خبرگزاری تسنیم:

إن عشت فعش حراً أو مت کالأشجار وقوفاً 
وقوفاً کالأشجار ...

اگر زندگی کردی، آزاد زندگی کن
یا همچو درختان ایستاده بمیر...

مرور خاطرات کفاح حطاب، اسیر جنگی زندان‌های اسرائیل بیش از هر چیز یادآور این سروده از محمود درویش است. گویی این قطعه، زبان حال مردان و زنانی است که دیوارهای سخت و سرد سلول نیز نتوانسته باور به دیدار خورشید پیروزی را از قلب آنها بدزدد.

کتاب «کفاح کفاح»، نوشته کفاح حطاب توانست در این دوره از جایزه ادبیات فلسطین رتبه دوم بخش خاطرات را به خود اختصاص دهد. این کتاب در 431 صفحه و در قطع رقعی، توسط اتحادیه عمومی نویسندگان و ادبای فلسطینی در رام‌الله/فلسطین در سال 2023 منتشر شده است.

کفاح حطاب متولد 1960، خلبان و اسیر فلسطینی اهل طولکرم است. او در دانشکده هوانوردی نظامی در یوگسلاوی تحصیل کرد و در سال 1985 فارغ‌التحصیل شد و در سال 1978 به جنبش آزادی‌بخش ملی فلسطین پیوست و در جنوب لبنان جنگید. نیروهای اشغالگر اسرائیلی او را در ژوئن 2003 پس از محاصره خانه‌اش در طولکرم دستگیر کردند و به دو بار حبس ابد محکوم شد که 21 سال از آن را گذرانده است، با این حال او از سوی رژیم صهیونیستی به عنوان اسیر جنگی شناخته نشد، امری که سبب شد تا حطاب وارد نبردی بی‌پایان با اداره زندان‌های رژیم صهیونیستی شود.

شخصیت حطاب از جهات گوناگونی برای مخاطب کتابش جذاب خواهد بود، از جمله اینکه او از رهبران جنبش اسیران و از آغازگران راه مبارزه با نیروهای سرکوبگر رژیم صهیونیستیدر زندان‌هاست. او از زمان آغاز این راه گام‌های شجاعانه‌ای در این زمینه برداشت که از این جمله می‌توان به انجام 50 اعتصاب غذا برای به دست آوردن ساده‌ترین حقوق خود و امتناع از پوشیدن لباس زندانیان مجرم به مدت 13 سال اشاره کرد. این امر منجر به قرار گرفتن وی در معرض حملات، ضرب و شتم، تهدید، انزوا و محرومیت از دیدار با خانواده‌اش در طول سال‌های بازداشت شد. با وجود این مشکلات، او توانست تحصیلات خود را به پایان برساند و مدارک عالی را کسب کند.

فلسطین سرزمین قهرمانان است، گویی این خاک قهرمان‌پرور است. سربازانی که عاشقانه برای وطن خود می‌جنگند و محدودیت‌ها و جنایت‌های پی در پی رژیم صهیونیستی عزم آنها را برای پیمودن این راه قوی‌تر می‌کند. حطاب از جمله این قهرمانان است. «کفاح کفاح؛ اسیر جنگی در زندان‌های اشغالگر صهیونیستی»، سرگذشت‌نامه‌ای از یکی از قهرمانان فلسطین است. این کتاب، شرح زندگی و تجربه‌های نویسنده را در زندان‌های اشغالگر روایت می‌کند؛ سرگذشتی که در آن، مسائل شخصی و عمومی در هم تنیده شده‌اند، درست مانند هر تجربه مبارزاتی فلسطینی دیگر، صرف نظر از موقعیت، زمان و مکان آن.

کتاب حطاب نه تنها یک کتاب که سندی است زنده از وضعیت زندان‌های اسرائیل و شرایط غیرانسانی که در آن زندانیان سیاسی نگهداری می‌شوند. با این حال، حطاب همانند بسیاری دیگر از اسرای فلسطینی، تلاش دارد با به کارگیری روش‌های مختلف، در برابر محدودیت‌های بیکران زندان‌های رژیم صهیونیستی مقاومت کرده و اقدامات زندان‌بان را از این طریق به سخره بگیرد. شرح وقایع زندان نقطه مشترک کتاب حطاب با دیگر آثاری است که در حوزه ادبیات اردوگاهی فلسطین منتشر شده است؛ روایت‌های تکان‌دهنده‌ای از شرایط سلول‌‎ها، مجازات‌ها، محرومیت از ملاقات و فروشگاه زندان، جریمه‌ها، دزدیدن غذا توسط مقامات زندان و ... . با این حال، کتاب حطاب وجوه متمایزی نیز در قیاس با آثار مشابه خود دارد.

ادبیات اردوگاهی که از آن با عنوان انسانی‌ترین ادبیات یاد می‌کنند، اگرچه می‌تواند خاطراتی با رنگ و بو مشترک در میان آثار متعدد داشته باشد، اما هرکدام از آنها تجربه منحصر به فردی است از نوع واکنش انسان در مقابل بحرانی‌ترین شرایطی که می‌تواند بر او تحمیل شود. درباره کتاب «کفاح کفاح» علی‌رغم وجود این مؤلفه، خود دارای تجربیات منحصر به فردی است که کتاب را در نظر خوانندگان متمایز با دیگر آثار می‌کند؛ تفاوتی که از اراده راسخ نویسنده برخاسته است. این تجربه، شامل خواسته‌های مشروع او برای رفتار با او به عنوان اسیر جنگی، امتناع از رویه‌های شمارش و بازرسی و ... است.

برخی از منتقدان، شخصیت اصلی کتاب را یک مورد خاص و بی‌نظیر در زندان‌های رژیم صهیونیستی توصیف کرده‌اند. کفاح در این کتاب در کنار بیان تجربیات شخصی خود، به مسائل اجتماعی مهمی در حلقه تعامل زندانیان با یکدیگر و مواجهه زندانیان با زندان‌بان‌ها اشاره می‌کند که از این جمله می‌توان به همبستگی اسرا در بیان مطالبات خود(مانند همبستگی با پزشک فرانسوی حامی مردم الخان الاحمر، روستایی در کرانه باختری و همبستگی با اسرای زن)، اعتصاب‌های گروهی و جنبه‌های تأثیرگذار بر واقعیت زندان و زندانیان اشاره کرد.

علاوه بر این، نویسنده در به تصویر کشیدن صحنه‌ها بسیار موفق بوده است، اگرچه در بسیاری از متن‌ها و رویدادها زیاده‌گویی و تکرار نیز دیده می‌شود. اما این زیاده‌گویی توجیه دارد؛ زیرا نویسنده با این کار، حلقه انزوایی را که بر او تحمیل شده است، می‌شکند. این حلقه، تلاشی از سوی زندانبان است تا با هدف ربودن عمر و امید اسیر، و پایان دادن به حس زندگی در او، اراده‌اش را درهم بشکند و او را به مرحله‌ای از ناامیدی و یأس برساند که یا دست به خودکشی بزند یا تسلیم واقعیت اشغال و شرایط زندانبان خود شود.

نویسنده با این قلم و با این عمل، پنجره‌ای بر دیوارهای سلولش می‌گشاید و در حالی که لبخند بر لب دارد، بر ما ظاهر می‌شود و تمام دلایل شادی و امید به فردایی را که در آن با هم سهیم هستیم، می‌پراکند. از همین‌جاست که آثاری چون خاطرات حطاب، نه تنها یک کتاب که کلاس درسی برای نسل آینده فلسطین است. به باور منتقدان؛ این کتاب در مستندسازی بسیاری از تصاویر و شهادت‌هایی که سند جرم و محکومیت اشغالگر و زندانبانانش را تشکیل می‌دهند، موفق بوده است.

انتهای پیام/