به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جام جم، شاید بتوان روابط والدین و فرزندان در خانواده را به یک ترازو تشبیه کرد.چراکه از یک سو،نزدیکی و صمیمیت میان اعضای خانواده می‌تواند به فرزند احساس امنیت و اعتماد بدهد، اما ازسوی دیگر،همین نزدیکی اگر بدون مرزهای مشخص باشد، می‌تواند بارهای سنگینی روی دوش فرزند بگذارد که تحمل آن برای او دشوار است.یکی از پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین لحظات در این رابطه، زمانی است که والدین تجربیات تلخ خود را به قصد نزدیک‌تر شدن به فرزند، با او در میان می‌گذارند.شاید این تلاش برای آموزش، هشدار یاانتقال درس‌های زندگی باشد،اما گاهی این حجم ازصراحت وبه اشتراک‌گذاری احساسات سنگین،به جای تقویت پیوند عاطفی، فشار روانی بی‌موردی بر فرزند وارد می‌کند. بنابراین این‌که والدین بدانند مرزهای ظریف صمیمیت کجا قرار دارد و چگونه می‌توانند با دقت و آگاهی، رابطه‌ای عاطفی و سازنده با فرزندان خود برقرار کنند، بدون آن‌که آنها را در معرض چالش‌های فرضی قرار دهند.

صمیمیت بیش از حد ممنوع!

اگر صمیمیت میان والدین و فرزندان بیش از حد باشد، می‌تواند به استقلال و خودشناسی فرزند آسیب برساند. اریک اریکسون، روان‌شناس آلمانی-آمریکایی در نظریه‌ خود هشت مرحله از رشد روان‌شناختی انسان را شناسایی کرده است. در مرحله پنجم که مربوط به نوجوانی است، فرد باید هویت خود را پیدا کند و از نظر اجتماعی به یک هویت مستقل دست یابد. در این دوران، رابطه والدین و فرزند باید به گونه‌ای باشد که والدین از یک طرف حمایت عاطفی لازم را ارائه دهند، اما از طرف دیگر فضای لازم برای استقلال نوجوان فراهم کنند. اگر والدین بیش از حد صمیمی و دخالتگر باشند، ممکن است نوجوان نتواند هویت مستقل خود را شکل دهد. پژوهشی در دانشگاه هاروارد نشان داده است که والدین که به نوجوانان خود فضا و آزادی بیشتری می‌دهند، در درازمدت رابطه بهتری با فرزندانشان دارند و نوجوانان آنها اعتماد به نفس و توانایی‌های اجتماعی بهتری پیدا می‌کنند.

توهم صمیمیت و مخدوش شدن سلامت روان کودک

عباس عبداللهی،روانشناس وعضوهیات علمی دانشگاه الزهرا(س) درخصوص حدصمیمت بین والدین و فرزندان می‌گوید: یکی از نیازهای هیجانی هر انسانی از بدو تولد، نیاز به دلبستگی ایمن است این یعنی فرزند ما بداند که ما فرد امن زندگی او هستیم و اگر نقصی ذهنی یا جسمی دارد، والدین او را نامشروط دوست دارند.وی با بیان این‌که دلبستگی ایمن یک نیاز هیجانی سالم است، می‌افزاید: متاسفانه گاهی والدین مشکلاتی را برای فرزند مطرح می‌کنند که نه فقط هیچ کمکی به هیجانات مثبت او نمی‌کند، بلکه استرس را هم افزایش می‌دهد؛ مثلا من به عنوان یک والد، فرزندم را در جریان مسائل روزمره مثل چک برگشتی خود قرار می‌دهم! عبداللهی ادامه می‌دهد: والد وقتی در حل مسائل خود دچار مشکل است با برون‌ریزی استرس فرزند خود را هم درگیر هیجانات و احساسات خود می‌کند. شاید برخی به بهانه حس نزدیکی با فرزند خود این کار را انجام می‌دهند اما واقعیت این است که این دلبستگی و صمیمیت نیست بلکه مخدوش کردن سلامت روان فرزند است. این روانشناس اظهار می‌کند: ما به عنوان والد باید آن‌قدر وابستگی ایمن داشته باشیم که وقتی فرزندمان مورد آزار و اذیت قرار گرفت بتواند آن را با ما مطرح کند. مثلا فرزند ما در مهد کودک دچار آسیب شده اما می‌ترسد آن را به خانواده خود بگوید؛ وقتی کودک این موضوع را به والدین خود نگوید نمی‌تواند حمایت خانوادگی هم دریافت کند بنابراین ممکن است آن آزار عمیق‌تر شده و سلامت روان او را به خطر بیندازد و این آسیب تا جایی عمیق و گسترده شود که فرد در بزرگسالی، خودش عامل به خطر انداختن سلامت جامعه شود.

صمیمیت؛ توهم یا واقعیت؟

عبداللهی با بیان این‌که برخی والدین در تصور خود آن‌قدر با فرزندان خود صمیمی هستند که درمورد هرموضوعی حتی موضوعاتی که در حیطه مراحل رشد سنی و نیاز فرزندشان نیست هم صحبت می‌کنند، می‌گوید: معتقدیم صمیمیت به معنی ایمنی بین فرزند و پدر و مادر است نه به معنای این‌که پدر و مادر با حرف‌هایی که ادب و نزاکت را زیر سؤال می‌برد و با توهم صمیمیت با فرزند خود ارتباط برقرار کنند.این روانشناس درباره سن شروع وابستگی ایمن می‌افزاید: بر مبنای نظریه طرح‌واره جفریانگ و نظریه دلبستگی، صمیمیت از زمان تولد فرزند شکل می‌گیرد اما مدل آن متفاوت است. مثلا زمانی که نیازهای فیزیولوژیک کودک برآورده می‌شود اعتماد اولیه شکل می‌گیرد و این روند در مراحل مختلف رشد کودک تا بزرگسالی آن ادامه دارد.وی لازمه ایجاد یک رابطه ایمن را کنار گذاشتن نگاه قضاوت‌گونه و مقایسه‌گری در ارتباط والدین با فرزندان خود می‌داند.

امنیت؛ اصل اساسی صمیمیت

صمیمیت در روابط والدین و فرزندان، به معنای ایجاد فضایی امن و حمایت‌گر برای فرزند است تا در آن بتواند با احساس آرامش و احساسات خود را به راحتی بیان کند. چنین فضایی به ایجاد اعتماد بین والدین و فرزند کمک می‌کند و به فرزند این امکان را می‌دهد تا در مواقع بحران یا چالش‌های زندگی از حمایت والدین بهره‌مند شود. جان بالبی، روان‌شناس بریتانیایی یکی از پیشگامان نظریه دلبستگی است که در توضیح رابطه صمیمیت والدین و فرزندان اهمیت ویژه‌ای دارد. بالبی معتقد است ایجاد یک رابطه دلبستگی امن در دوران کودکی به فرزندان کمک می‌کند با احساس امنیت و آرامش بتوانند روابطی پایدار و سالم در مراحل بعدی زندگی خود برقرار کنند. برای مثال، زمانی که والدین با حساسیت و حمایت به نیازهای عاطفی فرزند خود پاسخ می‌دهند، فرزند احساس امنیت می‌کند و این موجب می‌شود در آینده، قادر به تشکیل روابط صمیمی و سالم‌تر با دیگران باشد. البته، اگر والدین بیش از حد دخالت کنند یا توجه آنها متناقض باشد، ممکن است به دلبستگی ناامن منجر شود که می‌تواند مشکلات روان‌شناختی در آینده ایجاد کند.