همشهری آنلاین: دارالخلافه‌نشینان برای نخستین بار در میدان مشق، چشم‌شان به جمال دوچرخه به همراه ۲نوجوان ۱۵ و ۱۶ ساله با شلوارهای کوتاه تا بالای زانو افتاد. این مرکب دوپا، توسط انگلیسی‌ها وارد پایتخت قاجار شده بود و نزد تهرانیان قدیم به «مرکب شیطان» معروف بود. برهان‌شان این بود که می‌گفتند اگر کسی مرکبی را نگه ندارد، خودش که نمی‌تواند خودش را نگه دارد؛ پس چگونه می‌تواند یکی را هم بالای خود بنشاند و راه ببرد و کسانی که سوار بر این وسیله محیرالعقول می‌شوند و پیچ و تاب می‌خورند، مطمئنا بچه شیطان هستند. افراد پیر و سالمند زمانی که دوچرخه را در گذرها و خیابان‌های تهران می‌دیدند گویا که غول یا آل دیده باشند، فورا زیر لب بسم‌الله می‌گفتند. در هر صورت دوچرخه، دل بچه اعیان و پسر پولدارهای پایتخت را برده بود و خانواده‌هایی که دست‌شان به دهان‌شان می‌رسید مخصوصا حاجی‌ها و بازاری‌ها برای فرزندانشان این وسیله نوظهور را می‌خریدند.

اولین دوچرخه‌سازی‌

دوچرخه‌های نخستینی که در تهران مورد استفاده قرار می‌گرفت از مارک‌های «هرکولس»، «رالی»، «بی. اس. آ» و «بیرمنگام» همگی ساخته کشور انگلستان بود. قیمت بهترین، بادوام‌ترین و خوش رکاب‌ترین نوع دوچرخه از ۱۰تومان شروع می‌شد و به ۱۵تومان می‌رسید و قیمت لوازم اضافی آن از جمله قاب، ترک بند، بوق و امثال آن شامل ۲تومان می‌شد. با رایج شدن دوچرخه در دارالخلافه، دکان‌هایی برای فروش و تعمیر دوچرخه باز شد. جعفر شهری، مورخ و نویسنده کتاب تهران قدیم، نخستین دوچرخه‌سازی‌ تهران را دوچرخه‌سازی‌ حسین آقاشیخ در خیابان ناصریه (ناصرخسرو) می‌داند که بعد از آن دکانی نیز توسط شخصی ارمنی تبار به نام «ادیک» در خیابان منوچهری دایر شد و به‌تدریج مغازه‌های دیگری در تهران برای کرایه و تعمیر دوچرخه عمومیت پیدا کردند و دوچرخه‌سازی‌ یا دوچرخه فروشی جزو چشمگیرترین مشاغل در تهران قدیم محسوب شد. کرایه دوچرخه ساعتی ۱۰شاهی بود و پنچرگیری هم ۱۰شاهی، روغن کاری ۲شاهی و دیگر تعمیرات که شامل جوشکاری، شکست و بست، پره بندی‌ها، شل و سفت کردن زنجیر بود روی هم ۶-۵ قران می‌شد.

عمومیت دوچرخه در تهران

خرید و کرایه دوچرخه ابتدا برای تفریح و وسیله بازی پسران پولدار بود؛ اما کم‌کم دوچرخه از جنبه تفریحی خارج شد و جزء لاینفک اسباب کاسبان دوره‌گرد، دستفروشان و تعمیرکاران قفل و کلید شد. اما اکثر دوچرخه‌سواران تهران قدیم، حمال‌های ماست و حاملان چلوکباب بودند که تغارهای ماست را بر سر می‌نهادند و سوار دوچرخه می‌شدند و به سرعت خود را به مقصد می‌رساندند یا شاگرد چلوپلویی‌هایی که ظروف غذا را در مجمع می‌چیدند و با سرعت رکاب می‌زدند تا غذا را داغ به مشتری برسانند.

نظام‌نامه و دوچرخه‌سواری

با افزایش دوچرخه‌سواران در خیابان‌های پایتخت، برحسب پیشـنهاد اداره تشــکیلات نظمیه و تصویب وزارت داخله در ۲۳مرداد۱۳۰۵، نظام‌نامه دوچرخه‌سواری در ۲۰ماده در روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران به چاپ رسید. به موجب این نظام‌نامه، احدی بدون جواز تصدیق نمی‌توانست با دوچرخه در شهر و حومه حرکت کند؛ اشخاص زیر ۱۳سال مطلقا حق سواری نداشتند و از ۱۳ تا ۱۸ سالگی کرایه کردن دوچرخه ممنوع بود.

دوچرخه‌های نخستینی که در تهران مورد استفاده قرار می‌گرفت از مارک‌های «رالی»، «بی. اس. آ» و «بیرمنگام» همگی ساخته کشور انگلستان بود. قیمت بهترین، بادوام‌ترین و خوش رکاب‌ترین نوع دوچرخه از ۱۰تومان شروع می‌شد و به ۱۵تومان می‌رسید قیمت لوازم اضافی آن از جمله قاب، ترک بند، بوق و امثال آن شامل ۲تومان می‌شد