به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یکی از مهمترین تحولات سیاسی ترکیه در زمینه گفتگو و مذاکرات دولت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه با عبدالله اوجالان سرکرده زندانی پ ک ک است که در سال 1999 با همکاری اطلاعاتی آمریکا، رژیم صهیونیستی و ترکیه در کنیا دستگیر و به زندان ایمرالی منتقل شد و تاکنون در این زندان محبوس است.

اما این زندان چندین بار به محل مذاکرات داغ و پیچیده ای تبدیل شده که تازه ترین این مذاکرات نیز ظاهراً نتیجه بخش بوده و قرار است بزودی اوجالان  بصورت تصویری سخنرانی و شروط مصالحه با دولت ترکیه و خلع سلاح پ ک ک را مطرح کند.

ائتلاف حاکم جمهور در ترکیه در اکتبر سال گذشته، در روند جستجوی راه حلی جدید برای مسئله کردها همراه با حزب دموکراسی و برابری خلق ها یا «دم پارتی» با هدف "ترکیه بدون ترور" مذاکراتی را آغاز کرده بود که ظاهراً مذاکرات به خط پایانی خود نزدیک شده و برخی منابع می گویند که سروک آپو (لقب اوجالان در بین طرفداران و پیروان خود) در تاریخ 15 فوریه بصورت تصویری سخنرانی خواهد کرد.

با سخنرانی اوجالان که برخی رهبران سیاسی ترکیه آن را "تاریخی" قلمداد کرده اند، روند حل مسئله اکراد در ترکیه وارد مرحله جدیدی خواهد شد. اما در اینجا پرسش اصلی این است که آیا پ ک ک حاضر خواهد شد سلاح های خود را بر زمین بگذارد و یا آیا این موضوع قابلیت عملی شدن دارد یا نه؟

اظهارات رهبر حزب DEM درباره فراخوان عبدالله اوجالان

تونجر باکیرهان دیروز در سخنرانی گروهی حزب متبوع خود در مجلس ترکیه از سخنرانی قریب الوقوع اوجالان خبر داد و گفت: اپوزیسیون و جامعه ترکیه خواهان تغییر و تحول این روند به یک فرایند صلح هستند. نباید این فرصت تاریخی را از دست داد. یک زبان رسمی می تواند این روند تاریخی را به عقب بازگرداند.

وی همچنین تاکید کرد که در جستجوی یافتن راه حلی برای مسئله اکراد از طریق دموکراسی و قانون هستند.

به گفته باکیرهان، اوجالان خواستار کشاندن درگیری ها به عرصه حقوقی است که دولت ترکیه نیز باید به این خواسته تن دهد زیرا صلح با فشار بر گردن مردم حاصل نخواهد شد.

بنابراین چارچوب فراخوان اوجلان تا حدی مشخص شده ولی اینکه اوجلان پس از این سخنرانی آزاد خواهد شد یا نه هنوز مشخص نیست. اگر دولت ترکیه پس از این فراخوان همچنان به حبس اوجلان ادامه دهد، این مسئله احتمالاً انگیزه طرفداران اوجالان را برای خلع سلاح کاهش خواهد داد.

از سوی دیگر مسئله خلع سلاح پ ک ک ابعاد داخلی و خارجی دارد. شاید اوجالان از طریق نطق تلویزیونی خود بتواند پیامش را به مناطق و افراد و اشخاص مدنظرش برساند. اما قضیه ابعاد پیچیده ای دارد که بخشی از آن مربوط به همسایگان این کشور می شود.

بخش زیادی از کردهای مخالف در شمال عراق و سوریه مستقر هستند که بنظر نمی رسد مکانیسمی برای خلع سلاح این افراد و نظارت بر این موضوع وجود داشته باشد.

هرچند که احمد الشرع رئیس جمهور دوره گذار سوریه در دیدار دیروز خود به اردوغان، قول داد در زمینه تروریسم با ترکیه همکاری کند. اما شرایط به اندازه ای پیچیده است که بازیگرانی نظیر آمریکا و رژیم اسرائیل و حتی برخی کشورهای غربی در آن نقش دارند.

حتی شماری از کارشناسان ترک می گویند که احتمال دارد حتی با رفتن نظامیان آمریکایی در مناطق اشغالی سوریه، رژیم اسرائیل جای آنها را بگیرد و ترکیه این بار با تهدید بزرگ تری روبرو شود.

مقامات ترکیه می گویند که اگر در مسئله "ی پ گ" دیپلماسی جواب ندهد، عملیات نظامی را شروع خواهند کرد. این در حالی است که گروه های مسلح کرد سوری از جمله "ی پ گ" شروطی نظیر حفظ استقلال نظامی و ارائه تضمینی در باره عدم حمله ترکیه به کردهای شمال سوریه را برای پیوستن ساختار ارتش سوریه پیشنهاد کرده بودند که با مخالفت احمد الشرع روبرو شد.

وضعیت شمال عراق نیز که مشخص است و عقب نشینی کردهای مخالف از مناطق کوهستانی و پناهگاه های موجود در این مناطق امری سخت بنظر می رسد.

با توجه به این مسائل، فراخوان اوجالان تا حدودی می تواند در کوتاه مدت و یا میان مدت برای حل برخی مسائل سیاسی و اقتصادی ترکیه نتیجه بخش و مثمر ثمر باشد، اما با توجه به پیچیدگی و گستردگی موضوع در بلند مدت احتمال نتیجه بخش بود ضعیف است.

پ ک ک از زمان تأسیس خود در سال 1978 تاکنون، چندین بار موضوع خلع سلاح را در مذاکرات مختلف با دولت ترکیه مطرح کرده است. اما این تلاش‌ها اغلب به دلایل مختلف شکست خورده و یا متوقف شده است.

در ادامه، مهم‌ترین تلاش‌ها و روندهای خلع سلاح پ.ک.ک را بررسی می‌کنیم:

آتش بس یک جانبه (2004-1993)
پ.ک.ک از دهه 1990 چندین بار به صورت یک‌طرفه آتش‌بس اعلام کرد. اولین آتش‌بس در سال 1993 به درخواست تورگوت اوزال، رئیس‌جمهور وقت ترکیه، انجام شد. اما پس از درگذشت اوزال و ادامه عملیات‌های نظامی ترکیه، این روند شکست خورد.

در سال‌های 1999 و 2004 نیز پ.ک.ک بعد از دستگیری عبدالله اوجالان، رهبر این گروه، اقدام به کاهش فعالیت‌های مسلحانه خود کرد، اما در نهایت به دلیل عدم توافق با دولت ترکیه، درگیری‌ها مجدداً آغاز شد.

 روند صلح 2009-2015 و تلاش برای خلع سلاح
یکی از مهم‌ترین تلاش‌ها برای خلع سلاح پ.ک.ک در دوران حکومت رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه صورت گرفت.

در سال 2009 ترکیه طرحی به نام "راه‌حل دموکراتیک" را مطرح کرد که شامل برخی اصلاحات حقوقی و فرهنگی برای کردها بود، اما این روند به دلیل فشارهای داخلی و حملات تروریستی متوقف شد.

در سال 2013 عبدالله اوجالان از زندان بیانیه‌ای منتشر کرد و از پ.ک.ک خواست به درگیری‌ها پایان دهد و نیروهای خود را از ترکیه خارج کند. در این دوره، پ.ک.ک برخی نیروهای خود را به شمال عراق عقب کشید، اما درگیری‌های منطقه‌ای از جمله بحران سوریه و ظهور داعش موجب شد که این روند نیز متوقف شود.

در سال 2015 مذاکرات بین پ.ک.ک و دولت ترکیه با «بیانیه دولما باغچه» به اوج خود رسید. این توافقنامه شامل طرح‌هایی برای خلع سلاح و پایان درگیری بود. اما پس از شکست مذاکرات و حملات تروریستی در ترکیه، دولت اردوغان روند صلح را متوقف و دوباره عملیات‌های نظامی علیه پ.ک.ک را آغاز کرد.

عملیات‌های نظامی بی وقفه ترکیه
پس از شکست مذاکرات در 2015، ترکیه عملیات گسترده‌ای علیه پ.ک.ک در جنوب شرق کشور و در شمال عراق و سوریه آغاز کرد.

در سال‌های اخیر، ترکیه با استفاده از پهپادها و عملیات‌های ویژه به دفعات مواضع کردهای مخالف را در این مناطق بمباران کرده و همچنین با همراهی گروه های مسلح همپیمان در شمال سوریه با کردهای مسلح در این مناطق درگیر شده است.

در حال حاضر، ترکیه همچنان عملیات‌های خود را علیه پایگاه‌های پ.ک.ک در شمال عراق و سوریه ادامه می‌دهد.
 
نتیجه گیری
با توجه به مسائل و موضوعات اشاره شده و نتیجه بخش نبودن مذاکرات صلح دولت ترکیه و کردها در ادوار گذشته، می توان گفت که فراخوان قریب الوقوع اوجالان بیش از آنکه کمکی به حل مسئله اکراد باشد به کمک حزب عدالت و توسعه در مقابل حزب جمهوری خلق خواهد آمد.

ائتلاف حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی هرچند در مجلس اکثریت را در اختیار دارد، اما این اکثریت به شدت شکننده است و تصویب مسائل مهم و حساس با شرایط مذکور برای حکومت اردوغان و شریکش کار بسیاری سختی خواهد بود.

یکی از این کارهای سخت، تغییر احتمالی قانون اساسی این کشور خواهد بود که راه را برای نامزدی مجدد اردوغان برای ریاست جمهوری آتی باز کند که در شرایط فعلی مجلس این کار ممکن نیست.

بنابراین جذب آرای نمایندگان کرد مجلس ترکیه برای اردوغان امری حیاتی بشمار می رود. همچنین فرصتی برای سیاستمداران کرد فراهم خواهد آورد که شریک حکومت اردوغان شود و بدین ترتیب اردوغان میزان کاهش آرای خود را با جذب گروه ها و جناح های جدیدی جبران می کند.

همچنین چنین توافقی می تواند فعالیت های سدسازی ترکیه در مناطق شرق و جنوب شرقی ترکیه را تسریع کند که این مسئله نیز نیازمند بررسی جداگانه است.

پ.ک.ک هم هنوز رسماً سلاح خود را زمین نگذاشته، اما فشارهای سیاسی و نظامی موجب کاهش قدرت آن شده است.

تلاش‌های مختلف برای خلع سلاح پ.ک.ک تاکنون به دلیل بی‌اعتمادی متقابل، شرایط منطقه‌ای و درگیری‌های داخلی ترکیه به نتیجه نرسیده است. با ادامه فشارهای نظامی و عملیات‌های ترکیه، احتمال دارد که پ.ک.ک بیشتر به فعالیت‌های غیرنظامی و سیاسی متمایل شود، اما همچنان چالش‌های متعددی برای خلع سلاح کامل این گروه وجود دارد.

ترکیه هرچند خواستار خلع سلاح کامل این گروه است، اما پ.ک.ک اعلام کرده که بدون تضمین‌های سیاسی و حقوقی برای کردها، حاضر به خلع سلاح نخواهد شد.

ارسلان شهابی کارشناس مسائل ترکیه
انتهای پیام/