به گزارش سلامت نیوز به نقل از هم میهن، دو روز پیش، همزمان با روز جهانی آموزش، یونیسف در تحلیلی تازه، وضعیت تحصیلی حداقل 242 میلیون دانش‌آموز را در 85 کشور بررسی کرده که به‌دلیل تغییرات اقلیمی دچار بحران شده است. براساس این تحلیل، تحصیل این دانش‌آموزان در سال 2024 به‌دلیل رویدادهای شدید آب‌وهوایی، ازجمله موج گرما، طوفان‌های استوایی، طوفان، سیل و خشکسالی که بحران یادگیری موجود را تشدید می‌کند، مختل شده است.

تأثیر متعاقب این تغییرات آب‌وهوایی بر کودکان از مقطع پیش‌دبستانی تا متوسطه بررسی شده و براساس داده‌ها، امواج گرما در سال گذشته، مدارسی را که در معرض خطر آب‌وهوا بودند، تعطیل کرده و تنها در ماه آوریل بیش از 118 میلیون دانش‌آموز تحت‌تأثیر این موضوع قرار گرفتند. بنگلادش و فیلیپین در ماه آوریل تعطیلی گسترده مدارس را تجربه کردند و در کامبوج دو ساعت از ساعات تحصیلی در مدارس کوتاه شد.

در ماه می، دمای هوا در بخش‌هایی از جنوب آسیا به 47 درجه سانتی‌گراد افزایش یافت و کودکان را در معرض خطر گرمازدگی قرار داد. بعضی از کشورها خطرات آب‌وهوایی متعددی را تجربه کردند؛ به‌عنوان مثال در افغانستان علاوه بر موج گرما، این کشور با سیل‌های ناگهانی شدیدی مواجه شد که در ماه می‌به بیش از 110 مدرسه آسیب رساند یا ویران کرد و آموزش هزاران دانش‌آموز مختل شد.

یونیسف با ارائه این گزارش، از رهبران جهان و بخش خصوصی خواسته که فوراً برای محافظت از کودکان مقابل افزایش تاثیرات آب‌وهوایی اقدام کنند. 

10 یافته کلیدی 

تجزیه و تحلیل جدید یونیسف درباره اختلالات مربوط به آب‌وهوا در مدرسه در سال 2024، 10 یافته کلیدی را نشان می‌دهد:

در سطح جهان، حداقل 242 میلیون دانش‌آموز - از دوره پیش‌دبستانی تا متوسطه اول - دچار اختلال در مدرسه رفتن به‌دلیل رویدادهای آب‌وهوایی در سال 2024 شده‌اند. تحصیل حداقل یک‌نفر از هفت دانش‌آموز در سال 2024، به‌دلیل خطرات آب‌وهوایی مختل شده و در سال 2024، 85 کشور یا منطقه شاهد این موضوع بودند. مدارس این کشورها تحت‌تأثیر مخاطرات مرتبط با آب‌وهوا قرار گرفته اند، به‌طوری‌که 23 کشور دوره‌های متعدد تعطیلی مدارس را تجربه کرده‌اند. بلایای آب‌وهوایی مدارس حداقل 20 کشور را در سال 2024 دچار اختلال کردند. امواج گرما، طوفان‌های استوایی، طوفان‌ها و سیل‌ها - که همگی به‌دلیل تغییرات آب‌وهوایی تشدید شده‌اند - باعث تعطیلی مدارس در سراسر کشور در سال 2024 شدند. 74 درصد از 242 میلیون دانش‌آموز آسیب‌دیده در کشورهای با درآمد پایین و متوسط ​​پایین زندگی می‌کنند. مدارس آسیای جنوبی با 128 میلیون دانش‌آموز بیشترین منطقه آسیب‌دیده در سال 2024 بودند که تحت‌تأثیر اختلالات مربوط به آب‌وهوا قرار گرفتند. تغییرات اقلیمی آسیای شرقی و منطقه اقیانوس آرام پس از آن، 50 میلیون دانش‌آموز را تحت‌تأثیر قرار دادند. در سال 2024، موج گرما مهم‌ترین خطر آب‌وهوایی در سراسر جهان بود که تحصیلات را مختل کرد و حدود 171 میلیون دانش‌آموز را تحت‌تأثیر قرار داد. سپتامبر بیشترین اختلالات مربوط به آب‌وهوا را در مدارس ثبت کرد. در زمانی از سال که مدارس در بسیاری از نقاط جهان بازگشایی می‌شوند، حداقل 18 کشور کلاس‌ها را به حالت تعلیق درآوردند. طوفان یاگی 16 میلیون کودک را در شرق آسیا و اقیانوس آرام تحت‌تاثیر قرار داد و آن را به بزرگترین خطر در ماه سپتامبر تبدیل کرد. در آفریقا، درحالی‌که بیش از 107 میلیون کودک در حال حاضر از مدرسه بازمانده‌اند، اختلالات مربوط به آب‌وهوا در سال 2024، 20 میلیون کودک دیگر را در معرض خطر ترک تحصیل قرار داده است.

تغییرات اقلیمی و سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان

افزایش دما، طوفان، سیل و سایر خطرات آب‌وهوایی می‌تواند به زیرساخت‌ها و تجهیزات مدرسه آسیب برساند، مسیرهای مدرسه را مختل کند، منجر به شرایط یادگیری ناامن شود و بر تمرکز، حافظه و سلامت روان و جسم دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.

طبق گزارش جدید یونیسف، در شرایط شکننده، تعطیلی طولانی‌مدت مدارس احتمال بازگشت دانش‌آموزان به کلاس را کاهش می‌دهد و آنها را در معرض خطر ازدواج کودکان و کار کودکان قرار می‌دهد. شواهد نشان می‌دهد که دختران اغلب به‌طور نامتناسبی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند و با خطر افزایش ترک تحصیل و خشونت مبتنی بر جنسیت در طول و بعد از بلایا مواجه می‌شوند.

در سطح جهانی، کمبود معلمان آموزش دیده، کلاس‌های شلوغ و تفاوت در کیفیت و دسترسی به آموزش مدت‌هاست که باعث ایجاد بحران یادگیری شده است که خطرات آب‌وهوایی در حال تشدید آن است. تجزیه و تحلیل اخیر نشان می‌دهد که تقریباً 74 درصد از دانش‌آموزان آسیب‌دیده در سال گذشته در کشورهای کم‌درآمد و متوسط ​​پایین بودند، اما هیچ منطقه‌ای در امان نبود. باران‌های سیل‌آسا و سیل در ماه سپتامبر ایتالیا را درنوردید و تحصیل بیش از 900 هزار دانش‌آموز، همچنین اسپانیا را در اکتبر مختل و کلاس‌های 13 هزار کودک را متوقف کرد.

این گزارش می‌گوید که مدارس و سیستم‌های آموزشی عمدتاً برای محافظت از دانش‌آموزان در برابر این تأثیرات ضعیف‌اند؛ زیرا سرمایه‌گذاری‌های مالی مبتنی بر اقلیم در آموزش به‌طور چشمگیری کم و داده‌های جهانی در مورد اختلالات مدارس به‌دلیل خطرات آب‌وهوایی محدود است. «کاترین راسل»، مدیر اجرایی یونیسف می‌گوید: «کودکان در برابر تأثیرات بحران‌های مرتبط با آب‌وهوا ازجمله موج‌های گرما شدیدتر و مکرر، طوفان، خشکسالی و سیل آسیب‌پذیرترند. بدن کودکان به‌طور منحصربه‌فردی آسیب‌پذیر است. آنها سریع‌تر گرم می‌شوند، با کارایی کمتری عرق می‌کنند و کندتر از بزرگسالان خنک می‌شوند. بچه‌ها نمی‌توانند در کلاس‌هایی تمرکز کنند که هیچ مهلتی برای گرمای شدید وجود ندارد و اگر مسیر آب‌گرفتگی شود یا مدارس از بین بروند، نمی‌توانند به مدرسه برسند. سال گذشته، آب‌وهوای شدید باعث شد از هر هفت دانش‌آموز، یک نفر از کلاس خارج شود، که سلامت و ایمنی آنها را به خطر انداخت و بر تحصیل طولانی‌مدت آنها تأثیر گذاشت.» 

هشدار برای سال‌های 2050 تا 2059

اما این اولین‌بار نیست که یونیسف درباره تغییرات اقلیمی و تاثیرش بر زندگی کودکان گزارش می‌دهد؛ در ماه نوامبر 2024، یونیسف در گزارشی درباره وضعیت کودکان جهان هشدار داد که انتظار می‌رود بحران‌های اقلیمی بین سال‌های 2050 تا 2059 با در معرض هشت برابر بیشتر کودکان در معرض امواج گرمای شدید و سه برابر بیشتر در معرض سیلاب‌های شدید رودخانه‌ها، گسترده‌تر شوند.  سازمان غیردولتی  Save the Children (که در ایالات‌متحده و سراسر جهان کار می‌کند تا به کودکان و جوامع آنها کمک کند تا با تأثیرات بحران آب‌وهوا سازگار شوند) هم در گزارشی نوشته رویدادهای شدید، ازجمله آتش‌سوزی‌ها، سیل و طوفان‌ها، به یک امر عادی ترسناک جدید تبدیل شده‌اند. دمای بالاتر، آلودگی هوا و طوفان‌های شدید منجر به خطرات فوری و تهدیدکننده زندگی برای کودکان می‌شود ازجمله دشواری در تنفس، سوء‌تغذیه و خطر بیشتر بیماری‌های عفونی.

این سازمان نوشته، درحالی‌که تغییرات آب‌وهوایی همه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، کسانی که کمترین سهم را در بحران داشته‌اند - کودکان، افراد فقیر و نسل‌های آینده - بیشترین آسیب را می‌بینند. دمای شدید باعث می‌شود بسیاری از خانواده‌ها با غذای کمتر، آب تمیز کمتر، درآمد کمتر و بدتر شدن سلامتی در فقر زندگی کنند. سیستم ایمنی کودکان هنوز در حال توسعه است و بدن آنها را که به‌سرعت در حال رشد هستند، نسبت به بیماری‌ها و آلودگی حساس‌تر می‌کند. رویدادهای شدید می‌توانند خانه‌ها، مدارس، مراکز نگهداری از کودکان و زیرساخت‌های حیاتی برای رفاه کودکان را ویران کنند. خشکسالی و سیل می‌تواند محصولات کشاورزی را از بین ببرد و دسترسی به آب پاک را قطع کند. 

سازمان جهانی بهداشت هم خردادماه در گزارشی نوشت که بحران اقلیمی نابرابری، فقر، آوارگی را تشدید می‌کند و ممکن است احتمال درگیری را افزایش دهد. به گفته این گزارش، 90 درصد از بیماری‌های ناشی از بحران آب‌وهوا احتمالاً کودکان زیر پنج سال را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050، 24 میلیون کودک دیگر درنتیجه بحران آب‌وهوا دچار سوءتغذیه شوند. تا سال 2040، تخمین زده می‌شود که از هر چهار کودک، یک کودک در مناطقی با کمبود شدید آب زندگی می‌کند. تقریباً 160 میلیون کودک در معرض خشکسالی شدید و طولانی ‌مدت قرار دارند. تحصیل حدود 38 میلیون کودک سالانه به‌دلیل بحران آب‌وهوا مختل می‌شود. بحران آب‌وهوا خانواده‌ها را مجبور به مهاجرت می‌کند. تا سال 2050، ممکن است 143 میلیون مهاجر بیشتر به‌دلیل بحران آب‌وهوا وجود داشته باشد. همچنین براساس مجموعه جدیدی از مقالات منتشرشده در مجله سلامت جهانی، زنان باردار، نوزادان، کودکان، نوجوانان و افراد مسن به‌دلیل تغییرات اقلیمی با عوارض جدی سلامتی مواجهند و با این حال نیازهای خاص این گروه‌ها تا حد زیادی نادیده گرفته شده است.

«آنایدا پورتلا»، دانشمند سازمان جهانی بهداشت و نویسنده یکی از این مقاله‌ها می‌گوید: «محیط سالم زیربنای سلامتی در طول زندگی است، رشد و تکامل سالم را در دوران کودکی و نوجوانی، بارداری سالم و پیری سالم را ممکن می‌کند. نیاز فوری برای کاهش تغییرات آب‌وهوایی با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ایجاد انعطاف‌پذیری آب‌وهوا وجود دارد. انجام اقدامات خاصی که از سلامت در این مراحل مختلف زندگی محافظت می‌کند و تضمین تداوم خدمات بهداشتی برای کسانی که هنگام وقوع بلایای اقلیمی بیشتر در معرض خطرند، ضروری است.»

تغییرات سبز به‌نفع کودکان، از هند تا موزامبیک

یونیسف در پایان گزارش اخیرش از اقدامات این نهاد برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و تاثیرش بر وضعیت آموزشی کودکان نوشته است؛ این نهاد با دولت‌ها و شرکا برای حمایت از اصلاح و ساخت کلاس‌های درس مقاوم در برابر آب‌وهوا برای محافظت از کودکان در برابر آب‌وهوای بد همکاری می‌کند. به‌عنوان مثال در موزامبیک، کودکان به‌طور مکرر تحت‌تأثیر طوفان‌ها قرار می‌گیرند و این کشور تنها در دو ماه گذشته تحت‌تأثیر طوفان چیدو و طوفان دیکلدی قرار گرفته و 150 هزار دانش‌آموز را تحت‌تأثیر قرار داده است. در پاسخ، یونیسف از ساخت بیش از 1150 کلاس درس مقاوم در برابر آب‌وهوا در نزدیک به 230 مدرسه در کشور حمایت کرده است. یونیسف با تاکید بر اقداماتش در این زمینه، از رهبران جهان و بخش خصوصی خواسته که فوراً برای محافظت از کودکان مقابل افزایش تأثیرات آب‌وهوایی اقدام کنند. این نهاد نوشته، حصول اطمینان از برنامه‌های ملی آب‌وهوایی ازجمله مشارکت‌های تعیین‌شده در سطح ملی و برنامه‌های سازگاری ملی، خدمات اجتماعی حیاتی برای کودکان مانند آموزش را تقویت می‌کند تا هوشمندتر در برابر آب‌وهوا و تاب‌آور در برابر بلایا بوده و شامل تعهدات کاهش انتشار کافی برای جلوگیری از بدترین تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی باشد. این گزارش چند راه‌حل را فهرست کرده است: سرمایه‌گذاری در تسهیلات یادگیری تاب‌آور و هوشمند در برابر بلایا برای یادگیری ایمن‌تر، تسریع تامین مالی برای بهبود انعطاف‌پذیری آب‌وهوا در بخش آموزش ازجمله سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های اثبات‌شده و امیدوارکننده.  این گزارش تجربه مستقیم چند کشور در این باره را هم بررسی کرده است:

هندوستان: افزایش ظرفیت معلمان هند به‌شدت در برابر اثرات نامطلوب تغییرات آب‌وهوایی آسیب‌پذیر است و در فهرست خطر آب‌وهوای کودکان یونیسف در سال 2021، رتبه 26 را از بین 163 کشور کسب کرده است. خطراتی مانند سیل، رانش زمین و طوفان بارها باعث تخریب مدارس شده‌اند درحالی‌که عوامل استرس‌زای محیطی مانند گرمای شدید و آلودگی هوا به سلامت کودکان آسیب می‌رساند و مانع حضور در مدرسه و نتایج یادگیری آنها می‌شود. با حمایت یونیسف، دولت عناصر تغییر آب‌وهوا را در چارچوب برنامه درسی ملی، راهنمای ملی برای توسعه برنامه درسی دولتی، محتوای کتاب‌های درسی و شیوه‌های یادگیری آموزش ادغام کرده است. در سطح ایالتی، یونیسف با دولت برای اجرای برنامه‌های جامع ایمنی مدارس (CSSP) در 12 ایالت همکاری می‌کند. این برنامه‌ها عناصر تغییر آب‌وهوا را با تمرکز بر محیط‌های آموزشی امن مدرسه و توانمندسازی کودکان به‌عنوان عوامل تغییر، ادغام می‌کنند. تنها در سال 2024، بیش از 121 هزار مربی تحت این برنامه‌ها آموزش دیدند. برای افزایش بیشتر ظرفیت معلمان در آموزش تغییرات آب‌وهوا، یک ماژول ملی تربیت معلم که با حمایت یونیسف توسعه یافته است، قرار است در مارس 2025 نهایی شود.

موزامبیک: ساخت مدارس مقاوم در برابر آب‌وهوا در موزامبیک، طوفان‌های شدید و مکرر، مانند چیدو و فردی، به‌شدت بر آموزش تأثیر گذاشته است. تقریباً 40 درصد از زیرساخت‌های مدارس با مصالح نامرغوب ساخته شده است که آن را به‌ویژه در برابر خطرات مرتبط با آب‌وهوا آسیب‌پذیر می‌کند. این آسیب‌پذیری در طوفان‌های اخیر در سال‌های 2023 و 2024 به وضوح نشان داده شد و خسارات قابل‌توجهی در مناطق مختلف ایجاد کرد. طوفان چیدو در دسامبر 2024 منجر به آسیب یا تخریب حداقل 1126 کلاس درس در 250 مدرسه شد که بر بازگشت حدود 110 هزار دانش‌آموز به مدرسه تأثیر گذاشت. در پاسخ، یونیسف در حال تسریع تلاش‌ها برای ارائه آموزش موقت است. فضاها و پشتیبانی از تعمیرات جزئی در مدارس نیمه آسیب‌دیده، تضمین می‌کند که کودکان مدارس ایمن برای بازگشت به سال تحصیلی 2025 دارند. علاوه بر این، یونیسف با شرکای خود برای نوآوری و تطبیق راه‌حل‌های زیرساختی انعطاف‌پذیر و پایدار در پاسخ به تأثیرات شدید فزاینده تغییرات آب‌وهوایی همکاری می‌کند. با این حال، افزایش انعطاف‌پذیری چالش‌های هزینه‌ای را به همراه دارد، زیرا هزینه‌های واحد را افزایش می‌دهد. درس‌های آموخته‌شده از طوفان‌های فردی و چیدو، اهمیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انعطاف‌پذیر را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد درحالی‌که کلاس‌های درس انعطاف‌پذیر در برابر تأثیرات آب‌وهوایی بهتر مقاومت می‌کنند، پیشرفت‌های بیشتر، اغلب پرهزینه، برای تحمل شرایط شدید ضروری است.

ویتنام: کودکان در ویتنام از آسیب‌پذیرترین افراد در سطح جهان در برابر تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی‌اند، به‌طوری‌که  99/5 درصد آنها سه یا چند نوع شوک، خطر یا استرس را تجربه می‌کنند. یونیسف برای اطمینان از اینکه محیط‌های آموزشی مقاوم در برابر آب‌وهوا و بلایا هستند و کودکان با دانش آب‌وهوا و مهارت‌های سبز توانمند می‌شوند، اقدامات جامعی انجام می‌دهد. با کار در بخش‌های مختلف، یونیسف نه‌تنها از یادگیری کودکان در واکنش به بلایا پشتیبانی کرده، بلکه بر ایجاد تاب‌آوری طولانی‌مدت در آموزش هوشمند با آب‌وهوا و تاب‌آوری مدرسه و جامعه تمرکز می‌کند. در زمان وقوع طوفان یاگی، درمجموع 2210 مدرسه تحت‌تاثیر قرار گرفتند که هشت مدرسه به‌طور کامل ویران یا به‌شدت آسیب دیدند و 1866 مدرسه نیز آسیب جزئی دیدند. یونیسف بسته‌های آموزش دوران کودکی را برای پیش‌دبستانی‌ها، بسته‌های آموزشی برای دانش‌آموزان ابتدایی و مجموعه‌هایی از کتاب‌های درسی فراهم کرده است که تداوم یادگیری را برای حدود ۲۲۲۲۵ کودک مبتلا تضمین می‌کند. ایجاد تاب‌آوری و بحران آب‌وهوا، بحران حق کودک است؛ بحرانی که حق تحصیل آنها را تهدید می‌کند.

این گزارش در پایان نوشته، آموزش یکی از خدماتی است که اغلب به‌دلیل مخاطرات آب‌وهوایی مختل می‌شود. با این حال، با وجود نقشی که در آماده‌سازی کودکان برای سازگاری با آب‌وهوا دارد، اغلب در بحث‌های سیاست نادیده گرفته می‌شود. آینده کودکان باید در خط‌مقدم همه برنامه‌ها و اقدامات مرتبط با آب‌وهوا باشد. شوک‌های اقلیمی آموزش کودکان را مختل کرده و یادگیری و آینده آنها را به خطر می‌اندازد.