به گزارش خبرگزاری مهر، نشست آئین بازگشایی شمس العماره، مستندنگاری و چیدمانی منتخب از قالی‌های مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان در موزه مردم‌شناسی کاخ گلستان برگزار شد.

لیلا خسروی مدیرکل موزه‌ها، سید محسن میر مدیر مجموعه فرهنگی‌تاریخی سعدآباد، محمدجواد اینانلو مدیر موزه ملی فرش ایران، تورج ژوله مدرس، مؤلف و محقق فرش دستباف ایران در این مراسم حضور داشتند.

آفرین امامی مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان در این مراسم گفت: ما اجازه نداریم روایت اصلی بناهای تاریخی را به سلیقه خودمان تغییر دهیم باید تلاش کرده تا هر بنای فرهنگی تاریخی طرح محتوایی خود را داشته باشد یعنی باید هر آنچه در طول تاریخ بر سر آن اثر آمده در نظر گرفته شود و چیدمانی که انجام می‌شود هویت اصلی بنا را تغییر ندهد و در کنار آن با روایت محوری اطلاعات بیشتری را در اختیار مخاطب قرار دهد.

وی ادامه داد: روال اجرای طرح محتوایی از نظر زمانی کاری طولانی است و چیدمان و روایت فرش‌ها در عمارت شمس العماره حدود یکسال زمان برد و از زمان طرح تا اجرا نیز زمان دیگری طول کشید. بعد از آن نوبت تخصیص اعتبار و هزینه‌ها بود و بعد موزه را با همراهی اداره کل موزه‌ها پیش بردیم تا موزه به موزه‌ای تبدیل شود که هدف اصلی آن معرفی بهتر فضا است.

مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان در ادامه بیان کرد: مخازن زیاد با فضای نمایشی کم در برخی مجموعه‌های فرهنگی‌تاریخی باعث می‌شود نتوانیم فضا را به خوبی برای روایت درست آثار فراهم کنیم. سه سال پیش آقای دارابی از ما خواستند تا موزه‌ها از شیء محوری به سمت روایت محوری رفته و ما هم همین روال را پیش گرفتیم.

وی افزود: درباره شمس العماره نیز تا زمانی که این اتفاق بیفتد فرصتی است که این فضا نمایشگاه فرش‌های کاخ گلستان شود. اگر ابعاد فرش‌ها بزرگ باشد به صورت تک اثر عکس‌هایشان در چادرخانه به نمایش درخواهد آمد. افتتاح این موزه بهانه‌ای شد که فرش‌های کاخ گلستان دیده شود و برنامه‌ای داریم به نام جامپ که می‌توان تصاویر را به طور مکتوب را در آن قرار داد.

امامی تصریح کرد: مستندنگاری و عکاسی این فرش‌ها را توسط حبیب میری شروع کردیم تا کاتالوگ خوبی از این فرش‌ها تهیه شود و در معرض نمایش قرار بگیرد.

دستیابی به روایت هر فرش با مستندنگاری

تورج ژوله محقق، مدرس و مؤلف فرش دستباف ایران در این مراسم گفت: سالهاست در دنیا بروشورهای نمایشگاهی و موزه‌ها از منابع دسته اول و مرجع متخصصان است. اما این اتفاق درباره فرش در ایران خیلی ضعیف بوده است. شیوع ویروس کرونا برای دنیا دستاوردی داشت که خیلی از موزه‌ها به دلیل تعطیلی دو ساله، اطلاعات خود را به سرعت به صورت آنلاین در اختیار مردم قرار دادند و مستندنگاران آثارشان را زودتر از این زمان شروع کرده بودند.

وی ادامه داد: مستندنگاری به این معنی است که تصاویر شیء را در اختیار مردم بگذاریم، اولین نکته هم تصاویر و عکاسی بسیار دقیق و حرفه‌ای است. سال ۱۳۸۹ این اتفاق در ایران شروع شد و ۲۲۰ قالی را عکاسی کرده و کتاب آن منتشر شد. سه سال پیش در کاخ گلستان مستندنگاری از اثری را داشتیم که خیلی سخت بود. عکاسی از فرش بزرگی که شناسنامه آن در سال ۹۳ صادر شده و بزرگترین قالی در ایران بود و بازتاب خبری آن انعکاس جهانی پیدا کرد. تا الان چند پژوهش درباره این فرش انجام شده و طی این تحقیقات متوجه شدیم این فرش همتای دیگری در انگلیس دارد که اعتبار بیشتری پیدا کرد. باید گفت مستندنگاری صحیح و دقیق باعث چنین مواردی می‌شود و بازتاب‌های گسترده‌ای را در بر خواهد داشت.

ژوله افزود: ۲۵ اثر از میان فرش‌های موجود انتخاب کردیم که ۱۱ فرش در عمارت شمس العماره و عکس‌های ۱۱ فرش در اینجا دیده می‌شود. بعد از عکاسی و با دیدن عکس‌ها اتفاق‌های جدیدی افتاد. تا آن زمان فکر می‌کردیم تالار آئینه فقط یکی هست و از دقتی که کردیم متوجه شدیم تالار آینه دوم و سوم هم داریم و این در مستندنگاری‌ها برایمان مسجل شد.

وی ادامه داد: با مستندنگاری فرش‌ها می‌توانیم روایت و داستان‌های هر فرشی را متوجه شویم. برخی فرش‌های بزرگ در اینجا به دلیل کمبود فضا به صورت فیزیکی قرار ندارد و عکس‌هایش برای نمایش عموم در اینجا قرار دارد. مستندنگاری از گنجینه فرش‌ها می‌تواند اتفاق جدیدی برای دنیای هنر و مستندنگاری باشد.

وی درباره سایر قالی‌های عمارت شمس العماره نیز گفت: قالی بختیاری ابعاد بزرگی دارد. این قالی جفتی دارد که در مغازه‌ای در بازار است و ما می‌توانیم با بررسی آن قالی، شناسنامه این قالی را کامل کنیم. همتای سوم این قالی در موزه اردل قرار دارد.

ژوله ادامه داد: یکی از فرش‌های این موزه سجاده نماز ناصرالدین شاه است. زمانیکه او از سومین سفر فرنگ برمی گردد شرح سفر خود را روی پلاکی می‌نویسد و آن پلاک در شرح سجاده جانمازی مرتبط با این فرش است که دارای ابعاد یک و نیم مترمربع هست و ناصرالدین شاه علاقه خاصی به آن داشته است. او در سفرنامه خود به این فرش اشاره کرده است. این فرش از نظر کیفیت، ظرافت، طراحی و نقش از شاهکارهایی است که غلامحسین کرمانی بافته و از راور کرمان به ما رسیده و از گنجینه‌های ارزشمند راور کرمان هست که بسیار خوب از آن نگهداری شده است.

ژوله افزود: تمام این فرش‌ها کتبیه دار هستند. یکی از کتیبه‌ها با نوشته ابوالقاسم کرمانی هنرمند فرش بافی است که از فرش دستبافته او دو جفت موجود است. همچنین مجموعه‌ای شش یا هشت تایی از گره بافت‌های خراسان داریم با طرح محرمات از ۶ تا ۱۲ متر هست و امیدواریم تا پنج سال آینده مجموعه فرش‌های عمارت شمس العماره کاخ گلستان کامل شود.