خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها-خدیجه نادری: حضرت امام موسی کاظم (ع) هفتمین امام شیعیان پس از شهادت امام جعفر صادق (ع) مسئولیت دشواری را برای حفظ اسلام از گزند خطرات تهدیدکننده داشتند که حرکات مزورانه امرای عباسی و تظاهر آنان به دینداری و نیز فعالیت پررنگ فرقه‌گرایان در آن برهه زمانی خاصه در ساحت فرهنگی از جمله این خطرات و دغدغه‌های امام (ع) بودند.

در این دوره انواع و اقسام فرقه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی با شدت فوق‌العاده‌ای در پی جذب مردم بودند و حکومت عباسی نیز بنا به دلایل سیاسی و برای فراهم‌سازی شرایط دوام خود از این دست حرکت‌ها حمایت می‌کرد.

اقدامات امام موسی کاظم (ع) در این دوران باعث خنثی‌سازی این دسیسه‌ها و توطئه‌ها شده و زمینه‌ساز رشد فرهنگی و اجتماعی جامعه در مسیر صحیح شد.

دوران امامت امام موسی کاظم (ع) با تغییرات زیادی در سیاست‌های دولت عباسی همراه است و خلفای عباسی تلاش داشتند تا فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی حضرت را تا می‌توانند محدود کنند و لذا بر رفت‌وآمدها و جلسات ایشان کنترل داشتند و شیعیان را بیش از پیش تحت فشار قرار می‌دادند.

خلفای عباسی همچنین برای مشروعیت‌بخشی به حکومت و اقدامات ضددینی خودشان به ترویج تفکرات ضدشیعی می‌پرداختند و با بهره‌گیری از علمای درباری، از دین به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کردند تا ضمن تضعیف امامت حضرت امام موسی کاظم (ع) در نزد مردم، دین و احکام را از طریق علمای مورد علاقه خودشان منتقل کنند که طبیعتاً تفسیرهای غلط و مطابق میل خلفای عباسی ارائه می‌شد.

مبارزه سیاسی امام (ع) در میدان علم و فرهنگ در اختیار داشتن دین در کنار قدرت سیاسی می‌توانست تبعات بسیار ناگواری برای جامعه اسلامی داشته باشد چرا که دین توسط کسانی ارائه می‌شد که مورد تأیید و پسند خلفای ظالم عباسی بودند و این امر، مکتب اسلام را در خطر قرار می‌داد اما امام موسی کاظم (ع) در مقابل این جریان ایستادند و در مسیر نورانی هدایت همگانی و با توجه به شرایط خاص آن دوران، از بدو کار به گسترش کارهای علمی و فرهنگی و تربیتی روی آوردند تا زمینه رشد فرهنگ و تمدن اسلامی و کمال و سعادت انسان‌ها فراهم شود.

ایشان با صلابت در راه حق، پایداری و ایستادگی در برابر مشکلات و راه و روشی روشن به دور از انعطاف‌پذیری یا انحراف، با اعتدال، فداکاری و نیز پایبندی به اصول اسلام و سیره پیامبر (ص) به هدایت مردم پرداختند و در این راه سختی‌های زیادی همچون تحقیر و توهین، زندان و شکنجه و … را تحمل کردند و موفق شدند دین و فرهنگ اسلامی را از گزند حوادث حفظ کنند و به سلامت عبور دهند.

امام موسی کاظم (ع) در آن دوران خاص که عصر تلاقی افکار و اندیشه‌های شرقی و غربی و تصادمات فکری و فلسفی بود، همچون نوری در ابهام و تاریکی‌ها برای جامعه اسلامی بودند چرا که در آن برهه، اسلام از همه جانب در خطر تهاجم بود و هر تفکر تلاش داشت برتری و تفوق خود را علیه اسلام به اثبات برساند.

یکی از مهم‌ترین کارهای حضرت در این راستا، اشاعه اسلام ناب بود چرا که احکام و قوانینی که ایشان مطرح می‌کردند از علم امامت ایشان سرچشمه می‌گرفت و جامعه را در مسیر هدایت الهی قرار می‌داد.

در این دوران مردم حقیقتاً تشنه اسلام ناب محمدی و علوم اهل بیت (ع) بودند چرا که فاصله از عصر حیات پیامبر (ص) افزایش یافته بود و از دیگر سو، حاکمان سفاک و دنیاپرست دوست نداشتند سطح آگاهی و فرهنگ مردم ارتقا یابد.

امام موسی کاظم (ع) با علم به اینکه در شرایط فعلی امکان رویارویی سیاسی و نظامی با حاکمان عباسی وجود ندارد، راه جهاد و مبارزه فرهنگی را پیش گرفتند که بهترین راه برای اعتلای فرهنگ دینی در جامعه آن دوران بود، ایشان همه عمر خویش را صرف این جهاد علمی و فرهنگی کردند و تعلیم و فقه و حدیث یا حتی تقیه ایشان در همین راستا بود لذا ایشان در شرایط حساس آن دوران که فرهنگ ناب اسلامی از هر سو مورد تهاجم قرار گرفته بود، به گسترش نهضت اسلامی پدر بزرگوارشان حضرت امام صادق (ع) پرداختند.

امام هفتم شارح مکتب جعفری بودند امام موسی کاظم (ع) شارح و مبین اصول مکتب جعفری بودند و شاگردان امام ششم هر موضوع و اشکالی را از حضرت می‌پرسیدند.

ایشان به عنوان افقه زمان، مردم را همواره به شناخت معارف و معالم دینی ترغیب و راهنمایی می‌کردند که آموزش احکام و مسائل فقهی و احکام دینی بخش مهمی از فعالیت‌های علمی و فرهنگی ایشان بود.

احیای احکام و فرامین الهی و دستورات پیامبر اسلام (ص) یکی از رسالت‌های ائمه معصومین (ع) بود که امام موسی کاظم (ع) هم از طریق پاسخگویی به سوالات و شبهات مردم، بیان موعظه و خطابه برای عموم مردم و خواص و نیز بیان احادیث و ادعیه این وظیفه مهم را اجرا و مسلمانان را ارشاد و تربیت می‌کردند.

البته اخلاق و منش والای حضرت نیز یک هدایت عملی محسوب می‌شد که مسیر صحیح را به مردم نشان می‌داد. بسیاری از مردم بعد از رسیدن به شناخت خوب از خصوصیات روحی و اخلاق امام (ع) شیفته ایشان و از مریدان ایشان می‌شدند. دوران امامت امام موسی کاظم (ع) مصادف با دورانی است که تفکرات انحرافی و بازدارنده از صراط مستقیم، بیشتر و بیشتر شده بودند لذا مرجعیت ایشان برای جلوگیری از این سیر ویرانگر که عواقب ناگواری برای جامعه اسلامی داشت باعث شد تأثیرات نامطلوب این گرایش‌های انحرافی کمرنگ شود و از بین برود.

ایشان به مبارزه علمی و فرهنگی با تبلیغات زهرآگین افکار الحادی و کفرآمیز پرداختند و با بیان دلایل استوار، رفع شبهات و آگاه‌سازی مردم به مقابله با این افکار پوچ و بی‌مایه پرداختند.

ایشان به مقابله با ارزش‌ها و گرایش‌های پوچ و بی‌اساس پرداختند تا مشروعیت را از این افکار که حتی به بدنه حکومت راه یافته بودند و از سوی حاکمان عباسی حمایت و تقویت می‌شدند، سلب کنند.

در دوران حیات امام موسی کاظم (ع) فرهنگ و علوم با سرعت زیادی در حال رشد و توسعه بود و جوشش فرهنگی قوی را در این دوران شاهد هستیم.

اندیشه‌های عربی و اسلامی با سهمی که دیگر تمدن‌ها همچون تمدن یونانی و هندی و ایرانی داشتند در این برهه غنی می‌شد و می‌توان گفت که عصر طلایی دانش‌ها و هنرهای ظریف در این دوران آغاز شده بود.

در چنین شرایطی امام موسی کاظم (ع) به مبارزه علمی و فرهنگی روی آوردند و با تشکیل محافل علمی و تربیت شاگردان و نیز شرکت در مناظرات علمی به اعتلای سطح فرهنگ و تمدن اسلامی کمک کردند.

امام هفتم شیعیان بهترین بهره‌برداری را از فضای علمی که پس از حضرت امام محمدباقر (ع) و امام صادق (ع) ایجاد شده بود داشتند و با اقدامات فراوان علمی و فرهنگی همچون تشکیل محافل و تربیت شاگردان متعهد و متخصص، شرکت در مناظرات و مباحثات دینی و علمی، مبارزه با فرقه‌ها و گرایش‌های انحرافی و آگاه‌سازی افکار عمومی به تبلیغ دین و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی پرداختند.

ترویج اسلام ناب توسط حضرت و جاذبه سخنان ایشان که باعث جذب روزافزون مردم به اسلام می‌شد در کنار ترس برملا شدن چهره هارون‌الرشید و اطرافیانش از عواملی بود که باعث زندانی شدن امام (ع) شد.

بااینحال مکتب تشیع در شرایطی که دسترسی مستقیم به امام (ع) نداشت به حیات خود ادامه داد تا امروز که به دست ما رسیده است.