گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ  پانزدهمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهم‌ترین روندها، تحولات و همچنین شخصیت‌ها در غرب آسیا می‌پردازد، روز سه‌شنبه 16 بهمن ماه 1403 به میزبانی خبرگزاری تسنیم منتشر شد.

جنگ داخلی سودان که از سال 2023 آغاز شده است، ریشه‌هایی عمیق و تاریخی دارد. این جنگ نتیجه تداوم نابرابری‌ها و تضادهای هویتی در این کشور است که از زمان تأسیس دولت مدرن سودان آغاز شده است. برای تحلیل این درگیری‌ها عوامل زیر را می‌توان موثر دانست:

1.  ریشه‌های تاریخی و بنیان دولت:

• میراث استعماری: اشاره دقیق به بنیان‌گذاری دولت سودان توسط مصری‌ها و سپس حکومت دوگانه انگلیسی-مصری، نشان می‌دهد که از ابتدا، دولت بر مبنای کنترل نخبگان و قبایل خاص شکل گرفت و نه بر اساس مشارکت و نمایندگی تمامی گروه‌های اجتماعی و قومی.
• تمرکز قدرت و ثروت: تأکید بر سلطه نخبگان شمال سودان و خرطوم بر منابع و فرصت‌ها، نابرابری‌های عمیقی را آشکار می‌کند که به نارضایتی و درگیری‌های مداوم در مناطق حاشیه‌ای منجر شده است.
• محدودیت‌های بروکراسی و عدم کنترل مؤثر: وسعت زیاد کشور و ضعف ساختارهای دولتی، مانع از ارائه خدمات و اعمال حاکمیت مؤثر در سراسر سودان شده و زمینه را برای بی‌عدالتی و ناامنی فراهم کرده است.

2.  جنگ‌های داخلی و منازعات قومی:

• جنگ با سودان جنوبی: اشاره به جنگ داخلی طولانی با سودان جنوبی، نشان‌دهنده تعمیق شکاف‌های هویتی و مذهبی در کشور است. استفاده دولت از نیروهای حاشیه‌ای مسلمان برای مقابله با جنوبی‌ها، بر پیچیدگی‌های قومی و مذهبی این منازعه می‌افزاید.
• شورش در دارفور: ناآرامی‌ها در دارفور، ناشی از تبعیض و نابرابری علیه گروه‌هایی که خود را عرب نمی‌دانستند، نشان می‌دهد که مسئله تنها مذهبی نبوده، بلکه ابعاد اقتصادی، اجتماعی و هویتی عمیقی داشته است.
• ظهور «جنجاویدها»: تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی تحت عنوان «جنجاویدها» و استفاده از آن‌ها برای سرکوب مردم آفریقایی‌تبار در دارفور، نمونه‌ای از سیاست‌های تفرقه‌افکنانه و استفاده ابزاری از اختلافات قومی برای حفظ قدرت است. صدور حکم بازداشت علیه عمر البشیر توسط دادگاه جنایی بین‌المللی، نشان‌دهنده وخامت جنایات ارتکابی در این دوره است.

3.  تحولات پس از استقلال سودان جنوبی:

• کاهش درآمدهای نفتی: جدایی سودان جنوبی و از دست رفتن درآمدهای نفتی، بحران اقتصادی جدیدی را برای سودان به همراه داشت و رقابت بر سر منابع محدود را تشدید کرد.
• ادغام نیروهای پشتیبانی سریع: تصمیم دولت برای ادغام گروه‌های شبه‌نظامی در ساختار نظامی تحت عنوان “نیروهای پشتیبانی سریع”، اقدامی مخاطره‌آمیز بود که به رقابت‌های داخلی در خرطوم دامن زد و زمینه را برای ظهور یک نیروی نظامی و اقتصادی موازی با ارتش فراهم کرد.

4. خیزش مردمی و دوره انتقالی:

• بحران اقتصادی و اجتماعی: خیزش مردمی در سال‌های 2018 و 2019، ناشی از نارضایتی گسترده از بحران اقتصادی و اجتماعی بود. عزل عمر البشیر، فرصتی برای تغییر و اصلاحات در سودان ایجاد کرد، اما این فرصت به دلیل اختلافات داخلی و دخالت‌های خارجی به طور کامل محقق نشد.
• ظهور تکنوکرات‌ها و اتحادیه‌های حرفه‌ای: حضور نیروهای جدیدی مانند تکنوکرات‌ها و اتحادیه‌های حرفه‌ای با رویکرد سکولار، نشان‌دهنده تغییر در مطالبات و آرمان‌های جامعه سودان بود. با این حال، این نیروها نتوانستند در برابر قدرت ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع مقاومت کنند.

5. جنگ داخلی 2023:

• رقابت بر سر قدرت و منابع: جنگ داخلی 2023، نتیجه نهایی رقابت بین ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع بر سر قدرت و منابع اقتصادی بود. ارتش به دنبال بازگشت به وضعیت قبل از 2019 بود، در حالی که آقای حمیدتی و نیروهایش خواستار سهم بیشتری از قدرت و ثروت بودند.
• جذب نیروهای جدید: تلاش هر دو طرف برای جذب نیروهای جدید از قبایل متضرر و گروه‌های شورشی، نشان‌دهنده گسترش دامنه منازعه و پیچیده‌تر شدن اتحادها در سودان است.

در تحلیل نهایی می‌توان گفت جنگ داخلی سودان، تنها یک درگیری نظامی ساده نیست، بلکه نتیجه یک فرآیند تاریخی طولانی و پیچیده از نابرابری‌ها، تبعیض‌ها، رقابت‌های قومی و مذهبی و دخالت‌های خارجی است. برای حل این بحران، نیاز به یک راه حل جامع و پایدار است که به تمامی این عوامل توجه کند و بر اساس عدالت، مشارکت و احترام به حقوق تمامی گروه‌های اجتماعی و قومی بنا شود.

انتهای پیام/