به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در پس بحبوحه‌ی بمباران‌ها و در دل ویرانی‌های جنگ تحمیلی، چیزی فراتر از گلوله و خون در جریان بود: تولد «فرهنگ دفاع مقدس» که تا امروز زنده است. بی‌شک پایه و اساس این فرهنگ را باید در تفکر انقلاب اسلامی جستجو کرد؛ آنجا که رزمندگان نوجوان تا کهنسال، همگی خود را پاسدار دین اسلام و سرباز حضرت امام خمینی (ره) به‌عنوان رهبر انقلاب اسلامی می‌دانستند.

آن فرهنگ ناب، متأسفانه پس از دوران جنگ تحمیلی، با گذر زمان و به دلایل مختلف، کم‌فروغ شد و از تب و تاب آن دوران فاصله گرفت. هرچند عنصر رسانه و هنر در قالب سریال و سینما، شعر، سرود، یادواره و روایت‌های مکتوب، گهگاهی رنگ و روی آن را تازه و آهنگ این سیر نزولی را کندتر کرد.

اما داستان فرهنگ دفاع مقدس به همین‌جا ختم نشد؛ اوایل دهه نود شمسی، جرقه تهدیدی تازه در منطقه زده شد. با شکل‌گیری گروه تروریستی دست‌نشانده داعش و ارتکاب جنایات فجیع در سوریه و عراق، جمهوری اسلامی ایران با فرماندهی شهید قاسم سلیمانی و با هدف دفاع از اعتاب و حرم‌های مقدس و حمایت از مردم، پا به میدان گذاشت و با ابتکار، عقلانیت، ایثار و رشادت فرماندهان و رزمندگان ایرانی و همراهی گروه‌های مقاومت در منطقه، کمر داعش را شکست. این حضور میدانی مبارک، هم‌چنین رویش‌هایی نظیر نیروی حشدالشعبی، لشکر فاطمیون، لشکر زینبیون و ... را هم به دنبال داشت و از طرفی تجربه میدانی نیروهای مقاومت را به‌روزرسانی کرد.

در این میان، آنچه مهم‌تر و فراتر از دستاوردهای مذکور و درخور توجه است، خلق پدیده فرهنگی جدیدی با عنوان «دفاع از حرم» است. پدیده‌ای که به‌سرعت رشد کرد و تناور شد و گفتمانی جدید را به  فرهنگ جهان اسلام و بلکه فراتر از آن معرفی کرد. با اندک تاملی در ابعاد این گفتمان، می‌توان شباهت‌های بسیاری بین گفتمان دفاع از حرم و دفاع مقدس برشمرد تا جایی که شایسته است گفتمان دفاع از حرم را بازتولید و اصطلاحاً ری‌برندینگ گفتمان دفاع مقدس دانست.

مدافعان حرم، چند دهه پس از دوران جنگ، ادبیات و گفتمان دفاع مقدس را این‌بار با بسط مفاهیم و ارزش‌های مقاومت، آن هم در یک جغرافیای جدید، به نسل سوم و چهارم انقلاب معرفی کردند تا این نسل‌ها نیز گوشه‌ای از فرهنگ ناب دفاع مقدس را ببینند و درک کنند. از این‌رو، سوریه نه از منظر نظامی و بازوی پشتیبانی مقاومت، بلکه از این جهت که فرهنگ دفاع مقدس را در قالب فرهنگ دفاع از حرم بازتولید کرد، سرمایه فرهنگی جدیدی را رقم زد و بخشی از سازه هویت اخیر انقلاب اسلامی را بنا نهاد، برای ما اهمیتی دوچندان دارد. این فرهنگ، قهرمانان شهیدی چون حاج‌حسین همدانی، مصطفی صدرزاده، محسن حججی و ... را به دنیای حق‌طلبان معرفی کرد. اینان ستارگان درخشانی هستند که هرکدامشان روایت‌گر فصل جدیدی از انقلاب اسلامی‌اند و ارزش‌های فرهنگی انقلاب را نو و بارورتر می‌کنند.

وقتی سخن از دفاع از حرم به میان می‌آید، نام شهید حاج قاسم سلیمانی ناخودآگاه در دل‌ها می‌درخشد؛ چراکه نقش بی‌بدیل او در خلق گفتمان دفاع از حرم و ایجاد این سرمایه فرهنگی، انکارناپذیر است. این «سرباز»، بر اساس آنچه گفته شد، نه‌تنها در عرصه نظامی، بلکه در حوزه فرهنگ نیز حقی بزرگ بر گردن ما دارد و سنگینی این دِین به این زودی‌ها سبک نخواهد شد. با این زاویه نگاهِ فرهنگی، در کنار توجه به دیگر ابعاد شخصیتی شهید سلیمانی، بیش از پیش می‌توان درک کرد که تعبیر «مکتب سلیمانی» چقدر دقیق و به‌جاست.

* عمار جوکار: دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

انتهای‌پیام/