اطلاعات آنلاین: ۶۲ سال طول کشید تا کتاب هوگو برای اولین بار در سال ۱۳۰۳ به فارسی درآید، آن‌هم به قلم یوسف اعتصام‌الملک، پدر پروین اعتصامی، با عنوان «تیره‌بختان» بود.

رمان مشهور ویکتور هوگو در ۳۱ مارس ۱۸۶۲ میلادی مصادف با ۱۲ فروردین ۱۲۴۱ شمسی منتشر شد. در این زمان، جمهوری دوم فرانسه تحت رهبری لوئی ناپلئون بناپارت که خودش را ناپلئون سوم اعلام کرد در فرانسه برقرار بود. در ایران، قدرت در دست ناصرالدین‌شاه قاجار بود و در سال ۱۲۴۱ دولت انگلیسی قراردادی با دولت ایران منعقد کرد که به موجب آن خط تلگراف از راه مدیترانه به برخی شهرهای ایران از جمله تهران کشیده شد. در این هنگام، با وجود این‌که جهان داشت راه‌های ارتباطی نو را می‌آزمود، اما ۶۲ سال طول کشید تا کتاب هوگو برای اولین بار در سال ۱۳۰۳ به فارسی درآید، آن‌هم به قلم یوسف اعتصام‌الملک، پدر پروین اعتصامی، که عنوانش نه «بینوایان» بلکه «تیره‌بختان» بود. ۷ سال بعد معروف‌ترین ترجمه از این رمان به قلم حسینقلی مستعان، پدر گلاب آدینه بازیگر، در سال ۱۳۱۰ در مطبعه ایران به چاپ رسید.

یکی از نخستین اقتباس‌های سینمایی از این رمان را خود فرانسوی‌ها به سال ۱۹۳۴ انجام دادند، فیلمی ۴ ساعت و نیمه به کارگردانی ریموند برنار. اقتباس بعدی سال بعد از هالیوود از راه رسید با بازی فردریک مارچ و چارلز لاتون. یکی از بهترین اقتباس‌ها از این فیلم را چند سال بعد باز خود فرانسوی‌ها انجام دادند، به کارگردانی ژان پل لوشانوا و با بازی ژان گابن در نقش ژان والژان، برنارد بلیه در نقش ژاور، بورویل در نقش تناردیه.

این فیلم در ایران در قالب دو قسمت در سینما کریستال در سال ۱۳۳۲ به نمایش درآمد. در دوبله اول آن ایرج دوستدار جای ژان گابن صحبت کرد. در نسخه دوبله موجود از این فیلم خسرو خسروشاهی مدیر دوبلاژ است، فریدون فرح‌اندوز به عنوان راوی و نصرالله مدقالچی جای ژان گابن، پرویز ربیعی جای برنارد بلیه و اصغر افضلی جای بورویل صحبت کرده‌اند.

اقتباس سینمایی دیگری از این فیلم که ساخته سال ۱۹۷۸ است به کارگردانی گلن جوردن و با بازی ریچارد جوردن در نقش ژان والژان و آنتونی پرکینز در نقش ژاور در ایران دوبله شد. در این نسخه، ایرج ناظریان جای ریچارد جوردن حرف زد و ناصر طهماسب جای آنتونی پرکینز.

در نسخه‌های دیگر از این فیلم گویندگان بزرگی جای بازیگران بزرگی حرف زدند. مثلا در اقتباس بیلی آگوست که لیام نیسن نقش ژان والژان را بازی می‌کرد، حسین عرفانی جای او حرف زد. در فیلم/ مجموعه «بینوایان» به کارگردانی روبرت حسین با بازی لینو ونتورا در نقش ژان والژان صدای منوچهر اسماعیلی بر او نشست. ژان والژان ونتورا یکی از بهترین والژان‌های تاریخ است. او مردانگی، خشم، عجز، ترس، تعهد، انسان‌دوستی و شفقت شخصیتش را به‌خوبی متجلی کرد. این فیلم که در سال ۱۹۸۲ ساخته شده و زمانی ۲۰۰ دقیقه‌ای دارد، به صورت مینی‌سریال از تلویزیون ایران چند بار پخش شده است.

رمان هوگو هنوز برای نسل‌های جدید، با خوانش‌های جدیدی که در قالب فیلم و سریال از آن می‌شود، حرفی برای گفتن دارد. یوسف اعتصام در مقدمه‌اش بر ترجمه «تیره‌بختان» نوشت: «جمعیت بشری از دو مرض مزمن و از دو آفت جانگداز متألم است. این دو مایه تیره‌بختی چیست؟ نادانی و فساد اخلاق. این درد را به چه تدبیر مداوا می‌توان کرد؟ به استعانت تهذیب و تربیت و تعلیم.» هنوز بشر همین دو مرض و آفت را دارد و مداوای آن با وجود همه پیشرفت‌ها سخت‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.