به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از شیوه‌های مؤثر اهل بیت وحی علیهم‌السلام برای تعلیم و تربیت شیعیان، استفاده از مناجات‌ها و ادعیه بود. این روش به دلیل شرایط سخت و جو خفقان‌آمیزی که دشمنان علیه اهل بیت ایجاد کرده بودند، بسیار کارآمد و مناسب بود. در آن دوران، بیان مستقیم معارف دینی و حقایق الهی خطرات بسیاری به همراه داشت، لذا اهل بیت با بهره‌گیری از دعاها و مناجات‌ها، مفاهیم عمیق توحیدی، اخلاقی و اجتماعی را به شیعیان منتقل می‌کردند. این روش نه تنها باعث حفظ جان شیعیان می‌شد، بلکه به آنان امکان می‌داد تا در قالب دعا، با مفاهیم بلند دینی آشنا شوند و در زندگی خود به کار گیرند.

امام سجاد علیه‌السلام در این زمینه نقش بسزایی ایفا کردند. ایشان با تدوین مجموعه‌ای از دعاها که به «صحیفه سجادیه» معروف است، معارف ناب اسلامی را در قالب نیایش به جامعه عرضه کردند. به این ترتیب، امام چهارم شیعیان توانستند در دوران اختناق، نهال ایمان و معرفت را در دل شیعیان پرورش دهند و میراثی ماندگار از تعالیم اهل بیت را برای آیندگان به یادگار بگذارند. این دعاها علاوه بر جنبه‌های عبادی، حاوی مفاهیم عمیق معرفتی، اخلاقی و اجتماعی بودند که به شیعیان کمک می‌کرد تا در شرایط سخت، هم از نظر روحی تقویت شوند و هم با آموزه‌های دینی آشنا شوند. تقویت توحید و خداباوری، پرهیز از شرک، ضرورت توبه و استغفار، روش‌های استغاثه،  تقویت عنصر شکرگزاری، صبر، استقامت  و نیز دعوت به حفظ کرامت انسانی، دعوت به همدلی، دعوت به عمل صالح، رعایت حقوق دیگران، پرهیز از دنیاپرستی و همچنین بیان ویژگی منتظران حقیقی و بیان ویژگی شیعیان راستین از جمله مضامین این ادعیه است.

به عنوان نمونه در یکی از فرازهای مربوط به دعای عرفه‌ی صحیفه سجادیه، امام سجاد علیه‌السلام اینگونه دوستداران اهل بیت علیهم‌السلام را معرفی می‌کنند: 

«اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى أَوْلِیَائِهِمُ الْمُعْتَرِفِینَ بِمَقَامِهِمُ، الْمُتَّبِعِینَ مَنْهَجَهُمُ، الْمُقْتَفِینَ آثَارَهُمُ، الْمُسْتَمْسِکِینَ بِعُرْوَتِهِمُ، الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلَایَتِهِمُ، الْمُؤْتَمِّینَ بِإِمَامَتِهِمُ، الْمُسَلِّمِینَ لِأَمْرِهِمُ، الْمُجْتَهِدِینَ فِی طَاعَتِهِمُ، الْمُنْتَظِرِینَ أَیَّامَهُمُ، الْمَادِّینَ إِلَیْهِمْ أَعْیُنَهُمُ، الصَّلَوَاتِ الْمُبَارَکَاتِ الزَّاکِیَاتِ النَّامِیَاتِ الْغَادِیَاتِ الرَّائِحَاتِ.»
یعنی «خدایا، بر دوستان محمّد و آل محمد درود فرست، همان‌ها که به مقامشان اقرار دارند، پیرو راهشان و دنباله‌رو آثارشان هستند، چنگ‌زنندۀ به دستگیره محکم و استوارشان هستند، به ولایتشان تمسّک دارند، به امامتشان اقتدا می‌کنند، به دستوراتشان تسلیم‌اند، در فرمان‌برداری از آنان کوشایند، منتظران ایام (حکومت و قدرت) آنان‌اند، چشم دوختۀ به ایشان‌اند. درودهای مبارک، پاکیزه، فزایندۀ صبحگاهان و شامگاهان، بر آنان باد.»

در رأس ویژگی دوستداران یا تابعان حقیقی عترت، همین اعتراف به جایگاه بلند و بی‌نظیر آنان است. این جایگاه شامل ابعاد مختلفی می‌شود؛ از جمله جایگاه عوالمی و نشئاتی اهل بیت که مرتبط با مقامات معنوی و ولایی آنان در عالم هستی است، و نیز جایگاه علمی و اخلاقی ایشان در دنیا که الگوی کامل برای بشریت محسوب می‌شوند. اعتراف به این جایگاه، پایه‌ی اصلی تبعیت و اطاعت از اهل بیت علیهم‌السلام است، زیرا بدون شناخت و اقرار به عظمت و حقانیت آنان، پیروی حقیقی ممکن نخواهد بود. به همین دلیل، این ویژگی در رأس صفات اولیای اهل بیت قرار دارد.

دومین ویژگی دوستداران اهل بیت علیهم‌السلام در دعای امام سجاد علیه‌السلام،  «الْمُتَّبِعِینَ مَنْهَجَهُمُ»، یعنی پیروی از منهاج و روش اهل بیت است. این منهاج شامل تمامی ابعاد سیره و سلوک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت وحی علیهم‌السلام می‌شود، که الگوی کامل برای زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست. پیروی از این منهاج به معنای التزام عملی به دستورات دینی، اخلاقی و اجتماعی اهل بیت است، از جمله تقوا، عدالت، مهربانی، ایثار و تلاش برای رشد معنوی و علمی. این تبعیت تنها به عبادت‌ها و مناسک محدود نمی‌شود، بلکه شامل تمامی جنبه‌های زندگی است؛ از نحوه تعامل با دیگران گرفته تا مدیریت امور شخصی و اجتماعی. دوستداران حقیقی اهل بیت با پیروی از این منهاج، نه تنها در مسیر هدایت قرار می‌گیرند، بلکه به الگوهای زنده‌ای برای دیگران تبدیل می‌شوند و میراث اهل بیت را در جامعه زنده نگه می‌دارند.

سومین ویژگی پیروان حقیقی اهل بیت علیهم‌السلام، «الْمُقْتَفِینَ آثَارَهُمُ»، یعنی اقتداکنندگان به آثار عترت و دنباله‌روی از آن‌هاست. این آثار شامل تمامی میراث علمی، عملی و اخلاقی اهل بیت است که در قالب احادیث، سیره و تعالیم آن‌ها به یادگار مانده است. از مهم‌ترین مصادیق این آثار، احادیث اهل بیت در زمینه‌های فقهی، اخلاقی، اجتماعی و اعتقادی است که راهنمای زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها محسوب می‌شود. پیروان حقیقی با تمسک به این آثار و عمل به آن‌ها، نه تنها به سعادت دنیوی و اخروی دست می‌یابند، بلکه میراث اهل بیت را زنده نگه می‌دارند و آن را به نسل‌های بعد منتقل می‌کنند.

چهارمین ویژگی دوستداران عترت، «الْمُسْتَمْسِکِینَ بِعُرْوَتِهِمُ»، یعنی تمسک به ریسمان عترت است. این ریسمان نماد پیوند ناگسستنی با اهل بیت علیهم‌السلام و تقید به سیره‌ی عملی و روش زندگی آن‌هاست. تمسک به این ریسمان به معنای پایبندی به تمامی دستورات، اخلاقیات و ارزش‌هایی است که اهل بیت به آن دعوت کرده‌اند. این ویژگی نه تنها ایمان فرد را استحکام می‌بخشد، بلکه او را در مسیر هدایت و نجات قرار می‌دهد و از گمراهی و انحراف مصون می‌دارد. آیات 256 سوره بقره و 22 لقمان در شأن ضرورتِ تمسک به عروة الوثقای اهل بیت و ریسمان محکم ایشان است.

پنجمین تمسک به ولایت اهل بیت علیهم‌السلام است: «الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلَایَتِهِمُ». تمسک به ولایت به معنای پذیرش کامل رهبری و سرپرستی اهل بیت در تمامی ابعاد زندگی است. این تمسک، مقدمه‌ای دارد که شامل چهار ویژگی قبلی است: اعتراف به مقام والای اهل بیت، تبعیت از روش و سیره‌ی آنان، اقتدا به آثار و تعالیمشان و اتصال به ریسمان محکم عترت. تنها با تحقق این سه ویژگی، تمسک به ولایت اهل بیت به صورت حقیقی و عمیق ممکن می‌شود.

سه ویژگیِ دیگر دوستداران اهل بیت شامل این موارد است: الْمُؤْتَمِّینَ بِإِمَامَتِهِمُ، یعنی کسانی که امامت آنان را پذیرفته و از هدایت و راهبری ایشان تبعیت می‌کنند؛ الْمُسَلِّمِینَ لِأَمْرِهِمُ، کسانی که در برابر فرمان‌های آنان تسلیم بوده و بدون تردید، ارشادات و اوامرشان را پذیرا می‌شوند؛ الْمُجْتَهِدِینَ فِی طَاعَتِهِمُ، افرادی که در پیروی و فرمان‌بری از ایشان نهایت کوشش و تلاش را به کار می‌گیرند و از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.

در نهایت، همه این ویژگی‌ها به یک نقطه اوج می‌رسد که همان «الْمُنْتَظِرِینَ أَیَّامَهُمُ، الْمَادِّینَ إِلَیْهِمْ أَعْیُنَهُمُ» است، یعنی انتظار فرج و آرزوی برپایی حکومت حقه اهل‌بیت، در آنجایی که چشم‌ها غیر از اهل بیت وحی را نمی‌بیند. دوستداران واقعی نه‌تنها در حال حاضر به سیره و تعالیم ایشان پایبندند، بلکه چشم امید به آینده‌ای دارند که در آن، حکومت الهی و عدل گستر آنان برپا شود. این انتظار، صرفاً یک آرزو یا حالت انفعالی نیست، بلکه یک مسیر پویا و فعال است که فرد را به تلاش در جهت زمینه‌سازی ظهور و برپایی عدالت فرا می‌خواند. ازاین‌رو، دوستداران واقعی اهل‌بیت در کنار محبت و اطاعت، همواره چشم‌انتظار تحقق وعده الهی و پیروزی نهایی حق بر باطل هستند.

انتهای‌پیام/