گجت نیوز: این پرسش که انسان‌ها در نسل‌های آینده در دنیایی دگرگون‌شده توسط هوش مصنوعی چگونه خواهند بود، ذهن بسیاری از متفکران را به خودش مشغول کرده است. آن‌ها به بررسی چگونگی تأثیر هوش مصنوعی بر زندگی انسان‌ها، چه به‌شکل مثبت و چه منفی پرداخته‌اند. برخی سناریوهای نگران‌کننده‌ای مانند انقراض انسان توسط هوش مصنوعی یا ادغام انسان با ماشین‌ها و تبدیل شدن به سایبورگ را مطرح کرده‌اند که اغلب تصویری تیره و تار از آینده ارائه می‌دهند.

اما اگر آینده هوش مصنوعی به این تصاویر آخرالزمانی محدود نشود، چه؟ از دیدگاه یک زیست‌شناس تکاملی، گسترش و تنوع فناوری‌های هوش مصنوعی در کاربردهای گوناگون، شباهت زیادی به تکثیر موجودات زنده، از میکروب‌ها گرفته تا گیاهان و حیوانات، در یک محیط زیستی دارد. این دیدگاه، پرسش مهمی را مطرح می‌کند: چگونه تعامل انسان با دنیایی مملو از هوش مصنوعی متنوع می‌تواند بر روند تکامل انسان تأثیر بگذارد؟

در مقاله‌ای که در نشریه The Quarterly Review of Biology منتشر شده، به بررسی چگونگی تأثیر هوش مصنوعی بر محیط‌های فیزیکی، زیستی و اجتماعی و به تبع آن، بر مکانیسم انتخاب طبیعی پرداخته شده است.

پیش‌بینی تکامل، امری دشوار و پیچیده

انتخاب طبیعی، نیروی محرکه تکامل، نتیجه مستقیم تفاوت‌های ژنتیکی در میزان تولیدمثل افراد است. این تفاوت‌ها ناشی از تعامل موجودات با عوامل مختلف محیطی مانند شرایط آب و هوایی، گونه‌های دیگر (مانند شکارچیان و انگل‌ها) و سایر اعضای همان گونه (مانند جفت‌ها و رقبا) است.

داستان اهلی شدن گرگ‌ها و تبدیل آن‌ها به سگ، نمونه‌ای گویا از تأثیر انتخاب ناخواسته بر تکامل است. حدود ۳۰ هزار سال پیش، گرگ‌هایی که تمایل بیشتری به تعامل با انسان‌ها داشتند، شانس بیشتری برای بقا و تولیدمثل پیدا کردند و به‌تدریج ویژگی‌های رفتاری و ژنتیکی آن‌ها تغییر کرد. این مثال نشان می‌دهد که چگونه هوش مصنوعی نیز می‌تواند به‌طور ناخواسته بر تکامل مغز و رفتار انسان تأثیر بگذارد.

همانطور که داگلاس آدامز می‌گوید، پیش‌بینی آینده دشوار است، به‌ویژه در مورد فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی. پیش‌بینی تکامل حتی از آن هم دشوارتر است و ترکیب این دو، یعنی پیش‌بینی تأثیر هوش مصنوعی بر تکامل، با ابهام و احتمال خطا بسیار زیادی همراه است. با این حال، هدف از این بررسی آغاز گفتگویی درباره چگونگی تأثیر هوش مصنوعی بر تکامل انسان و ویژگی‌هایی است که برای ما ارزشمند هستند.

همزیستی یا رابطه انگلی؟

می‌توان رابطه بین انسان و هوش مصنوعی را به‌عنوان نوعی همزیستی در نظر گرفت؛ رابطه‌ای که در آن هر دو طرف از آن سود می‌برند. کامپیوترها با انجام محاسبات پیچیده به انسان‌ها کمک می‌کنند و با پیشرفت هوش مصنوعی، این مزایا افزایش خواهد یافت. شواهد نشان می‌دهد که اشتراک دانش و توسعه زبان نوشتاری، بار به‌خاطر سپردن اطلاعات را از دوش افراد برداشته و منجر به کوچک‌تر شدن مغز انسان در طول زمان شده است.

شاید هوش مصنوعی، جستجوی آنلاین و رسانه‌های اجتماعی که اطلاعات را ذخیره و بازیابی می‌کنند، بخش بیشتری از بار حافظه ما را به دوش بکشند و در نتیجه، مغز انسان‌ها کوچک‌تر و با حافظه مستقل کمتری تکامل یابد. البته کوچک‌تر شدن مغز مزایایی مانند زایمان ایمن‌تر نیز دارد. با وجود کامپیوترها و هوش مصنوعی که حجم عظیمی از دانش را ذخیره می‌کنند، بشر به شرط دسترسی به این فناوری‌ها، همچنان قادر به انجام کارهای پیچیده و هوشمندانه خواهد بود.

اما همزیستی می‌تواند به‌شکل دیگری نیز تکامل یابد و به رابطه انگلی تبدیل شود؛ رابطه‌ای که در آن یک طرف (انسان) به هزینه طرف دیگر (هوش مصنوعی) زندگی می‌کند. رسانه‌های اجتماعی نمونه‌ای از این وضعیت هستند. آن‌ها ابتدا با هدف ایجاد ارتباط بین افراد شکل گرفتند (همزیستی)، اما به‌تدریج آنقدر توجه ما را به خود جلب کردند که زمان کافی برای تعاملات انسانی و حتی خواب را از ما گرفته‌اند (رابطه انگلی).

اگر هوش مصنوعی بتواند به‌طور مؤثرتری توجه کاربران را جلب کند و با تحریک خشم و مقایسه اجتماعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، پیامدهای جدی بر روند تکامل انسان خواهد داشت. در این صورت، شاید توانایی مقاومت در برابر رسانه‌های اجتماعی و بی‌تفاوت ماندن در برابر محرک‌های منفی، به یک ویژگی تکاملی تبدیل شود.

صمیمیت با ماشین‌ها

تعامل با سایر انسان‌ها نقش بسیار مهمی در تکامل انسان داشته است و اکنون هوش مصنوعی نیز به مرور وارد زندگی اجتماعی ما می‌شود. توسعه صمیمیت مصنوعی به‌معنای فناوری‌هایی است که رفتارهای اجتماعی مانند دوستی و روابط صمیمی را تقلید می‌کنند و این یکی از جنبه‌های شگفت‌انگیز پیشرفت هوش مصنوعی است.

انسان‌ها هنوز ظرفیت اجتماعی لازم برای تعامل با کامپیوترها را تکامل نداده‌اند و رفتارهایی که در تعامل با انسان‌های دیگر داریم را به ماشین‌ها نیز تعمیم می‌دهیم. به‌خصوص زمانی که آن‌ها از طریق متن، صدا یا تصویر با ما ارتباط برقرار می‌کنند. ما در تعامل با انسان‌ها، همواره احتمال ریاکاری و عدم صداقت را در نظر می‌گیریم؛ اما در مورد دوستان مجازی هوش مصنوعی که هیچ احساسی ندارند، چنین نیست.

صمیمیت مصنوعی می‌تواند ما را نسبت به تعاملات مجازی محتاط‌تر کند یا شاید در آینده، انسان‌ها بدون نیاز به همنشینی با سایر انسان‌ها احساس تنهایی نکنند و به موجوداتی منزوی‌تر تبدیل شوند.

چرا این پرسش مهم است؟

شاید گمانه‌زنی درباره تغییرات ژنتیکی در مقایسه با تأثیرات مستقیم هوش مصنوعی بر زندگی انسان‌ها، کم‌اهمیت به‌نظر برسد. محققان و نویسندگان زیادی در حال بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر زندگی انسان‌ها در زمان حال هستند. اما توجه به تغییرات ژنتیکی که ممکن است در نسل‌های آینده رخ دهد نیز ضروری است.

همانطور که رابرت مک‌آرتور، بوم‌شناس پیشگام، گفته است: «برای یک دانشمند، چیزی بدتر از اشتباه کردن وجود دارد و آن، بی‌اهمیت بودن است.» تغییرات تکاملی در طول نسل‌های متمادی می‌تواند ویژگی‌های ارزشمند انسانی مانند دوستی، صمیمیت، ارتباط، اعتماد و هوش را، که هوش مصنوعی به‌طور عمیق با آن‌ها درگیر است، تغییر دهد یا حتی کاهش دهد. این تغییرات می‌تواند به‌طور بنیادین تعریف ما از انسان بودن را دگرگون کند.