خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم - سعید شیری: اقتراب فرهنگی ایران با کشورهای آمریکای لاتین در سال‌های اخیر به‌ویژه پس از تحولات جهانی و منطقه‌ای، به یکی از اولویت‌های سیاست خارجی ایران تبدیل شده است. این ارتباطات بیشتر در قالب دیپلماسی فرهنگی، اقتصادی و سیاسی صورت گرفته و بر پایه اشتراکات فرهنگی، تاریخی و سیاسی شکل گرفته است. ایران در تلاش است تا با گسترش روابط با کشورهای این منطقه، به ویژه در عرصه‌های فرهنگی و دینی، به مقابله با فشارهای جهانی و تحریم‌های اقتصادی بپردازد. روابط فرهنگی به‌ویژه از طریق معرفی فرهنگ، تاریخ و دستاوردهای ایران در زمینه‌های مختلف هنری، علمی و اجتماعی، به یک پل ارتباطی مهم بین دو منطقه تبدیل شده است.

کشورهای آمریکای لاتین به‌ویژه در دهه‌های اخیر، تمایل بیشتری به گسترش روابط با ایران نشان داده‌اند، زیرا آن‌ها نیز با چالش‌های مشابهی مانند تحریم‌ها و فشارهای سیاسی از سوی غرب روبرو هستند. این وضعیت زمینه‌ساز تقویت همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف اقتصادی، امنیتی و فرهنگی شده است. ایران و کشورهای آمریکای لاتین به‌ویژه در زمینه‌های سیاسی با یکدیگر هم‌راستا شده‌اند و در مجامع بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد، حمایت‌های متقابل از حقوق کشورهای مستقل و مبارزه با سلطه‌گری را به‌عنوان اولویت‌های مشترک خود قرار داده‌اند.

برزیل به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کشورهای آمریکای لاتین، نمونه‌ای از این اقتراب فرهنگی و سیاسی است. در سال‌های اخیر، ایران و برزیل در زمینه‌های مختلف، به‌ویژه در عرصه دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی، همکاری‌های گسترده‌ای داشته‌اند. برزیل با داشتن جمعیتی متنوع و با سابقه طولانی در تعاملات جهانی، از جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی ایران برخوردار است. این کشور در کنار تقویت روابط اقتصادی، به معرفی و ترویج فرهنگ ایران در سطح بین‌المللی پرداخته و در زمینه‌هایی مانند سینما، موسیقی، صنایع دستی و گردشگری، به ایران فرصت‌های جدیدی برای همکاری‌های فرهنگی و اقتصادی فراهم کرده است.

با علیرضا میرجلیلی، وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در برزیل، به گفت‌وگو نشستیم تا اطلاعات بیشتری درباره تنوعات مذهبی این کشور و نیز اقترابات فرهنگی و سیاسی برزیل با ایران کسب کنیم. در این گفت‌وگو، آقای میرجلیلی به بررسی وضعیت مذهبی و فرهنگی برزیل پرداختند و توضیح دادند که چگونه ایران و برزیل در زمینه‌های مختلف به تقویت روابط خود پرداخته‌اند. همچنین، وی به تشریح نحوه همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، به‌ویژه در بعد دیپلماسی فرهنگی و ترویج فرهنگ اسلامی ایرانی در برزیل اشاره کردند.

* لطفاً یک معرفی اجمالی درباره برزیل و تنوعات فرهنگی و مذهبی داشته باشید.

برزیل کشوری با بافت سیاسی و فرهنگی متنوع است که به‌ویژه گستردگی جغرافیایی آن باعث شکل‌گیری تفاوت‌های قابل‌توجهی در میان مناطق مختلف شده است. به‌عنوان نمونه، در شمال شرقی برزیل جمعیت غالباً سیاه‌پوست هستند و بخشی از آن‌ها از نسل آفریقایی‌هایی هستند که حدود 200 سال پیش به این منطقه مهاجرت کردند. جالب این‌که این گروه حدود 150 تا 180 سال پیش، انقلابی به نام "انقلاب مسلمانان" را در این منطقه راه‌اندازی کردند. این واقعه تاریخی اهمیت زیادی دارد و کتابی در این زمینه که توسط یک سازمان ترجمه شده است، به زودی منتشر خواهد شد.

نفوذ اوانجلیست‌ها بین مردم برزیل

برزیل از نظر تنوع فرهنگی و قومیتی بسیار غنی است و آزادی مذهبی در سراسر آمریکای لاتین، از جمله برزیل، به رسمیت شناخته شده است. هرچند که دین غالب در این منطقه به‌دلیل سلطه تاریخی اروپایی‌ها کاتولیک بوده، در برخی کشورها تا حدود 40 سال پیش بیش از 95 درصد مردم کاتولیک بودند. با این حال، طی چهار دهه گذشته، موجی از پروتستانتیزم، به‌ویژه از سوی گروه‌هایی مانند اونجلیست‌ها و شاهدان یهوه، در منطقه گسترش یافته است. این گروه‌ها که ابتدا از حمایت مالی آمریکا برخوردار بودند، اکنون به‌صورت مستقل فعالیت می‌کنند و به‌طور گسترده در میان مردم نفوذ کرده‌اند. این جریان‌های مذهبی، الگویی قوی و سازمان‌دهی‌شده از ایالات متحده گرفته‌اند و به یکی از نیروهای مذهبی قدرتمند در برزیل تبدیل شده‌اند. در گذشته، بیش از 95 درصد جمعیت برزیل مسیحی بودند، اما امروز آمارها بسیار متفاوت است. در برخی مناطق، کاتولیک‌ها همچنان اکثریت را تشکیل می‌دهند، اما در مناطقی دیگر، سهم جمعیت پروتستان تقریباً برابر با کاتولیک‌ها یا حتی بیشتر شده است.

افول قدرت کلیساهای کاتولیک
آنچه مسلم است، کلیساهای کاتولیک در برزیل با افول مواجه شده‌اند، درحالی‌که کلیساهای پروتستان به‌سرعت و به‌گونه‌ای قارچ‌گونه در حال رشد هستند. این وضعیت موجب نگرانی کلیسای کاتولیک شده و نگرانی آن‌ها نیز کاملاً منطقی است، زیرا این تحولات نشان‌دهنده تغییرات عمیق در ساختار مذهبی و اجتماعی برزیل است.

پروتستان‌ها نقش کلیدی در موفقیت «ترامپِ برزیل» داشتند

پروتستان‌ها با دخالت در سیاست و ایجاد حرکت‌های اجتماعی، توانسته‌اند نقش بسیار تأثیرگذاری در گسترش نفوذ خود ایفا کنند. به‌عنوان مثال، در انتخابات اخیر آمریکا، جریان‌های پروتستان نقشی کلیدی در موفقیت دونالد ترامپ داشتند و او را به‌عنوان گزینه‌ای مورد حمایت خود معرفی کردند. این نفوذ در برزیل نیز دیده می‌شود؛ جایی که در انتخابات قبلی، ژائیر بولسونارو که به "ترامپ برزیل" معروف است، با حمایت همین کلیساهای پروتستان به قدرت رسید. این کلیساها او را نماینده خدا می‌دانستند و با تبلیغات گسترده، حمایت قابل‌توجهی از او کردند. این پدیده از نظر اجتماعی و سیاسی موضوعی جالب و مهم است که شایسته تحقیق و بررسی عمیق است.

جریان «الهیات آزادی‌بخش» برزیل شباهت زیادی با تفکرات انقلابی دارد

* همان گونه که می‌دانیم و اشاره کردید، مسیحیان کاتولیک‌ از جهت تقیدات مذهبی بسیار قوی هستند. درباره کاتولیک‌ها و دسته‌جات آنها بیشتر توضیح می‌دهید.

در میان کاتولیک‌ها دو جریان غالب وجود دارد. نخست، جریانی وابسته به کلیسای رم و واتیکان که به‌طور کلی از دخالت در سیاست پرهیز می‌کنند. دوم، جریانی به نام "الهیات آزادی‌بخش" که در آمریکای لاتین و به‌ویژه در برزیل فعال است. این نظریه، جدیدترین نظریات الهیاتی مسیحیت است که خاستگاه اولیهٔ آن بنا به شرایط اجتماعی سیاسی خاص، آمریکای لاتین بود. این جریان با خدمات اجتماعی و فعالیت‌های مردمی در میان مردم زندگی می‌کند و به مسائل اجتماعی و سیاسی ورود جدی دارد. هرچند که در سال‌های اخیر کمی دچار افول شده‌اند، اما همچنان رهبران این جریان فعال هستند و در عرصه‌های مختلف تأثیرگذارند. نکته قابل‌توجه این است که این جریان شباهت‌های زیادی با تفکرات شیعی و انقلابی دارد که می‌تواند زمینه‌ای برای همکاری و مطالعه بیشتر باشد.

* ممنون؛ از لحاظ بافت سیاسی، کشور برزیل در چه شرایطی قرار دارد؟

از نظر بافت سیاسی، برزیل به دو گروه عمده راست و چپ تقسیم می‌شود. گروه‌های راست معمولاً طرفدار هژمونی آمریکا و اروپا هستند و به تفکرات لیبرال دموکراتیک گرایش دارند. آن‌ها خواهان درهای باز اقتصادی و روابط نزدیک با غرب‌اند. در مقابل، گروه‌هایدیگر که شامل سوسیالیست‌ها و گروه‌های انقلابی هستند، از حامیان فلسطین، شرق، ایران، به شمار می‌روند. این گروه‌ها به‌ویژه در حال حاضر روابط خوبی با ایران دارند و در عرصه بین‌المللی به‌عنوان منتقدان سیاست‌های آمریکا و غرب شناخته می‌شوند.

ارتباط خوبی با جریان‌های حامی فلسطین در برزیل برقرار شده است

* نمایندگی فرهنگی ایران در برزیل درباره مسئله فلسطین و غزه چه اقداماتی انجام داده و چقدر سعی کرد با گروه‌های انقلابی در برزیل تعامل برقرار کند؟

در ارتباط با محورهای سند تحول سازمان ارتباطات اسلامی، به‌ویژه در زمینه سهم ایران در بازار صنایع فرهنگی و همچنین دیپلماسی فرهنگی و روایتگری مؤثر و جریان‌ساز از انقلاب اسلامی، باید گفت که با وجود مدت زمان کوتاه حضور سازمان در اینجا، الحمدلله در همین مدت محدود، اقدامات قابل‌توجهی صورت گرفته است. به‌ویژه در یک سال اخیر و پس از رخداد طوفان الاقصی که به دفاع از فلسطین اختصاص داشت، ارتباطات بسیار خوبی با جریان‌هایی که موضوع فلسطین را به‌عنوان یک مسئله مشترک مطرح می‌کنند، برقرار شده است. با توجه به اینکه جبهه مقاومت اکنون نقش نخ تسبیح را در اتصال جریان‌های روایتگر این حرکت عظیم ایفا می‌کند، هرگونه سرمایه‌گذاری در این عرصه ضروری و ارزشمند است. البته، هرچند اقدامات ما آغاز شده، اما همچنان کافی نیست و نیاز به تلاش بیشتری وجود دارد.

علاوه بر این، سایر مجموعه‌ها مانند سفارت و دیگر نهادها نیز در این زمینه زحمات بسیاری کشیده‌اند که ضروری است این اقدامات هم‌افزا و تجمیع شوند. به‌عنوان نمونه، لیستی از فعالان عرصه فلسطین و انقلاب اسلامی در جبهه مقاومت تهیه شده و در اختیار برخی دوستان قرار گرفته است که همچنان در حال تکمیل است.

* با توجه به اینکه سیاست اصلی دیپلماسی فرهنگی گسترش دیپلماسی اقتصادی یا اقتصاد فرهنگ است، آیا زمینه‌های لازم برای تحقق این امر در برزیل فراهم شده است؟

در زمینه بازار صنایع فرهنگی، متأسفانه تاکنون اقدام جدی انجام نشده است، اما درخواست‌هایی ارائه شده و بخشی از بودجه امسال نیز به ریال تبدیل شده تا بتوان کالاهای فرهنگی جذابی برای عرضه در این بازار تهیه کرد. از جمله این کالاها می‌توان به مجموعه‌هایی نظیر کاتالوگ فیلم‌های فاخر ایرانی اشاره کرد که قابلیت عرضه در شبکه‌های محلی به‌صورت فروشی و با هزینه را دارند. همچنین، برنامه‌هایی نظیر هفته فرهنگی ایران نیز طراحی شده است که می‌تواند در کنار تقویت دیپلماسی فرهنگی، به درآمدزایی در این حوزه کمک کند.

در زمینه معرفی صنایع فرهنگی ایران، فعالیت‌های گسترده‌ای در حال انجام است که شامل حوزه‌هایی مانند سینما، صنایع دستی، موسیقی و معرفی ابزارآلات موسیقی ایرانی سنتی است. هدف از این اقدامات، فراهم کردن بسترهای مناسب برای ارائه صنعت موسیقی ایران به جهانیان است. همچنین، در کنار صنعت فیلم، به صنایع مد و لباس نیز توجه ویژه‌ای شده است که ان‌شاءالله در ایام دهه فجر، از تمام این صنایع برای حضور در بازار صنایع فرهنگی برزیل استفاده خواهیم کرد. این برنامه‌ها در کنار موضوعات دیگری مانند صنعت غذا، زعفران، خاویار و دیگر محصولات منحصر به فرد ایران نیز قرار دارند.

در راستای معرفی فرهنگ اسلامی و ایرانی، ما همکاری‌هایی را با سفارت در پیش داریم و یک برنامه مفصل برای ایام دهه فجر در سه شهر برزیل طراحی کرده‌ایم. این برنامه شامل 9 آیتم مختلف است که امیدواریم بتوانیم از این فرصت‌ها بهره‌برداری کنیم. همچنین از برخی هنرمندان درخواست کرده‌ایم تا در این برنامه‌ها شرکت کنند و در حال مذاکره برای جذب آن‌ها هستیم. علاوه بر این، در تلاش برای فعال‌تر کردن گردشگری ایران نیز هستیم و در این راستا نشست‌هایی با حدود 20 آژانس مسافرتی برگزار کرده‌ایم. این اقدامات گام‌به‌گام در حال پیشرفت هستند، اما با توجه به اینکه این اولین بار است که چنین برنامه‌هایی اجرا می‌شود، هنوز راه زیادی تا دستیابی به نتایج نهایی باقی مانده است.

انتهای‌پیام/