به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، واژه پوسیدگی مغز که به‌عنوان کلمه سال 2024 آکسفورد نامگذاری شده است، در ابتدا در فرهنگ اینترنتی به‌عنوان یک واژه خودانتقادی استفاده می‌شد. پوسیدگی مغز در فرهنگ اینترنتی به حالتی از خستگی ذهنی یا کاهش توانایی‌های شناختی اشاره دارد که ناشی از مصرف بی‌هدف و بیش از حد محتوای آنلاین است. کاربرد این واژه در سال‌های اخیر و به‌دلیل اینکه افراد به‌شدت در معرض محتوای شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی قرار گرفته‌اند که بعضا نیز بی‌کیفیت و فاقد اعتبار نیز هست، بیشتر شده است. همین امر عاملی شد تا در گفت‌وگو با دکتر بابک قرائی‌مقدم، متخصص مغز و اعصاب به بحث در این‌باره بپردازیم؛ بحثی که از نان شب هم برای شما واجب‌تر است.

مزایا ، مضرات و آسیب‌ها

دکتر قرائی‌مقدم درباره مزایا و مضرات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌گوید: اکنون در یک لحظه شما می‌توانید با دریایی از اطلاعات روبه‌رو شوید؛ این مانند یک شمشیر دولبه عمل می‌کند. همانگونه که می‌تواند برای شکوفایی مغز یک انسان نقش مثبتی داشته باشد، از آن سو می‌تواند آسیب‌های زیادی را نیز ایجاد کند و باعث معتاد شدن افراد شود. حضور گسترده در فضای مجازی و رجوع مداوم به اطلاعات اشتباه و نادرست و سایت‌هایی که حضور در آنها برای کودکان و نوجوانان مناسب نیست، می‌تواند هرچه بیشتر آنها را از فضای حقیقی روابط اجتماعی و انسانی دور کند و ارتباطاتشان را مجازی کند.

رفتاری برای جدایی از دیگران

او در مورد آسیب‌های فضای مجازی برای نوجوانان و جوانان می‌گوید: زمانی بازی کامپیوتری یا حضور در فضای مجازی برای کودک یا نوجوان کشش دارد که ساعت‌های طولانی را مثلا 12یا 14ساعت به بازی بپردازد، بی‌آنکه هیچ فعالیت بدنی داشته باشد و ارتباط با انسان‌های دیگر (در اینجا اعضای خانواده یا دوستان خود) برقرار کند، آسیب زننده است. این وضعیت او را از انسان‌های دیگر جدا   و ارتباطات اجتماعی‌اش را تضعیف و او را تبدیل به انسانی گوشه‌گیر و دچار اعتیاد به وسایل و ابزار دیجیتال می‌کند.

جلوگیری از رشد مغز

این متخصص به آسیب‌های فضای مجازی به مغز نیز اشاره می‌کند: اگر فرد به سمت اعتیاد به فضای مجازی برود، یک‌سری از قابلیت‌ها را فرانمی‌گیرد. اگر یک لحظه فضای مجازی را از دسترس فرد معتاد خارج کنند، او دیگر نمی‌داند که چه باید بکند؛ یعنی فرد واقعا وابستگی پیدا می‌کند. این وابستگی سبب می‌شود که رشد مغزی وی در مورد مسائل دیگر از دست برود. درواقع رشد مغزی خود را در رابطه با برقرار کردن ارتباطات انسانی از دست می‌دهد. البته اینها صحبت‌های تئوریک است، اما مربوط به تئوری‌هایی است که هم روانشناسان و هم نوروساینتیست‌ها روی این مسائل و اعتیاد پیدا کردن نوجوانان و جوانان به فضای مجازی کاملا نظر جدی دارند. البته افراد مسن‌تر یا سن بالاتر هم درگیر این مسئله می‌شوند؛ حتی افراد 50سال به بالا هم دیده شده‌اند که 18ساعت از اوقات خود در طول روز را به بازی کامپیوتری یا حضور در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌پردازند. این یک اعتیاد است. همه فکر و ذکر این فرد تنها به یک بعد از زندگی معطوف شده و به‌تدریج از جامعه کنار گذاشته می‌شود.

آفت برای تحصیل و شغل

دکتر قرائی به آسیب‌های تحصیلی و شغلی ناشی از حضور مداوم در فضای مجازی نیز اشاره می‌کند: این حضور ممتد در شبکه‌های اجتماعی باعث افت تحصیلی فرد می‌شود. افرادی که دچار اعتیاد به این مسائل شوند، تحصیلاتشان به‌شدت افت می‌کند. به‌خاطر اینکه فرد به جای اینکه درس خود را بخواند به بازی کامپیوتری یا حضور در شبکه‌های اجتماعی می‌پردازد. در بسیاری از موارد باعث می‌شود آن افراد، خیلی از مهارت‌ها را از دست بدهند؛ یعنی یک جوانی که اتفاقا  باهوش هم هست، آنقدر غرق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی شده که دیگر نمی‌تواند معاشرت کند. او در سنین بالاتر حتی نمی‌تواند شغل مناسبی برای خود پیدا کند و در آن موفق شود. چرا؟ به یک دلیل ساده؛ اینکه او نمی‌تواند ارتباطات انسانی برقرار کند. خیلی‌ها که معتاد حضور در شبکه‌های اجتماعی و پیمایش فضای مجازی شده‌اند حتی از ساعات خواب خود نیز می‌زنند و بیشتر از 2 یا 3ساعت در شبانه‌روز نمی‌خوابند. این می‌تواند فعالیت ذهنی آنها را دچار مشکل کند؛ چراکه ما می‌دانیم خواب کافی می‌تواند بر فعالیت ذهنی بسیار مؤثر باشد. اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی همان مکانیسم‌ها و همان واکنش‌های یک ماده مخدر را در مغز ایجاد می‌کند.

راهکارهای ترک اعتیاد مجازی

   آموزش به افراد برای استفاده بهینه، به قاعده و منطقی از اینترنت و موبایل
   آموزش فرد برای برقراری ارتباط سازنده با خانواده و همسالان
   آموزش زودهنگام این موارد به کودکان و نوجوانان؛ به‌دلیل اینکه بیشتر در معرض این آسیب‌ هستند.

حضور گسترده در فضای مجازی و رجوع مداوم به اطلاعات اشتباه و نادرست و سایت‌هایی که حضور در آنها برای کودکان و نوجوانان مناسب نیست، می‌تواند هرچه بیشتر آنها را از فضای حقیقی روابط اجتماعی و انسانی دور کند و ارتباطات‌شان را مجازی کند