به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مسائلی که فضای ورزش ایران را در رشته های مختلف در سال های اخیر تحت الشعاع قرار داده، موضوع کمبود فضاهای ورزشی برای برگزاری رقابت های ورزشی است. مساله ای که نمود بارز آن را در نیم فصل اول رقابت های لیگ برتر فوتبال و از دور خارج شدن ورزشگاه آزادی مشاهده کردیم.

اما علاوه کمبود فضاهای ورزشی، باید به مساله کارکرد ورزشگاه ها اشاره کرد. در بسیاری از کشورهای دنیا، ورزشگاه ها محلی هستند که نه تنها در روزهای مسابقات، بلکه در روزهای خارج مسابقات هم می تواند مردم را به واسطه تعبیه کردن مواردی چون رستوران، مراکز خرید و موزه های باشگاه، گرد هم بیاورد و با بهره گیری از تزئینات و طراحی زیبا، محیطی مناسب را برای خانواده ها فراهم کند.

اما بسیاری از ورزشگاه های ایران به صورتی طراحی شده اند که اغلب در فضای حاشیه ای شهرها قرار گرفته اند که موجب بروز مشکلاتی برای هواداران و دسترسی به ورزشگاه حتی در روزهای مسابقه می شود و علاوه بر آن، وجود فضاهایی که هیچگونه زیبایی بصری ندارند باعث می شود ورزشگاه ها فضایی نامناسب داشته باشند.

مواردی چون عدم توجه به مسائل زیبایی شناسانه، نگهداری نامناسب و سرعت بالای استهلاک و تخریب ورزشگاه ها و نداشتن امکانات رفاهی و حتی اولیه موضوعات مهمی است که باید مورد توجه مسئولان کشور قرار بگیرد.

دکتر اصغر مهاجری، جامعه شناس، استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر، به بررسی نقش «فقر فضای ورزشگاهی» و «حاشیه نشینی» در بروز خشونت در ورزشگاه‌ها پرداخت و موارد متعددی را به عنوان تبعات این مساله عنوان کرد.

آسیب های فقر فضای شهری و ورزشگاهی

این پژوهش گر حوزه جامعه شناسی، پیش از هر چیز به «فقر فضای شهری» و مقایسه آن با «فقر فضای ورزشگاهی» پرداخت و تبعات و اثرات آن را مورد بررسی قرار داد و گفت: ما اخیرا در حال بنیان نهادن نظریه ای در راستای فقر و فقر شهری هستیم که چگونه فقر شهری به یک فرهنگ تبدیل می شود. یکی از سازه هایی که این فقر را تقویت می کند فقر فضا است. فقر فضا چه در محیط کار، چه در شهر و چه در ورزش یکی از بنیان های اساسی تولید رفتارهای آسیبی است و خشونت یکی از این رفتارها است. ما در ادارات، این مساله را بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم زمانی که فضای اداری خوب نباشد خروجی آن آسیب است. در فضای شهری هم این مساله را می توان در حاشیه نشینی مشاهده کرد.

حاشیه نشینی نشان دهنده فقر فضای شهری است. در حاشیه نشینی خشونت و رفتارهای آسیبی رشد می کند و فقر را گسترش می دهد. فقر فضای ورزشگاهی هم به لحاظ کیفیت و هم لحاظ کمیت با این حاشیه نشینی شهری تناسب دارد. می بینیم که فضاهای ورزشی به لحاظ امکانات دچار فقر است و فضایی را فراهم کرده است که نتیجه آن یک هشدار بزرگ است: به خشونت سلام کنید!

تناسب نظریه پنجره شکسته با ورزشگاه ها

دکتر اصغر مهاجری ضمن اشاره به نظریه «پنجره شکسته» در جامعه شناسی، آن را با وضعیت ورزشگاه های ایران مقایسه کرد و ابراز داشت: ناتوانی و یا بدسلیقگی در نگهداری از فضای ورزشی به معنای اعلام رسمی برای تولید و بروز رفتارهای خشونت آمیز است. در جامعه شناسی، نظریه ای به نام پنجره شکسته داریم که می گوید اگر شیشه اتومبیل یا خانه شما (که در اینجا می تواند به ورزشگاه هم تعمیم داده بشود) دچار شکستگی شد اگر در همان لحظه اصلاح شود مشکلی در ادامه ایجاد نمی شود.

اما زمانی که این شکستگی برطرف نشود، مشکلات دیگری را در پی خواهد داشت و همه به وضعیت خرابی عادت می کنند و شاهد تداوم و بروز مشکل جدید خواهیم بود. ورزشگاه های ما به لحاظ پایش و نگهداری بسیار حال بدی دارند و چون وضعیت بدی دارند این مشکلات بیشتر می شود و چنین فضایی برای رویش رفتارهای آسیبی آماده است که می تواند از دزدی تا رفتارهای خشن امنیتی باشد.

نقش ورزشگاه زیبا در رفتار انسانی

وی علاوه بر فضای فیزیکی، به رفتار انسانی و نحوه برخورد پرسنل ورزشگاه اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم در فضای ورزشگاه شاهد رفتارهای محترمانه و صحیح باشیم نباید ورزشگاه فقیر باشد. وقتی اجازه می دهیم که ورزشگاه آزادی به چنین روزی بیفتد و دچار این حجم از خرابی بشود باید به دنبال آن، منتظر افزایش خشونت باشیم. ورزشگاه باید مرتب باشد و حتی رفتارهای پرسنل آن هم باید محترمانه باشد. وقتی ورزشگاهی ورودی مرتبی داشته باشد، فضای داخلی آن از در و دیوار گرفته تا صندلی ها و چمن و امکانات رفاهی در وضعیت مطلوبی باشد و رفتار پرسنل هم انسانی باشد تماشاگران را به رفتار صحیح وا می دارد. مطالعات ما نشان می دهد که حتی پرسنل هم نوع رفتار را آموزش ندیده اند و هوش اجتماعی کافی را ندارند.

نگاه حاشیه ای به ورزش در ایران

وی به نگاه حاشیه ای به ورزش در ایران اشاره کرد و ادامه داد: همه اینها نشان می دهد که به ورزش در ایران نگاهی حاشیه می شود و از جامعه شناسی ورزشی، اقتصاد ورزشی، روانشناسی ورزشی و دیپلماسی ورزشی غافل بوده ایم و اگر هم به آن پرداخته ایم نمایشی بوده است. ورزش فقط کار فیزیولوژی نیست و قبل از فیزیولوژی، یک امر اجتماعی است.

ما با ورزش می توانیم مشکلاتمان را با دیگر کشورها حل کنیم. ورزش می تواند صادقانه ترین روابط را شکل بدهد تا جایی که کشتی گیر آمریکایی در ایران، کشتی گیر ایرانی را زمین می زند ولی چون انسانی آزاد و محترم و صادق است مورد تشویق تماشاگران ایرانی قرار می گیرد و برعکس این مساله هم صادق است. بستن درهای دنیا به روی ورزش به هر بهانه ای نشان دهنده این است که ما قدر و منزلت آن را نمی دانیم و اگر این توصیه را سکانداران کشور گوش بدهند و به آن باور کنند و به فهم مشترک برسیم قدم های بعدی را خودشان بر می دارند.

بی احترامی به ساحت شهر تهران

این استاد جامعه شناسی معتقد است از دسترس خارج شدن ورزشگاه آزادی، به احترامی به ساحت شهر تهران و شهروندان این شهر است و گفت: برگزاری مسابقات تیم های استقلال و پرسپولیس در ورزشگاه شهدای شهر قدس، با تمام احترامی که برای مردم بزرگ این شهر قائل هستم، توهینی به شهر تهران است. یعنی اسباب بزرگی در پایتخت کشور فراهم نبوده که مسابقات به یک شهر دیگری غیر از تهران منتقل شده است. سال آینده سال ۱۴۰۴ است و بر اساس سند چشم انداز کشور، ما باید در این سال در منطقه غرب آسیا در بسیاری از مولفه ها مانند پزشکی ،سلامت، ورزش و... در جایگاه اول باشیم.

علاقه ای که به ورزش و به فوتبال در شهر تهران وجود دارد در هیچ کدام از کشورهای منطقه وجود ندارد. این انتقال ورزشگاه، جسارت به حریم تهران و مردم این شهر بوده است. ورزشگاه آزادی، تختی یا پاس هرکدام به یک شکل درگیر هستند. در حالی که ورزشگاه شهدا برای شهرقدس است و این شهر باید با این ورزشگاه برای خودش سروری کند و از آن بهره ببرد. حتی زمانی که کنفدراسیون فوتبال آسیا برای بازدید از ورزشگاه ها می آیند، مسئولان فوتبال ما نگران فقر فضا هستند و بارها گزارش هایی غیرواقعی از امکانات ورزشگاه ارسال کرده ایم.

نهاد ورزش از نهاد سیاست می تواند قدرتمندتر باشد

دکتر مهاجری به اهمیت نقش ورزش در مناسبات قدرت و روابط بین المللی اشاره کرد و گفت: ورزش آنقدر توانایی دارد که قادر است مشکلات سیاسی را که سیاستمداران قادر به حل آن نیستند در قالب دیپلماسی ورزشی حل کند. هیچ نهادی به اندازه نهاد ورزش قدرتمند نیست. در مقایسه با نهادهای سیاسی، شورای امنیت، قدرتمندترین نهاد سیاسی است که می تواند دستور جنگ صادر کند. اما در بسیاری از مواقع، شورای امنیت دستوراتی صادر کرده که کشورهای عضو از آن تبعیت نکرده اند.

اما هر حکمی که نهاد قدرتمند فیفا به عنوان یکی از نهادهای ورزشی صادر می کند از سوی کشورهای عضو اجرا می شود. ضمن اینکه هیچ نهادی به اندازه نهاد ورزش، اقتصادی نیست. در حوزه تربیت و جامعه پذیری هم هیچ نهادی به اندازه ورزش قدرت جامعه پذیری ندارد. در اصطلاح جامعه شناسان و روانشاسان اجتماعی، از مکانیسم تربیت و جامعه پذیری با عنوان «بازی» یاد می شود.

قابلیت ورزش در ایجاد اجتماع انسانی

وی به اهمیت ورزش و ورزشگاه در ایجاد اجتماع انسانی اشاره کرد و گفت: حتی نهادهای ارزشی جامعه و یا شبکه های اجتماعی نمی توانند افراد را دور هم جمع کنند اما زمانی که یک مسابقه فوتبال با کیفیت بالا برگزار شود می تواند هزاران نفر را در ورزشگاه دور هم جمع کند با این تفاوت که این افراد نه تنها مورد حمایت قرار نمی گیرند بلکه برای حضور در ورزشگاه پول هم پرداخت می کنند.

اولین چیزی که مسئولان ما باید متوجه شوند این است که ثروت خوبی داریم که نیاز به برنامه ریزی و سرمایه گذاری دارد تا از آن استفاده کنند و از آن بهره مند شوند نه اینکه با دستورالعمل ها و قوانین خاصی برای آن ها گره و مشکل درست کنند.