‌خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: اگرچه مقام‌های آمریکا آشکارا بر وجود ۳۳۶ آزمایشگاه شیمیایی و بیولوژیکی خود در ۳۰ کشور جهان مُهر تأیید زده‌اند اما از نگاه ناظران این اعداد با هدف گمراه ساختن بوده و شمار آزمایشگاه‌ها به مراتب بیش از مواضع اعلانی کاخ سفید است ضمن اینکه اهداف اعلانی آمریکا از ایجاد این آزمایشگاه‌ها که به صورت رسمی انتشار پیدا می‌کند، تفاوت چشمگیری با اهداف پشت پرده دارد.

به تازگی روسیه از افزایش جنگ بیولوژیکی آمریکا در قاره آفریقا پرده برداشت و «الکسی رتیشچف» معاون فرمانده نیروهای حفاظت از تشعشات، شیمیایی و بیولوژیکی روسیه گفت اسنادی در اختیار وزارت دفاع روسیه قرار دارد که افزایش حضور جنگی بیولوژیکی آمریکا را در قاره آفریقا نشان می‌دهد.

به گفته این مقام دفاعی روسیه، این اسناد نشان می‌دهد که حضور بیولوژیکی آمریکا در این قاره به سرعت در حال افزایش است. نهادهای تحقیقاتی وزرات دفاع آمریکا حضور فعالی در آفریقا دارند. شاخه‌هایی از مرکز پزشکی نظامی نیروی دریایی ملی آمریکا در غنا و جیبوتی مستقر هستند و اقدام‌های فعالی را در کانون‌های بیماری طبیعی، جداسازی و زنجیره انتقال عوامل بیماری‌زا انجام می‌دهند.

وی افزود: مرکز پزشکی ارتش آمریکا در کنیا شبکه‌ای را برای نظارت بر گسترش بیماری‌های عفونی در آفریقای استوایی (حاره ای) مستقر کرده‌است. در نیجریه مرکز تحقیقات پزشکی مشترک و یک آزمایشگاه پزشکی نظامی در سال ۲۰۲۵ تأسیس شد که ۱۰ متخصص از وزارت دفاع آمریکا دائم در آنجا حضور دارند. پنتاگون از زیرساخت‌ها و ظرفیت کشورهای آفریقایی برای انجام تحقیقات نظامی-بیولوژیک استفاده می‌کند.

سابقه استفاده آمریکا از سلاح بیولوژیک و گسترش آزمایشگاه‌ها در جهان

آمریکا از سال ۱۹۱۸ به استفاده از سموم بیولوژیک در برابر دشمنان خود روی آورد اما برنامه نوین و جدی تولید سلاح‌های بیولوژیک خود را سال ۱۹۴۲ آغاز کرد. آمریکا تنها کشوری است که از سلاح اتمی در جهان استفاده کرده و انفجار بمب‌های هسته‌ای در دو شهر هیروشیما و ناکازاکی ژاپن نشان داد واشنگتن در برابر رقبا پایبند به هیچ گونه اصول حقوق اخلاقی نیست.

همچنین استفاده این کشور از سلاح بیولوژیک در جنگ کره ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ توسط چند پزشک برجسته فرانسوی و بیوشیمیست‌های انگلیسی در ۱۵ سپتامبر ۱۹۵۲ (۲۴ شهریور ۱۳۳۱) تأیید شد. ضمن اینکه مورخانی همچون «جان هالیدی» و «بروس کامینگز» در کتاب «کره و جنگ ناشناخته» (۱۹۸۸) به استفاده آمریکا از سلاح بیولوژیک اشاره کرده‌اند.

آمریکا در فاصله ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۸ در حین جنگ ویتنام از سلاح بیولوژیک و عامل ویروسی علیه این کشور استفاده کرد. افزایش طاعون، بیماری‌های روده‌ای و از بین رفتن پوشش گیاهی از جمله پیامدهای استفاده آمریکا از سلاح بیولوژیک در ویتنام است.

در سال ۱۹۷۱ پس از شیوع گسترده تب خوکی آفریقایی در کوبا مقام‌های این کشور از جمله «فیدل کاسترو»، آمریکا را مسئول بروز بحران معرفی و این کشور را متهم به استفاده از سلاح بیولوژیک علیه مردم کوبا کردند.

افزون بر کاربرد تسلیحات بیولوژیک از سوی آمریکا، این کشور به نوشته «گلوبال تایمز»، ۳۳۶ آزمایشگاه بیولوژیک در ۳۰ کشور جهان دارد.

اگرچه بسیاری از مراکز بیولوژیک آمریکا در جهان مخفی و ناشناخته مانده اما برخی از آنها در قزاقستان (آلماتی)، گرجستان (لوگار)، ارمنستان (آزمایشگاه‌های دوازده‌گانه)، ازبکستان (آزمایشگاه‌های تاشکند، اندیجان، گرگانج و فرغانه)، آفریقا (آزمایشگاه‌های اوگاندا، کنیا، نیجریه، تانزانیا، لیبریا، سیرالئون، مصر و غیره)، کره‌جنوبی (آزمایشگاه‌های بوسان، اوسان و گونسان)، کلمبیا، سنگال و اندونزی (آزمایشگاه جاکارتا) مستقر هستند.

گستره فعالیت‌های بیولوژیکی آمریکا در آفریقا

آمریکا بخشی از فعالیت‌های خود در جهان را به صورت رسمی اعلام ولی در عمل شمار واقعی آنها و نیز فعالیت‌های پشت پرده را از نگاه‌ها پنهان می‌کند. به عنوان نمونه فعالیت‌های آمریکا در کشورهای غنا، جیبوتی، نیجریه و سنگال به‌عنوان بخشی از پروژه‌های رسمی و اعلام‌شده آمریکا در حوزه تحقیقات پزشکی و زیست‌فناوری ذکر شده‌است.

در ظاهر این فعالیت‌ها با همکاری کشورهای میزبان و با اهداف بشردوستانه مانند مقابله با بیماری‌ها و ارتقای زیرساخت‌های بهداشتی انجام می‌شوند. در حالی که اهداف دیگری از جمله مقاصد نظامی-بیولوژیک یا استفاده دوگانه وجود دارد که رسانه‌ای نمی‌شود.

آمریکا در غنا شعبه‌هایی از مرکز پزشکی-نظامی نیروی دریایی خود را مستقر کرده‌است. این مراکز به‌طور رسمی برای انجام تحقیقات بیولوژیکی و ارائه خدمات پزشکی فعالیت می‌کنند. اما روسیه به تازگی افشا کرده که این مراکز می‌توانند به‌عنوان پایگاه‌هایی برای تحقیقات دوگانه (علمی و نظامی) مورد استفاده قرار گیرند.

جیبوتی نیز به دلیل موقعیت استراتژیک خود در شاخ آفریقا، یکی از مراکز مهم فعالیت‌های بیولوژیکی آمریکا است. در این کشور نیز شعبه‌هایی از مرکز پزشکی-نظامی نیروی دریایی آمریکا فعال هستند. این پایگاه‌ها علاوه بر تحقیقات پزشکی، به نیروهای نظامی آمریکا در منطقه خدمات ارائه می‌دهند.

در نیجریه هم آمریکا یک مرکز تحقیقات پزشکی مشترک و یک آزمایشگاه پزشکی نظامی برای نیروهای مسلح نیجریه تأسیس کرده‌است. این پروژه که در سال ۲۰۲۴ آغاز شده، شامل حضور دائمی متخصصان وزارت دفاع آمریکا است.

در سنگال، آمریکا یک مجتمع آزمایشگاهی با هزینه ۳۵ میلیون دلار ساخته‌است. این مرکز به‌طور رسمی برای تحقیقات بیماری‌های عفونی و تقویت زیرساخت‌های بهداشتی منطقه‌ای فعالیت می‌کند.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که آمریکا در مجموع در ۱۸ کشور آفریقایی پروژه‌هایی را در ظاهر برای بررسی ویژگی‌های عفونت و مقاومت عوامل بیماری‌زا در برابر داروها اجرا کرده‌است. اگرچه آمریکا تاکید کرده این پروژه‌ها با هدف ارتقای توانمندی‌های بهداشتی کشورهای آفریقایی انجام می‌شوند اما آن طور که روسیه بخشی از فعالیت‌های واقعی آمریکا را در آفریقا افشا کرده‌است، فرسنگ‌ها بین اهداف اعلانی و اعمالی واشنگتن در پیشبرد این استراتژی فاصله است.

از نگاه ناظران، اهداف پنهانی آمریکا از راه‌اندازی آزمایشگاه‌های بیولوژیک و تحقیقاتی در کشورهای مختلف قاره سیاه می‌تواند شامل جمع‌آوری اطلاعات ژنتیکی مردم آفریقا، انجام تحقیقات برای توسعه سلاح‌های بیولوژیکی و بهره‌برداری نظامی از داده‌ها و زیرساخت‌های ایجادشده، باشد.

تبعات حضور جنگی بیولوژیکی در قاره آفریقا برای آمریکا

کارشناسان بر این باورند که افشاگری روسیه و برملا شدن دیگر اسناد محرمانه در زمینه فعالیت‌های نظامی-بیولوژیک آمریکا در قاره سیاه می‌تواند برای واشنگتن پرهزینه باشد که در ادامه به مواردی از تبعات آن اشاره می‌شود؛

۱. تضعیف جایگاه دیپلماتیک و نفوذ آمریکا در آفریقا

کشورهای آفریقایی ممکن است نیات واقعی آمریکا را زیر سوال ببرند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش همکاری‌های علمی و بهداشتی میان آمریکا و کشورهای آفریقایی شود و فضا را برای نفوذ بیشتر قدرت‌های رقیب باز کند.

۲. افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی و رقابت قدرت‌ها

افشاگری‌های روسیه می‌تواند رقابت ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های بزرگ را تشدید کند. آمریکا ممکن است با چالش‌های بیشتری در تلاش برای حفظ نفوذ خود در آفریقا روبه‌رو شود، در حالی که رقبا از این فرصت برای گسترش حضور خود در این قاره استفاده خواهند کرد.

۳. آسیب به اعتبار بین‌المللی آمریکا

این افشاگری می‌تواند اعتبار آمریکا را به‌عنوان مدافع قوانین بین‌المللی و حقوق بشر زیر سوال ببرد. این موضوع به‌ویژه در چارچوب معاهده‌های منع سلاح‌های بیولوژیکی و دیگر توافق‌های مرتبط، می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد.

۴. فشارهای حقوقی و بین‌المللی

شواهد مرتبط با استفاده نظامی از تحقیقات بیولوژیکی ممکن است منجر به تحقیقات رسمی توسط سازمان‌های بین‌المللی شود. این امر می‌تواند زمینه‌ساز تحریم‌ها یا محدودیت‌های جدید علیه آمریکا باشد و در عین حال، هزینه‌های سیاسی و حقوقی برای واشنگتن به همراه داشته باشد.

۵. تشدید بی‌اعتمادی داخلی و جهانی

انتشار چنین اطلاعاتی می‌تواند موجب بی‌اعتمادی داخلی در میان شهروندان آمریکایی و جهانیان نسبت به سیاست‌های علمی و بهداشتی ایالات متحده شود. این امر ممکن است فشارهای سیاسی داخلی بر دولت آمریکا را نیز افزایش دهد.

۶. تهدید امنیت جهانی و منطقه‌ای

اگر فعالیت‌های بیولوژیکی آمریکا در آفریقا به‌عنوان بخشی از یک برنامه نظامی یا تهدید امنیتی تلقی شود، ممکن است تنش‌ها در سطح جهانی افزایش یابد و امنیت منطقه‌ای در آفریقا نیز تحت تأثیر قرار گیرد. این موضوع می‌تواند به افزایش رقابت تسلیحاتی و بی‌ثباتی در منطقه منجر شود.