یارانه‌ها و حمایت‌های دولتی می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند که انواع متفاوت آنها در بخش‌های مختلف رواج دارند.

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی اعلام کرد که پرداخت یارانه‌های فسیلی در سال ۲۰۲۲ به رکورد جدیدی و بیش از یک تریلیون دلار رسید؛ یارانه‌های مصرف گاز طبیعی و برق نسبت به سال ۲۰۲۱ بیش از ۲ برابر افزایش یافت؛ در عین حال، یارانه‌های نفتی حدود ۸۵ درصد افزایش داشت. با این حال در سال ۲۰۲۳ ارزش کل یارانه‌ها کاهش یافت چراکه برخی از تدابیر دولت‌ها منقضی شد.

در عین حال، بسیاری از یارانه‌ها مستقیما به قیمت‌های انرژی وابسته هستند که در بسیاری از نقاط جهان از بالاترین سطح خود کاهش یافته‌اند، اما یارانه‌های سوخت فسیلی برای مصرف‌کنندگان همچنان در مقایسه با میانگین‌های تاریخی خود بالا باقی مانده است.

یارانه‌ها به طور کلی با هدف ارزان‌تر کردن انرژی برای مصرف‌کنندگان ارائه می‌شوند، اما بسیاری از آنها به صورت ضعیفی هدف‌گذاری شده و به صورت نامتناسبی گروه‌های با درآمدی بالاتر از آنها بهره‌مند می‌شوند.

در ادامه، به بررسی چند اقتصاد بزرگ که یارانه‌های انرژی ارائه می‌دهند، چگونگی تامین این یارانه‌ها، اهداف آنها و محل صرف درآمد‌های حاصل می‌پردازیم:

آمریکا

تامین یارانه: از طریق بودجه فدرال و معافیت‌های مالیاتی

اهداف: حمایت از تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، کمک به خانوار‌های کم‌درآمد و بهبود بهره‌وری انرژی

محل صرف درآمدها: توسعه زیرساخت‌های انرژی، تحقیق و توسعه در حوزه انرژی‌های پاک

در آمریکا، دولت از طریق مشوق‌های مالیاتی و حمایت‌های مالی مستقیم به صنعت سوخت‌های فسیلی یارانه می‌دهد. این یارانه‌ها با هدف تشویق تولید انرژی داخلی و حفظ استقلال انرژی ارائه می‌شوند. برآورد‌ها نشان می‌دهند که یارانه‌های مستقیم این کشور به صنعت سوخت‌های فسیلی سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار است که ۲۰ درصد آن به زغال‌سنگ و ۸۰ درصد به گاز طبیعی و نفت خام اختصاص دارد.

چین

تامین یارانه: از درآمد‌های عمومی دولت چین یعنی از طریق مالیات‌ها، درآمد‌های دولتی

اهداف: حمایت از خانوار‌ها و سبد مصرفی آنها و همچنین تقویت بخش صنعتی از طریق بهبود کارایی مصرف انرژی

محل صرف درآمدها: توسعه زیرساخت‌های انرژی، تحقیق و توسعه در حوزه انرژی‌های پاک

دولت چین در سال‌های اخیر به‌منظور حمایت از خانوار‌ها و تقویت بخش صنعتی، یارانه‌های انرژی قابل‌توجهی ارائه کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی طی گزارشی اعلام کرده که یارانه پرداختی پکن در سال ۲۰۲۰، معادل ۱۲.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بوده است.

دولت چین در این سال، حدود ۲۵ میلیارد دلار به شهروندان خود یارانه انرژی پرداخت کرد که نزدیک به ۴ میلیارد دلار از این مبلغ به یارانه برق اختصاص داشت.

آلمان

تامین یارانه: از طریق مالیات‌های انرژی و بودجه دولتی

اهداف: تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی

محل صرف درآمدها: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و بهبود شبکه‌های توزیع انرژی

دولت آلمان در سال ۲۰۲۴ با هدف حمایت از خانوار‌ها و مشاغل در برابر افزایش قیمت انرژی، اقدام به ارائه یارانه‌هایی برای کاهش هزینه‌های سوخت کرد. این یارانه‌ها به‌ویژه در دوره‌ای که قیمت بنزین و گازوئیل افزایش یافته بود به کاهش فشار مالی بر شهروندان کمک کرد.

با این حال، دولت این کشور تصمیم به حذف یارانه‌های انرژی گرفت. این تصمیم به‌منظور کاهش هزینه‌های دولتی و تشویق به استفاده بهینه از منابع انرژی اتخاذ ش، اما اعتراضات گسترده‌ای به همراه داشت.

ژاپن

تامین یارانه: از طریق بودجه ملی و برنامه‌های حمایتی دولتی

اهداف: حمایت از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بهبود کارایی انرژی

محل صرف درآمدها: تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های انرژی پاک

دولت ژاپن در سال ۲۰۲۴ برای کاهش هزینه‌های انرژی خانوار‌ها و شرکت‌ها، یارانه‌هایی برای قبوض برق، گاز و بنزین در نظر گرفت که شامل ۳.۵ ین (واحد پول ژاپن) به ازای هر کیلووات‌ساعت برق و ۱۵ ین به ازای هر مترمکعب گاز شهری بود.

توکیو این یارانه‌ها را برای حمایت از خانوار‌ها و شرکت‌ها در برابر افزایش قیمت‌های انرژی ارائه می‌دهد. با این حال، این یارانه‌ها ممکن است به تداوم استفاده از سوخت‌های فسیلی و افزایش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای منجر شوند.

دولت این کشور در مجموع، از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، حدود ۱۱ تریلیون ین (۷۷ میلیارد دلار) برای یارانه‌های انرژی هزینه کرده است.

فرانسه

تامین یارانه: از طریق مالیات‌های زیست‌محیطی و بودجه دولتی

اهداف: کاهش انتشار کربن و حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر

محل صرف درآمدها: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی پاک و بهبود بهره‌وری انرژی

دولت فرانسه هم برای حمایت از خانوار‌های کم‌درآمد در برابر هزینه‌های انرژی و همچنین تشویق به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، یارانه می‌دهد. پاریس در سال ۲۰۲۴، برنامه‌ای با نام «انرژی چک» (Energy Check) اجرا کرد که بر اساس آن به ۵.۶ میلیون خانوار کم‌درآمد یارانه پرداخت کرد.

در عین حال، در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، دولت فرانسه قصد دارد هزینه‌های یارانه‌ای خود را تا سال ۲۰۲۵ به ۶ میلیارد یورو افزایش دهد. این افزایش به دلیل رشد هزینه‌های تولید برق و نیاز به حمایت بیشتر از تولیدکنندگان انرژی‌های تجدیدپذیر است.

انگلیس

تامین یارانه: از طریق مالیات‌های انرژی و بودجه عمومی

اهداف: حمایت از مصرف‌کنندگان و تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر

محل صرف درآمدها: توسعه زیرساخت‌های انرژی و پروژه‌های تحقیقاتی

در سال ۲۰۲۴، دولت بریتانیا برای حمایت از خانوار‌ها در برابر افزایش هزینه‌های انرژی، برنامه‌هایی را اجرا کرد. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، دولت بریتانیا پرداخت‌های نقدی به ارزش ۶۵۰ پوند را به هشت میلیون خانوار کم‌درآمد ارائه داد.

کانادا

تامین یارانه: از طریق بودجه فدرال و استانی

اهداف: حمایت از صنایع انرژی و توسعه منابع تجدیدپذیر

محل صرف درآمدها: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین انرژی و زیرساخت‌ها

کانادا ۱۱ سال پیش متعهد به حذف یارانه‌های غیرکارآمد سوخت فسیلی شد، اما پس از بیش از یک دهه، هنوز هم یارانه‌های بزرگی به تولید سوخت فسیلی تعلق می‌گیرد. به دنبال همه‌گیری کرونا، یارانه‌های سوخت فسیلی در این کشور در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافت.