برترین‌ها: به تازگی و پس از ترند شدن ماجرای مربوط به تعرض به قبر غلامحسین ساعدی، ماجرای ترور فردی به نام محمدصادق فاتح یزدی، یکی از کارآفرینان برجسته در دهه 50 توسط نزدیکان ساعدی وایرال شده است. اما این فرد دقیقا که بود؟ 

ماجرای ترور از چه قرار است؟

در یکی از روزهای گرم تابستان سال ۱۳۵۳ خورشیدی در حالی که در حال رانندگی در مسیر دفتر کارش بود به وسیله سازمان فداییان خلق ترور شد. او صبح روز بیستم مردادماه به قتل رسید و ترور او را یکی از پرصداترین ترورهای دهه پنجاه خورشیدی دانسته‌اند. محمدصادق فاتح یزدی از سرمایه‌داران بزرگ پیش از انقلاب در سال ۱۲۷۷ در شهر یزد دیده به جهان گشود.

فاتح یزدی در معرفی خود که در بخشی از وصیت‌نامه او آمده است می‌گوید: «تولد من تقریبا ۱۲۷۷ در یزد می‌باشد و خدا را شکر می‌نمایم که در یک خانواده اصیل و نجـیب و خداپرست به دنیا آمده‌ام و در تمام دوره زندگی که از سن چهارده سالگی شروع شده همیشه اوقـات خود را در شـهرهای مختلف بیرجند، مشهد، تهران، کرج صرف امور عمرانی و آبادی و اقتصادی و عام‌المنفعه نموده و در هر قسمت به خواست خداوند متعال با حسن شهرت و اعتبارات خوب و نیکنامی توفیق (از حیث مادی و معنوی ) حاصل گردیده وامیدوارم اقداماتی که اینجانب در زمان حیات در هر قسمت نموده‌ام بعد از من به فرزندانم و نوه‌های عزیز به نحو احسن تعقیب خواهند نمود و موفق خواهند شد.»

یکی از پرصداترین ترورهای دهه پنجاه 

از کودکی‌های محمدصادق فاتح یزدی اطلاعات زیادی در دست نیست. او اهل محله «پشت باغ» شهر یزد بوده است که نام خانوادگی‌اش را از عرب به فاتح تغییر داده است. فاتح یزدی مالک مجموعه بزرگی از کارخانجات از جمله کارخانجات روغن نباتی جهان، جهان چیت، پتوبافی جهان، چای جهان، صابون جهان بود. تروریست‌هایی که او را به قتل رساندند معتقد بودند که فاتح در برابر اعتصابات کارگران کارخانه نساجی با دعوت از نیروهای امنیتی ایستادگی کرده است. غلامحسین ساعدی در شماره هفتم فصلنامه الفبا که در پاریس منتشر شد می‌آورد: «فتحعلی پناهیان جوان بیست و چند ساله … بچه عجیبی بود، سیانور در گوشه‌ زبانش. همان بود که سرمایه‌دار گردن‌کلفت کرجی (فاتح) را کشت. همان که چای جهان را داشت.» 

فتحعلی پناهیان مبارزه مسلحانه را تنها راه رهایی مردم ایران می‌دانست و معتقد بود هر شکل دیگری از مبارزه فقط یک کج‌راهه می‌دانست. او برادرزاده‌ ژنرال پناهیان، افسر فرقه دموکرات آذربایجان بود. فاتح فعالیت‌های عام‌المنفعه و خیرخواهانه‌ بسیاری نیز انجا داد که از آن میان می‌توان به ساخت ورزشگاه و زروخانه، مرکز فنی حرفه‌ای، سردخانه، بیمارستان، دانشکده اقتصاد، پارک، مدرسه در جهانشهر کرج و ساخت یک واحد خوابگاه به متراژ ۳۴۰۰ متر مربع در کوی دانشگاه در سال ۱۳۴۸ اشاره کرد.

تاسیس کارخانه‌های متعدد در شهر کرج 

«محمدصادق فاتح‌یزدی» چهارمین نسل از خاندان محمدباقر عرب است که از بحرین به ایران مهاجرت می‌کنند و در شهر یزد ساکن می‌شوند. سال تولدش را ۱۲۷۷خورشیدی نوشته‌اند و زادگاهش را محله پشت باغ شهر یزد ذکر کرده‌اند. برای تجارت عازم هند می‌شود و در آنجا رشته نساجی را برای تحصیل برمی‌گزیند گرچه در برخی منابع از تحصیل او در رشته کشاورزی هم یاد شده است.

او که از ۱۵سالگی با کار در غرفه پدر وارد بازار کار شده بود، برای تجارت فرش عازم بیرجند می‌شود. پس از آن در سال۱۳۰۰ عزم تجارت در شهر مشهد می‌کند و با پسر دایی خود مشغول کار و دادوستد می‌شود و با رقیه غضنفر، دختر حاج‌محمد غضنفر، تاجر یزدی که در تهران مشغول خرید و فروش پارچه است ازدواج می‌کند؛ ازدواجی که حکایت معروف و عاشقانه‌ای از آن بر سر زبان‌ها بوده است.

نقل می‌کنند هنگامی که محمدصادق خارج از کشور (برای تحصیل یا سفری تجاری) بوده است به او خبر می‌دهند که نامزدش به علت (بیماری آبله یا به روایتی برخورد ساچمه تفنگ برادر که بر اثر کمانه کردن به چشم او اصابت می‌کند) بینایی خود را از دست داده و بهتر است از ازدواج با او منصرف شود؛ ولی محمدصادق زیر بار این درخواست نمی‌رود و با رقیه غضنفر ازدواج می‌کند و این علاقه و دلبستگی و ازدواج منجر به تولد برندی در ایران با نام جهان (نامی که همسر فاتح یزدی با آن شناخته و خوانده می‌شده) می‌شود.

در مشهد کارخانه نخ‌ریسی مشهد را تاسیس می‌کند و از سهامداران شرکت سهامی قند و شکر خراسان، شرکت ایالتی قماش، شرکت پوست و روده خراسان و شرکت خشکبار می‌شود. سال۱۳۱۴ تصمیم به تغییر نام خانوادگی خود از عرب به فاتح یزدی می‌گیرد و از آن پس با نام فاتح یزدی  شهرت می‌یابد.

گفته می‌شود فاتح یزدی از مشهد به کرج مهاجرت می‌کند و زندگی جدید او بعد از این شکل می‌گیرد؛ ولی روایت مشهور این است که پس از خشکسالی، قحطی و بیکاری که در یزد پیش می‌آید فاتح یزدی به همراه جمع دیگری از نزدیکان خود از شهر یزد به کرج مهاجرت کرده و در سال۱۳۱۷ خورشیدی زمینی می‌خرد و شروع به ساخت‌و‌ساز می‌کند. از این تاریخ به بعد فاتح یزدی رسما سرمایه، اندیشه، نبوغ و همت خود را از تجارت وارد صنعت می‌کند و فصل نوینی در زندگی خود و حیات اقتصادی، اجتماعی ایران رقم می‌زند. برای آگاهی و یادآوری آنچه فاتح یزدی سختکوش و کارآفرین در ایران بر پا ساخت مجموعه تاسیسات و بناهای او را در حوزه اقتصادی مرور می‌کنیم.  در حوزه اقتصادی- اجتماعی مجموع کارخانه‌ها، شرکت‌ها، تاسیسات و بناهایی که محمدصادق فاتح یزدی در ایران خاصه در شهر کرج ساخت، عبارتند از:

۱-  شرکت جهان‌چیت (عملیات ریسندگی -  بافندگی و تکمیل پارچه) به سال۱۳۳۵ خورشیدی که ۱۵درصد نساجی ایران را تولید می‌کرد.

۲- شرکت روغن‌نباتی جهان به سال ۱۳۳۶ خورشیدی.

۳- شرکت یخ‌سازی جهان به سال۱۳۴۲.

۴- شرکت روغن موتور جهان به سال ۱۳۴۴.

۵- شرکت پلاستیک‌سازی آرمه به سال ۱۳۴۷ که به تنهایی یک‌سوم نیاز پلاستیک ایران را تولید می‌کرد.

۶- شرکت پتوبافی جهان.

۷- شرکت چای جهان.

۸- شرکت صابون‌سازی جهان.

۹- شرکت آبادانی جهان.

۱۰- شرکت قند جهان.

۱۱- شرکت بسته‌بندی جهان.

۱۲- شرکت پشم‌بافی جهان.

۱۳- شرکت دامداری جهان.

۱۴- کارگاه بافندگی خانوادگی جهان (مخصوص زنان)

۱۵- سردخانه میوه جهان با ظرفیت گنجایش  ۱۲۰۰تن محصول.

۱۶- کارخانه چای رامسر.

۱۷- احداث ۱۵۰ هکتار باغات میوه (فعالیت در عرصه کشاورزی)

۱۸- احداث ۸۰ هکتار جنگل چوب‌های صنعتی.

۱۹- احداث ۵حلقه چاه عمیق.

سودرسانی‌های عظیم او به مردم کرج

فاتح علاوه بر همه این‌ها و همین طور تاسیس کارخانه در دیگر شهرهای ایران مانند کارخانه چای رامسر و کارخانه «بسته‌بندی چای جهان» در تهران و کارخانه پشم‌بافی جهان در قاسم‌آباد تهران در زمینه‌ کشاورزی نیز فعالیت داشته است که از آن جمله می‌توان به احداث ۱۵۰ هکتار باغات میوه و حدود ۸۰ هکتار جنگل‌ چوب‌های صنعتی و احداث ۵ حلقه چاه عمیق اشاره کرد که این فعالیت‌ها توانست موقعیت کرج را از نظر کشاورزی نیز بهبود قابل ملاحظه‌ای ببخشد. ایجاد فرصت‌های شغلی در کرج نیز از سودرسانی‌های عظیم فاتح به مردم کرج و ایران است. در سال ۱۳۴۷ تعداد کارمندان و کارگران مجموعه صنعتی و کشاورزی جهان در شهر کرج بیش از ۳۰۰۰ نفر بوده است. فاتح در باغش در جهانشهر کرج دفن شده است.