عصر غیبت حضرت ولی عصر(عج) نظریه‌ پردازی کرده بود. این عالم برجسته شیعی در 11 سالگی کتابی تحت عنوان علم منطق تالیف نمود و از همین سن به تدریس مقدمات علوم حوزوی پرداخت.

محمد باقر صدر در 19 سالگی با تایید مرحوم آیت الله خویی به درجه اجتهاد نائل آمد و سپس در 24 سالگی تدریس درس خارج فقه را در مدارس دینی آغاز کرد. ایشان تا قبل از 35 سالگی کتاب‌هایی همچون «فدک در تاریخ»، «فلسفه ما»، «اقتصاد ما»، «مبانی منطقی استقراء»، «بانک بدون ربا در اسلام» و «الفتاوی الواضحه» که رساله ایشان محسوب می‌شد را به رشته تحریر در آورد. وی در سن 23 سالگی همراه با گروهی از روحانیون و فعالان حوزه سیاسی عراق، حزبی تحت عنوان «الدعوه الاسلامیه» را بنیان نهاد. در بین رهبران این حزب تنها «محمد باقر حکیم» جوان‌تر از شهید صدر بود.

«آیت الله سید محمد باقر صدر» در سال 1357 مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران از حضرت امام خمینی (ره) حمایت همه‌جانبه‌ای به عمل آورد تا بدین‌شکل در داخل عراق نیز موج جدیدی از اعتراضات را برای مردمی که خواستار سقوط رژیم بعث در عراق بودند، پی‌ریزی کند. این حمایت سبب شد تا رسانه‌های غربی در آن برهه از ایشان با لقب «خمینی عراق» یاد کنند.

استقبال مردم عراق از افکار «محمد باقر صدر» همزمان با آغاز به کار نظام جمهوری اسلامی در ایران، درخواست‌ها برای گسترش دایره نمایندگان ایشان را افزایش داد. اقبال عمومی به «محمد باقر صدر» در داخل عراق تعداد نمایندگان ایشان را علیرغم محدودیت‌هایی که رژیم بعث در عراق ایجاد کرده بود، به 100 نفر رساند.

فتاوی انقلابی «آیت الله محمد باقر صدر»

فشار مضاعف بعثی‌ها انگیزه‌ای را نزد شهید صدر ایجاد کرد تا در خارج از کشور کمیته‌های «حزب الدعوه» را تاسیس و گسترش دهد و از طرف دیگر در داخل عراق نیز با صدور احکام انقلابی مقدمات سقوط نظام بعث که خواسته ملت عراق بود را مهیا کند. در همین راستا ایشان به صدور برخی از احکام و فتاوی انقلابی دست زدند که برخی از آنها عبارت بودند از:

1. عضویت در حزب بعث تحت هر عنوانی حرام است؛
2. حرمت ورود دانشجویان زن به دانشگاه بدون رعایت حجاب اسلامی؛
3. حرمت اقتدا به روحانیون وابسته به دولت بعث در نماز؛
4. توسعه فعالیت انقلابی از شهر نجف به دیگر شهرهای عراق از طریق شاگردان و نمایندگان؛
5. حفظ و تقویت ارتباط با ایران از طریق مرحوم «آیت الله هاشمی شاهرودی» با هدف طراحی برنامه‌ای واحد برای سقوط نظام بعث (مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی در این راستا سفرهایی را به کویت، امارات، فرانسه و انگلستان داشتند. این اقدامات به تقویت کمیته‌های خارجی حزب الدعوه کمک بسیاری کرد.)

تصویری از شهیدان سید محمد باقر الصدر و سید محمد باقر الحکیم به همراه مرحوم هاشمی شاهرودی و دیگر یاران

قیام 17 رجب 1979

این مبارزات انقلابی تدابیر علیه «محمد باقر صدر» از سوی دولت بعث عراق را تشدید کرد؛ تا آنجا که بعثی‌ها به دروغ شایعه‌ای را در جامعه منتشر کردند که محمد باقر صدر قصد مهاجرت از عراق را دارد. این شایعه تا جایی پیش رفت که به گوش حضرت امام خمینی(ره) رسید. رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران در تلگرافی به ایشان اعلام کردند که مهاجرت ایشان از عراق موجب نگرانی شده است.

شهید صدر اما در پاسخ به این تلگراف، پیام امام خمینی (ره) را دلگرمی برای خود دانستند و رهبر انقلاب ایران را از عدم قصد خود برای مهاجرت مطلع ساختند. با این حال کمیته نمایندگان «آیت الله محمد باقر صدر» از این فرصت استفاده کردند و جمعی از یاران و هواداران را جهت تجدید بیعت به نجف اعزام کردند. جمعیت حاضر در نجف به قدری زیاد بود که همگی منتظر یک انفجار و وقوع اتفاق مهم بودند.

«آیت الله صدر» که متوجه فشار بعثی‌ها شده بود نگران قلع و قمع مردم به دست نظامیان رژیم بعث بود و به همین جهت از آن‌ها خواست تا به این تجمعات پایان دهند. یک روز بعد نیروهای بعثی با جمعیتی قریب به 200 نفر برای دستگیری «محمد باقر صدر» به دستور رئیس امنیت استان نجف، خانه‌ این عالم را به محاصره خود در آوردند.

خبر دستگیری «محمد باقر صدر» در عراق توسط خواهر ایشان منتشر شد. این خبر، جمعیت گسترده‌ای در شهرهای شیعی عراق و همچنین در کشورهای امارات، لبنان، ایران، انگلیس و فرانسه را راهی خیابان کرد تا در نهایت در تاریخ به «قیام 17 رجب» مشهور شود. «قیام 17 رجب» یکی از اصلی‌ترین عوامل پیشگیری از اعدام «صدر» بود.

رژیم بعث که در عمل تا یک قدمی سقوط و فروپاشی پیش رفته بود، به منظور مهار فشارهای افکار عمومی و معترضین در همان روز محمدباقر صدر را آزاد کرد.

«صدام حسین» که تا پیش از این معاون رئیس جمهور بود، پس از کنار زدن «احمد حسن البکر» از راس قدرت در سال 1358 خودش را به عنوان رئیس جمهور جدید عراق معرفی کرد.

ریاست صدام موجی از ترس و سرکوب را بر جامعه عراق تحمیل کرد. برخوردهای شدید وی با اعضای «حزب الدعوه» تا بدان حد خشونت‌آمیز بود که بنابر برخی روایت‌ها به اعدام روزانه 200 تا 300 هوادار و عضو حزب الدعوه می‌رسید. این سیاست در راستای دستورالعمل قانونی کردن قلع و قمع جنبش‌های اسلامی توسط حزب بعث به مرحله اجرا درآمده بود.

اعدام شهید «محمد باقر صدر»

رژیم بعث عراق با اعزام نمایندگان به منزل محمد باقر صدر و تعیین ضرب الاجلی برای ایشان شروط سه گانه زیر را پیش روی این عالم مجاهد شیعه قرار دادند: نخست؛ لغو فتوای حرمت پیوستن به حزب بعث؛ دوم، توقف پشتیبانی از انقلاب اسلامی ایران و اعلام برائت از امام خمینی (ره)؛ و در نهایت، اعلام برائت از «حزب الدعوه» و صدور فتوای تحریم این حزب.

«آیت الله صدر» با قاطعیت شروط مطرح شده از سوی رژیم بعث را رد کردند. بعثی‌ها در ادامه و با مشاهده استقامت ایشان شرط دوم را حذف کردند و دو شرط باقیمانده را بار دیگر مطرح کردند. اما «سید محمد باقر صدر» در ادامه با خشم فراوان این نمایندگان را از خانه خود بیرون کردند.

رژیم بعث که متوجه پایداری «محمدباقر صدر» نسبت به اهداف خود شده بود تعداد زیادی از نیروهای خود را به سمت نجف گسیل و ایشان را به بغداد منتقل کرد. روز بعد «آمنه صدر» (بنت الهدی) که همچون برادرش شخصیتی موثر در جهان تشیع و جامعه عراق بود، دستگیر شدند.

همزمان با این اقدامات از سوی صدام حسین، رژیم بعث دومین مرحله تبعید هزاران خانواده عراقی را در دستور کار خود قرار داد. در این برهه فضای عراق به حدی تاریک و خوفناک شده بود که اکثر خانواده‌های عراقی در شهرهای کاظمین، بغداد، کربلا و شهرهای جنوبی شاهد اعدام و یا بازداشت بسیاری از عزیزان خود بودند.

به گفته برخی منابع «سید محمد باقر صدر» و «بنت الهدی» خواهر ایشان در واپسین ساعات حیات پربرکت خویش به کاخ ریاست جمهوری صدام در بغداد منتقل شدند. صدام حسین، رئیس جمهور وقت عراق که دیگر به یک جنایتکار تمام عیار تبدیل شده بود با هفت تیر خود چند تیر به سر و سینه آیت الله صدر شلیک می‌کند. علاوه بر این خواهر ایشان شهید بنت الهدی صدر نیز از طرف اطرافیان صدام، مورد شدیدترین شکنجه‌ها قرار گرفتند و در نهایت به مقام شهادت نائل آمدند.

بازخوانی نحوه شناسایی و دستگیری قاتلان خانواده صدر

از ماه‌ها قبل اخباری حول شناسایی و دستگیری یکی از متهمین اصلی در ماجرای شهادت شهید محمد باقر صدر و خواهر ایشان شهید بنت‌الهدی صدر در رسانه‌های عراقی منتشر شده بود. براساس این روایت‌های رسانه‌ای نیروهای گردان «عصائب اهل الحق» در عملیاتی پیچیده، موفق شدند تا مهم ترین چهره در پرونده شهادت «آیت الله صدر» و «بنت الهدی» را بازداشت کنند.

براساس فایل صوتی‌ منتسب به «سید محمد طباطبایی»، معاون دبیرکل «عصائب اهل الحق» که در فضای مجازی منتشر شد، نحوه دستگیری «سعدون صبری»، قاتل شهید صدر اول توسط نیروهای «عصائب اهل الحق» توضیح داده می‌شود.

«عصائب اهل الحق» در زمره گروه‌هایی بود که تلاش مجدانه‌ای را به منظور پیگیری و تعیین سرنوشت شهید محمدباقر صدر و خواهر گرامی ایشان شهید بنت الهدی صدر به کار بست. نیروهای «عصائب» برای مدتهای مدید به تلاش‌های خود برای یافتن اثری از سعدون صبری در اردن و مصر ادامه دادند، اما در نهایت تنها به اطلاعاتی دست یافتند که نشان می‌داد، قاتل شهید صدر در سوریه پنهان شده و سپس از همان جا به ترکیه فرار کرده است.

سعدون صبری در زمان حضورش در ترکیه، تصمیم گرفت تا خانه‌اش در منطقه «یرموک» (یکی از مناطق مرفه‌نشین بغداد) را به فروش بگذارد. در اینجا برخی از نیروهای «عصائب اهل الحق» در عملیاتی اطلاعاتی خود را به جای خریدار این ملک جا زدند و با او بر سر خرید خانه به تفاهم رسیدند و توافق کردند تا باقی مسائل از جمله امضای قرارداد در اربیل پیگیری شود. این موضوع مورد موافقت طرفین قرار گرفت.

«سعدون صبری» که اکنون 77 سال دارد تحت حفاظت و مراقبت شدید است. شواهد حاکی از آن است که وی در بازجویی‌های اخیر تا بدین لحظه به قتل 80 نفر از خاندان حکیم، محمد باقر صدر و بنت الهدی، عموی نخست وزیر فعلی عراق و همچنین 20 هزار نفر از شیعیان عراق به دستور صدام اعتراف کرده است.

درخصوص شیوه دستگیری «سید محمد باقر الصدر»، صبری اعتراف کرده که در طی دو مرحله به ترتیب در «مسجد سهله» و در مرحله دوم به «مسجد کوفه» اقدام به بازجویی از شهید صدر کرده است. وی در ادامه محل دفن «محمد باقر الصدر» را نقطه‌ای در نزدیکی منطقه بسمایه، در جنوب استان بغداد اعلام کرده است اما به دلیل تغییر بافت شهری از دوران نظام بعث، فعلا امکان تعیین محل دقیق دفن پیکر شهید صدر و خواهر بزرگوار ایشان بسیار سخت به نظر می‌رسد.

جعفر صدر که اکنون سفیر عراق در انگلیس است و پیشتر نامزد نخست وزیری عراق بود، در واکنش به خبر دستگیری قاتل پدرش نوشت: مسئول خون شهید صدر اول و خواهر او، بنت الهدی، صدام جنایتکار است و فرقی نمی‌کند که او در جنایت خود از چه سلاحی استفاده کرده است. به اعتراف شخص فاسق توجه نمی‌شود، زیرا او متهم به دروغگویی مغرضانه و هدف او تبرئه ارباب خود است. جنایتکار واقعی صدام است.

این سخنان که از سوی مقتدی صدر مورد تایید قرار گرفته، با واکنش گسترده فعالان مجازی و مردم عراق خصوصا شیعیان همراه شد. مسئله‌ای که باعث واکنش منفی در قبال سخنان فرزند محمد باقر الصدر و پسر عموی پدرش، مقتدی صدر شده، چگونه اقدامی که به زحمت یک دولت و جناح امنیتی نزدیک به آن دست کم گرفته می‌شود. برخی معتقدند این گونه واکنش‌ها به اختلافات شخصی قیس الخزعلی دبیرکل «عصائب اهل الحق» و مقتدی صدر مربوط می‌شود.

در نهایت، نیروهای عصائب اهل الحق که از شاگردان مکتبی آیت الله صدر هستند پس از بازجویی متهم ردیف اول ترور شهید محمد باقر صدر، وی را برای طی مراحل قانونی به دستگاه امنیت ملی عراق تحویل دادند. دستگاه امنیت ملی عراق نیز پس از تکمیل روند بازجویی، بخشی از اعترافات سعدون صبری را از شبکه‌های تلویزیونی این کشور پخش کرد.

 سعدون صبری، در تشریح نحوه تجسس و کسب اطلاعات از شهید صدر می‌گوید: جاسوسی از سید محمد باقر صدر را ابتدا از تلفن او آغاز کردیم. اولین تماس او با ایران بود و پس از آن نوه (امام) خمینی (ره)، سید حسین خمینی وارد بیت ایشان شد. در بازجویی‌ها دلیل این رفت و آمد سید حسین را از سید محمد باقر صدر جویا شدیم. سید محمد باقر صدر پاسخ داد: سید حسین خمینی آمده بود تا از شرایط جسمانی‌ام باخبر شود.

متهم ردیف اول شهادت شهید صدر در ادامه می‌گوید: پس از چند روز شاهد رفت و آمد هیئت‌هایی به خانه (آیت الله) صدر بودیم. این هیئت‌ها برای اعلام بیعت و همراهی با (آیت الله) صدر به منزل ایشان می‌‌آمدند. از سوی یکی از مقامات حزب بعث دستوری به ما ابلاغ شد با این محتوا که هر فردی به دیدار صدر می‌رود پلاک ماشین او را یادداشت‌ کنید. سپس ماشین را در مسیر بازگشت از نجف به بغداد متوقف می‌کردند و صرفا مدارک هویتی را چک می‌کردند و اجازه عبور می‌دادند. بعد از این بود از سید محمد باقر صدر خواسته شد تا از نجف به بغداد برود. ایشام وقتی به بغداد آمد من از پنجره شاهد بودم که نزد رئیس دفتر یکی از مقامات بعثی نشسته بود. بلافاصله به سمت او رفتم و حال و احوال او را جویا شدم. به سید محمد باقر گفتم مریض احوال هستید؟ پاسخ داد خیر، حالم خوب است.

بعد از اینکه جلسه ایشان با مقام حزب بعث (احتمالا فاضل البراک که در آن سال در منصب ریاست دستگاه اطلاعاتی حزب بعث مشغول به کار بود) به پایان رسید، همان مقام نظامی حزب بعث با من تماس گرفت و گفت ماشین اختصاصی را برای سید محمد باقر آماده کنید تا به نجف بازگردد. در آن برهه دلیل اینکه فاضل البراک اجازه ترخیص به سید محمد باقر صدر داد اعلان تظاهرات در نجف بود.

مردم نجف وقتی خبر دیدار سید محمد باقر صدر با فاضل البراک را شنیدند شایعه‌ای را منتشر کردند که نظام بعث سید محمد باقر را بازداشت کرده است. به همین علت سید محمد باقر صدر به نجف بازگردادنده شد. پس از اینکه آیت الله صدر به خانه رسید، دستوری صادر شد که حصر خانگی علیه ایشان اجرا شود.

عزالدین القبانچی و سید حسین هادی الصدر، سید محمد باقر را از خانه بیرون آوردند و همراه خود بردند. در همین حین من از سید محمد باقر صدر پرسیدم که به کجا می‌رود؟ پاسخ داد با فاضل البراک به توافق رسیدیم. همزمان با شکست حصر سید محمد باقر صدر، حکم دستگیری او و خواهرش به نجف رسید.

پس از دستگیری آیت الله صدر و خواهرشان بنت الهدی، فاضل البراک به اتاق بازجویی آمده بود و همانجا دستور داد تا حکم اعدام محمد باقر صدر را اجرا کنم. محمد باقر صدر را در کنار خواهر او قرار دادند. سید محمد باقر صدر با خواهرش روبوسی کرد و خطاب به او گفت دیدارمان در بهشت خواهد بود. برای اجرای حکم، ابتدا سینه محمد باقر صدر را هدف قرار دادم و بلافاصله دیدم تیرهایی از کنار من به سمت خواهر او شلیک شد. فاضل البراک به ما خبر داد که پیکر سید محمد باقر صدر را به خانواده‌اش تحویل دهید.»

دستگاه امنیت ملی عراق از پخش جزئیات بیشتر اعترافات سعدون صبری اجتناب کرد. با این وجود برخلاف آن چه صبری  اظهار داشت، پیکر شهید صدر و خواهر مکرمه ایشان بن الهدی صدر هیچ گاه به اعضای خانواده آنها تحویل داده نشد و به طور مخفیانه در جایی در اطراف بغداد دفن شد.

انتهای پیام/