به گزارش خبرنگار مهر مسئله کریدور سازی و حمل و نقل یکی از مواردی است که اگر به درستی اجرا شود می‌تواند درآمدی بیشتر از فروش نفت را برای کشور به همراه داشته باشد. دولت سیزدهم در پی ساخت کریدورهای جاده‌ای و ریلی اقداماتی را انجام داده بود که در صورت تکمیل می‌تواند به درآمد کشور اضافه کند.

در همین رابطه با محمود غفاری معاون سابق برنامه ریزی وزارت راه وشهرسازی گفتگو کردیم تا طرح‌هایی که در دولت سیزدهم در اولویت داشت و در دولت چهاردهم نیز باید در اولویت قرار گیرد را شناسایی کنیم.

لطفاً مختصری در مورد تحقق استجازه مقام معظم رهبری برای تأمین منابع مالی پروژه‌های راهبردی وزارت راه و شهرسازی توضیح دهید.

پیرو عنایت ویژه مقام معظم رهبری و صدور دستور مبارک معظم له برای تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های راهبردی وزارت راه و شهرسازی که به درخواست این وزارتخانه و مساعدت ستودنی رئیس جمهور شهید صادر شده بود، خوشبختانه پس از یک سال پیگیری مستمر و مدیریت مراحل مختلف و بسیار پیچیده و چند بعدی انجام این مهم توسط آقای بذرپاش وزیر محترم وقت راه و شهرسازی، خوشبختانه از نیمه دوم سال گذشته تحصیل این منابع مهم به وقوع پیوست و در مسیر درست خود جریان پیدا کرد و مستمراً در حال شتاب گرفتن بود که متأسفانه با شهادت شهید رئیسی و ورود به دوره گذار تغییر دولت، عملاً روند مذکور ادامه نیافت.

بحمدالله ظرف ۸ ماه حدود ۸۵۰ میلیون دلار از منابع فوق به حساب وزارت راه و شهرسازی اختصاص یافت که با توجه به ضرورت طی مراحل چندگانه اداری بیش از ۵۰۰ میلیون دلار به صورت ارزی و ریالی با ارزش حدود ۲۰ همت به پروژه‌های زیر تزریق شد:

1. پروژه خط ریلی چابهار – زاهدان
2. پروژه خط ریلی زاهدان - یونسی – سرخس
3. پروژه خط ریلی شیراز – بوشهر – عسلویه
4. پروژه خط ریلی خط دوم درود – خرم آباد – اندیمشک
5. پروژه خط ریلی رشت – آستارا
6. خرید و نوسازی ناوگان ریلی کشور
7. خرید و نوسازی ناوگان هوایی کشور
8. تأمین زیرساختهای طرح جهش تولید مسکن
9. کمک به نوسازی بافتهای فرسوده

همچنین حدود ۳۵۰ میلیون دلار مابقی نیز به صورت نقد در حساب‌های مربوط موجود بود که طبیعتاً یک ظرفیت فوق العاده برای جلوگیری از هرگونه وقفه در روند اجرای پروژه‌های راهبردی مذکور ایجاد کرده بود.

نحوه توزیع اعتبارات به چه شکل بود؟

طبیعتاً دو شاخص اهمیت و میزان پیشرفت پروژه مهمترین شاخص‌ها برای توزیع اعتبارات بود، لکن پروژه خط ریلی چابهار –زاهدان به عنوان یک ابر پروژه استراتژیک که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز بود از جایگاه ویژه ای برخوردار بود و با دستور شخص وزیر محترم وقت بخش قابل توجهی از اعتبارات با رویکرد پیشرفت حداکثری بدون وقفه به این پروژه اختصاص می‌یافت و بحمدالله حتی یک روز پروژه متوقف نشد.

لطفاً کمی بیشتر در مورد پروژه استراتژیک خط ریلی چابهار – زاهدان توضیح بدهید.

در اجرای طرح توسعه شرق کشور و همچنین طرح توسعه سواحل مکران احداث راه آهن چابهار - زاهدان به طول حدود ۶۳۴ کیلومتر در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت. این طرح با هدف ایجاد کریدور شمال - جنوب در شرق کشور و اتصال بندر شهید بهشتی چابهار به شبکه ریلی کشور و بهره مندی از مزایای ترانزیت ریلی کشور، از طریق اتصال آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی طراحی و عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۹۲ آغاز شد. احداث این خط ریلی در دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم بندی شده است که از چابهار آغاز و پس از عبور از شهرهای نیکشهر، ایرانشهر و خاش به شهر زاهدان منتهی می‌شود.

اهداف کلی اجرای طرح

• اتصال بندر شهید بهشتی چابهار (تنها بندر اقیانوسی کشور) به شبکه ریلی
• افزایش ظرفیت ترانزیت کالا در شاخه شرقی کریدور شمال- جنوب (اتصال از مرز سرخس) و شاخه میانی این کریدور (اتصال به بندر امیرآباد و یا بندر کاسپین)
• تکمیل کریدور ریلی شمال - جنوب در شرق کشور
• کمک به توسعه سواحل مکران از طریق ایجاد ارتباط ریلی با توجه تاکید و عنایت ویژه مقام معظم رهبری بر اهمیت راهبردی و استراتژیک سواحل مکران و بندر چابهار) به لحاظ اقتصادی، نظامی و فرهنگی)
• ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی منطقه محروم شرق کشور و بالفعل شدن پتانسیل معدنی این مناطق
• استفاده از سواحل امن دریای عمان و بندر چابهار (به عنوان تنها بندر این سواحل) برای امور بازرگانی، تجاری و تبادل کالا
• اتصال کشورهای اسیای میانه و مرکزی و همچنین افغانستان به آب‌های آزاد و استفاده از طرفیت ایجاد شده برای کشور
• نزدیکی این کریدور به هند و پاکستان با جمعیت بیش از ۱.۵ میلیارد نفر و امکان ارائه خدمات به جمعیت ۳۰۰ میلیون نفری آسیای میانه و روسیه
• ترانزیت سالانه حدود دو میلیون تن بار از مبدأ کشور هند و آب‌های آزاد به مقصد کشورهای آسیای مرکزی و روسیه و بالعکس
• ۲ میلیارد دلار درآمد ترانزیتی تا سال افق طرح
• ۶۹۰۰ میلیون لیتر صرفه جویی در مصرف سوخت در دوره بیست ساله به ارزش تقریبی سه و نیم میلیارد دلار
• ایجاد اشتغال حدود ۱۰ هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم

روند پیشرفت طرح چگونه بود؟

همانطور که گفته شد این طرح از همه ابعاد استراتژیک بود و از جمله صعوبت اجرای آن در توپوگرافی خاص استان وسیع و محروم سیستان و بلوچستان؛ به نحوی که تقریباً نیمی از این خط ریلی طویل ۶۳۴ کیلومتری از توپوگرافی سخت کوهستانی عبور می‌کند و ضرورت ایجاد ابنیه فنی خاص سنگین نظیر پل‌ها و تونل‌های خاص و طویل متعدد که سخت‌ترین آنها در منطقه آهوران است و سایر جوانب صعوبت کار اجرایی در آن منطقه این پروژه را به یکی از پروژه استثنایی تاریخ ساخت طرح‌های عمرانی کشور تبدیل کرده است.

بدیهی است چنین طرحی با این ابعاد از هزینه فوق العاده ای نیز برخوردار است که از توان بودجه عمومی کشور خارج است. لذا باید بار دیگر از عنایت ویژه مقام معظم رهبری به این طرح راهبردی تشکر ویژه به عمل آورد که در دو مرحله یک بار از محل صندوق توسعه ملی در سال ۱۳۹۹ و بار دیگر از محل تهاتر نفت امکان تأمین منابع لازم را فراهم نمودند.

همچنین با توجه به حساسیت راهبری فیزیکی و فراهم کردن شرایط تحقق منابع خاص مالی (تهاتر نفت) نیازمند یک برنامه ریزی دقیق و پایش مستمر بود که این مهّم در دولت سیزدهم با جلسات منظم رئیس جمهور شهید و معاون اول محترم ایشان (حداقل به طور متوسط ماهی یک بار) و راهبری و پایش مستمر موضوع توسط وزیر محترم وقت تحقق می‌یافت. نکته مهّم اینکه با تأکید شخص آقای دکتر بذرپاش در راهبری پروژه، کلیه بخشهای سخت کار نظیر تکمیل تونل‌ها و پلهای متعدد خاص و طولانی (متأسفانه معمولاً در پروژه‌های به ویژه پروژه‌های بزرگ حتی الامکان بخشهای آسان‌تر در اولویت قرار می‌گیرند) در اولویت اجرا قرار گرفت و طبیعتاً بخشهای عادی و آسان‌تر نظیر ریل گذاری به مرحله آخر موکول شد تا کوچک‌ترین احتمالات برای توقف یا کند شدن کار احداث پروژه در انتهای کار (که معمولاً همین باقی ماندن قسمتهای سخت و هزینه بر پروژه است) را از بین ببرند. خوشبختانه این مهّم محقق شد و الحمدلله اکنون اجرای این پروژه در مسیر هموارتری قرار دارد.

در جلسه‌ای که در اواخر سال گذشته در دفتر جناب آقای دکتر بذرپاش با حضور فرمانده محترم قرارگاه خاتم الانبیا (پیمانکار اصلی) برگزار شد، توافق شد با تأمین به طور متوسط یک همت در ماه توسط وزارت راه و شهرسازی پروژه تا پایان سال ۱۴۰۳ و نهایتاً پایان بهار ۱۴۰۴ تکمیل شود. خوشبختانه وزارتخانه نه تنها به قول خود تا پایان دولت سیزدهم عمل کرد، بلکه با منابع باقیمانده از محل تهاتر نفت عملاً شرایط لازم برای تخصیص منابع مربوط بر اساس همان توافق اواخر سال گذشته تا پایان پروژه (البته به شرط تخصیص کل منابع ارزی باقیمانده به این پروژه) را فراهم نمود.

به هر حال خوشبختانه پروژه در همه سالیان اخیر بی وقفه ادامه یافته و البته جا دارد از همکاری فوق العاده قرارگاه خاتم الانبیا نیز تشکر و قدردانی به عمل آید.