راحله ضائفی، دکتری تاریخ اهل‌ بیت علیهم‌السلام از دانشگاه جامعة المصطفی در گفت‌گو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم درباره نقش ارتباطی زن در سیره واندیشه اهل بیت علیهم‌السلام گفت:‌ تلاش سیاستمداران همواره بر این است که جامعه به سوی سعادت و کامیابی و تعالی قدم بر دارد و یک راهبری و روشنگری در اندیشه و عملکرد مردم به خصوص در مطالعات و برنامه‌هایی که در اَموزه‌های دینی صورت گیرد.

وی افزود: درآموزه دین اسلام، پرداختن به شخصیت زن بسیار با ارزش است؛ چرا که وجود جامعه سالم و سعادتمند در گروی خانواده است و یک الگوی حقیقی برای انطباق عملی و رفتاری نیاز است که در جامعه وجود داشته باشد؛ از طرفی، هم هجمه‌های گوناگونی علیه خانواده در بحث سرزمین‌های اسلامی رخ داده که اگر ما بخواهیم به آن پایان بدهیم باید تلاش بیشتری برای ارائه این الگوها به جامعه داشته باشیم. بر این اساس باید تعمیق و تفکر بیشتری در سیره و زندگانی اهل بیت علیهم‌السلام داشته باشیم تا یک نظام‌واره خانوادگی از مبانی و اصول نظریات معصومین استخراج کنیم.

ضائفی با مهم خواندن نهاد خانوده تصریح کرد: به هر حال مهم‌ترین عضو و نهاد سازنده یک جامعه، خانواده است که بر هیچ کس هم پوشیده نیست و باید رفتارهای صحیحی برای آن ترسیم کرد که بتواند از آن استفاده کند و به این باور هم برسیم که در جامعه، تحقیق و تعمق در سنت و سیره پیشوایان به عنوان منبع اصلی، بسیار مهم است که به آن مراجعه شود و امیدواریم اندیشمندان هم از این اصول معصومین علیهم‌السلام استفاده کنند.

وی درباره ارتباطات گفت: ارتباطات یک مفهوم خاصی است و ریشه آن در رشته دیگری شاید جستجو می‌شود؛ با این حال برای اینکه به اهداف‌مان برسیم این الگو را به عنوان یک الگوی هنجاری در جامعه و متناسب با نیاز جامعه باید حتما تدوین کنیم و از موارد بین رشته‌ای استفاده کنیم. در مفاهیم، ارتباطات، کنش ارتباطی، نقش ارتباطی و فراگرد ارتباطی در سنت و سیره مفاهیم اصلی هستند و ارتباطات به بخش کلامی و غیر کلامی تقسیم می‌شوند. انواع ارتباطات انسانی و غیر انسانی داریم؛ حتی در مواقع ارتباطی، میان‌فردی یا غیرفردی داریم. این موارد را در رشته خاص خودش در بخش ارتباطات، می‌شود پیگیری کرد و از این‌ها مفهوم را به دست بیاوریم.

پژوهشگر تاریخ اهل بیت می‌گوید: کنش ارتباطی که مفهوم اصلی این نظریه هست، یک مفهوم خاصی است که کنشگر برای اینکه یک درک مشترک با فرد مقابلش داشته باشند، باید از طریق و استدلال و همکاری یک ارتباط متقابل پیدا کنند. در این بخش، ارتباط باید آزاد و نامحدود باشد، قدرت تفهمی و عقلایی داشته باشد و به صورت رسیدن به یک هدف در بستر زیست جهان مشترک بین دو فرد یا بین افراد مختلف شکل بگیرد؛ هم در باب جهان عینی، ذهنی و هم در باب جهان اجتماعی میان افراد، باید این نقش، ارتباط و انتقال‌هایی که باید صورت می‌گیرد بین همه مشترک باشد. نمادهایی داریم که معناها را به هم منتقل می‌کند. شاید بگوییم که نماد کلامی و نشان غیر کلامی داریم؛ ولی این‌ها باید به وضوح برای افراد دیگر مفهومش روشن شود.

استادیار دانشگاه فرهنگیان درباره نقش ارتباطی زن در خانواده و جامعه گفت: در بُعد خانواده که ما به عنوان هسته اولیه در نظر می‌گیریم، نقش ارتباطی که یک زن می‌تواند داشته باشد، یا در خانواده است و یا در اجتماع. در خانواده نقش‌های مختلفی مثل همسر، مادر، دختر یا خواهر خانواده است. در اجتماع هم بر اساس وظیفه‌ای که بر دوشش هست یا اجتماع بر دوشش می‌گذارد نقش‌های مختلف می‌تواند داشته باشد. سنت و سیره هم معنای طریق و روشی که اعم است، می‌شود از منابع شیعه و غیر شیعه استفاده کرد .

وی درباره مدل ارتباطی گفت: اما مهم‌تر از همه، مدلی است که باید به آن برسیم. بخش مدل ارتباطی ما در مسائل اجتماعی هم که بیشتر استفاده می‌کنیم، در درک عمیق‌تر کمک بزرگی می‌کند. در زمینه مسائل اجتماعی و ارتباطی هم نقش بسیار مهمی دارد و یک مدل ارتباطی، امکان سازماندهی، ساختاری، پیش‌بینی اکتشاف و حتی سنجش در زمینه‌های مختلف را برای ما فراهم می‌کند. مدل‌های ارتباطی خیلی زیاد هستند، اما مدلی که بخواهد فراگیر و سودمند باشد و در بررسی پژوهشی کاربردی باشد، مدل ارتباطی است که به صورت دایره 5 مرحله‌ای هست و ارتباط و دریافت این پیام را در نظر می‌گیرد و تمام محتوایش را در بر دارد و می‌شود از آن استفاده کرد.

مدل بومی‌سازی این مدل، غیر از اینکه بخش گیرنده و فرستنده و خود پیام را دارد، بخش‌های مختلف را هم در بردارد . اینکه زمینه‌هایی را می‌شود به آن اضافه کرد، نمادهایی که می‌تواند در روی آوردن مخاطب یا اینکه محتوای درک شده را به نتیجه مطلوب برساند به عنوان یک ابزار در دسترس قرار می دهد. برخی مطالب به صورت الگو یا به صورت اشکال یا زمینه درک می‌شود و بسته به شرایط و موقعیتی که ارسال کننده یک پیام یا سخن قرار می‌دهد، بسیار توانایی و توانمندی مدلی و کنشی و واکنشی بیشتری را به مخاطبان می‌دهد.

استاد حوزه در اهمیت سنت و سیره اهل بیت علیهم‌السلام گفت: از این بحث‌های زمینه‌ای می‌خواهیم نتیجه بگیریم که بین طرفین، گیرنده و فرستنده که می‌توانیم مدل‌های تعاملی مختلف را داشته باشیم، عالی‌ترین درجه را در سنت و سیره اهل بیت علیهم‌السلام، به عنوان یک منبع وحیانی پیدا می‌کنیم. حالا در همه منابع شیعی و غیر شیعی می‌توانیم این احساس را و در این حوزه ارتباطی، مدلی را طراحی کنیم و اصلا مد نظر نیست که عینا همان مدل‌های ارتباطی را که در کتاب‌های اندیشمندان غربی یا دانشمندان علوم اجتماعی وجود دارد عینا بیاوریم. مسلما باید بومی‌سازی بشود که حالا بعضی مواردش هم بومی‌سازی شده؛ چرا که سیستم‌های فرهنگی که ما درنظر داریم با سیستم‌های اجتماعی که آن‌ها دارند فرق می‌کند. ولی اینکه قدرت پیش‌بینی و تحلیل و بررسی را به عنوان یک ابر سیستم به ما می‌دهد بسیار کارآمد هست که بتواند یک الگو را در اختیار ما قرار بدهد.

ضائفی در اینکه به چه گزارش‌هایی در حوزه ارتباطی تمسک شود گفت: به اینکه در کدام گزارش‌ها و کدام روایت‌ها و از کدام منابع استفاده کنیم، دست ما باز است که بتوانیم روایات و گزارش‌های تاریخی را که این ویژگی‌های ارتباطی را دارا است دریافت و استخراج کنیم، فرایند انتقال و دریافت پیام را در مضموم پیام و گزارش در بیاوریم و بررسی کنیم ، زمینه‌ها و روند کنش و واکنشی را که فرستنده و گیرنده پیام دارد را استخراج کنیم که در این‌جا حتما امام معصوم هست و به عنوان یک طرف واکنش کننده یا کنشگری که به الگو و نمونه‌ای را می‌رساند. سپس نتایج را بر اساس آن زمینه‌ها برجسته می‌کنیم و الگویی ارتباطی را ارائه می‌دهیم. این روش تحقیق ماست.

وی با اشاره به اینکه در باب ارتباطاتی که در عصر نبوی و عصر امیرالمؤمنین علیهم‌السلام داشتیم، بقیه اعصار هم همین طور بود، افزود: شاید خیلی نقش اجتماعی پررنگی نمی‌بینیم، اما این را به ما کاملاً روشن کرد که زمینه‌ها، موقعیت‌های اجتماعی، تفکر و مواردی که بعدا حضرات معصومین علیهم‌‌السلام بر اساس آن نمونه‌هایی را می‌گویند و یک واکنش متقابل را نسبت به موضوعی که در میان گذاشته ارائه می‌دهند، کاملا بر اساس این زمینه‌ها است و بر اساس نوع تفکری که جامعه مسلمین، خصوصا بانوان را در بر گرفته، دارد .

وی با اشاره به این نکته که نمونه‌های زیادی از روایات می‌توان آورد، گفت: هزاران نمونه را می‌توان پیدا کرد و بسیار هم جای کار دارد. برای هر کدام از این‌ روایت‌ها می‌توانیم مدل‌های مختلفی از این ارتباط بسنجیم و ایجاد کنیم و آن هم به عنوان یک الگوی ارتباطی ارائه بدهیم؛ حتی در باب خانه و خانواده، یا در باب اجتماع یا در باب موقعیت‌های مختلفی که معصومین علیهم‌السلام در باب ارتباطی که با یک خانم دارند.

استاد حوزه و دکتر تاریخ اهل بیت با بیان روایتی از سیره پیامبر صلی الله علیه و آله گفت:‌ روزی عده‌ای بر پیامبر وارد می‌شوند و به ایشان با لفظ بدی سلام می‌کنند و عایشه خیلی ناراحت می‌شود و ناسزا می‌گوید.‌‌ در این باره پیامبر اکرم به عایشه می‌فرماید که نباید این حرف‌های بد را بزنی و به شکل نادرست خشمگین بشوی! و چون ناسزا گفتن بدترین صورت‌ها را دارد و هر چه نرمی و ملایمت و بردباری انجام بدهی، روی را زیبا می‌کند و زینت می‌دهد. این عدم پذیرش در رفتار پیامبر اکرم نشان از بازسازی و ارزیابی رفتار عایشه دارد که حضرت واکنش متناسب را نشان می‌دهند.

استادیار دانشگاه فرهنگیان با بیان روایتی که از امیرالمؤمنین علیه‌السلام درباره نگرانی زنان از ثواب نبردن یا ناامیدی و نگرانی از مایحتاج فرزندانشان به خاطر از دست‌دادن همسر گفت: واکنش امام هم کلامی و هم غیر کلامی است. امام دقیقاً می‌شنود، بازسازی و ارزیابی می‌کند و باتوجه به ساختاری که در مدینه وجود دارد و این فرد دچارش شده در قالب واکنش‌های تأییدی با او همدلی می‌کنند و درخواست بخشش می‌کنند که امام را ببخشد و افراد مختلف را توجه می‌دهند که افراد ضعیف را یاری کنند و از حال ناتوانان باخبر بشوند. مواردی از این قبیل را می‌توانیم در این درخواست‌ها ببینیم.

انتهای‌پیام/