معماری منحصر به فرد ۹ ساختمان «بتنی» در ژاپن
اقتصاد ایران: پل تالت (Paul Tulett) عکاس بریتانیایی است که سفری به ژاپن انجام داده تا کتابی درباره مجموعه وسیع ساختمانهای بتنی این کشور تهیه کند. این کتاب با عنوان کامل «ژاپن بروتالیستی؛ مروری عکاسانه بر معماری ژاپنی پس از جنگ» منتشر شده و هدف آن نمایش تنوع معماری بروتالیستی ژاپن است.
فرادید: معماری بروتالیستی سبکی از معماری مدرن است که بر استفاده از بتن نمایان، فرمهای ساده و حجیم و طراحیهای کاربردی با تاکید بر ساختار خام و بیپیرایه تمرکز دارد. این سبک اغلب با حس قدرت، عملکردگرایی و زیباییشناسی مینیمال شناخته میشود.
پل تالت میگوید علاقه او به این سبک معماری به دلیل «حس منحصر به فرد لمسپذیری» آن در ژاپن است که ریشه در نجاری و صنایع دستی سنتی این کشور دارد. او توضیح میدهد: «وقتی وارد ژاپن شدم، از تعداد زیاد ساختمانهای بروتالیستی و ظرافت آنها شگفتزده شدم. همچنین متوجه شدم که این سبک معماری به درستی مورد توجه قرار نگرفته بود».
تالت معتقد است که این ساختمانهای بتنی در ژاپن با الهام از سبک سنتی معماری چوبی ژاپنی ساختهاند و شکل و شمایل آنها بیشباهت به ساختمانهای چوبی ظریف و درخشانی که نجاران سنتی ژاپن میساختند نیست.
تمام ساختمانهای موجود در کتاب در طی پنج سال گذشته توسط تالت عکاسی شدهاند. او این آثار را برای نمایش تنوع سبکها، کاربریها، اندازهها و طراحیها در معماری بروتالیستی ژاپن انتخاب کرده است. یکی از نمونههای مورد علاقه او در اوکیناوا قرار دارد، جایی که بلوکهای بتنی سنتی بهگونهای طراحی شدهاند که دیوارهای «چینیبو» را تداعی میکنند. این دیوارهای سنتی برای تهویه و محافظت در برابر نور شدید خورشید به کار میرفتهاند.
تالت امیدوار است این کتاب توجه بیشتری به معماری بروتالیستی جلب کند؛ سبکی که به گفته او «اغلب براساس نظرهای شخصی افراد معدودی تخریب میشود». او میگوید: «ساختمانهای بروتالیستی در سراسر جهان، حتی در ژاپن، در معرض خطر تخریب هستند؛ حتی سازههای باشکوهی مثل تالار ملی توکیو اثر هیرویوشی ایواموتو و سالن شهر ناگو در اوکیناوا».
۱. ورزشگاه کنگره کاگاوا (۱۹۶۴، کنزو تانگه):
این ورزشگاه همزمان با طراحی سازه المپیک توکیو برای بازیهای تابستانی ۱۹۶۴ ساخته شد. این بنا در شهر تاکاماتسو، با طراحی بیضیشکل و ستونهای عظیم خود، ظاهری شبیه به کشتی غولپیکر پیدا کرده است. طراحی سازه شامل یک بدنه بیضی است که روی چهار ستون بزرگ قرار گرفته و بازوهای معلق آن حالتی پویا به سازه بخشیدهاند. این ورزشگاه نمایشی از قدرت و زیبایی معماری مدرن است و به نوعی پیوند میان معماری بروتالیستی و هنر طراحی کشتی را تداعی میکند.
۲. مرکز کنفرانس بینالمللی کیوتو (1966، اوتانی ساچیو):
این مرکز در فضایی سنتی و تاریخی در کیوتو قرار دارد و معماریاش بهطور همزمان ویژگیهای سبک بروتالیستی و متابولیستی را در خود جای داده است. استفاده از خطوط هندسی قوی، بتن نمایان و اشکال عظیم، این بنا را به یک اثر بروتالیستی تبدیل کرده، در حالی که طراحی منعطف و ارگانیک آن بازتابدهنده اصول متابولیسم است. این مرکز تضادی زیبا با فضای سنتی و لطیف کیوتو ایجاد کرده و اهمیت معماری مدرن در ترکیب با فرهنگ سنتی را نشان میدهد.
۳. تالار شهر ناگو (1981، تیم زو):
این ساختمان ترکیبی از ایوانها، ستونها و تراسهایی است که طرحی پلکانی را به وجود آوردهاند. بلوکهای بتنی متخلخل در طراحی این بنا نقش مهمی دارند، بهویژه در سقفهای مشبک که رطوبت محیط را جذب کرده و بستری برای رشد خزه فراهم میکنند. این طراحی علاوه بر کاربری مدنی، حال و هوایی طبیعی و خام به سازه میبخشد. حضور گلهای بوگِنویلیا در محوطه و بوی طبیعت حس یک ویرانه جنگلی کشفنشده را تداعی میکند، بهطوری که بازدیدکنندگان اغلب آن را با یک معبد یا سازه تاریخی اشتباه میگیرند.
۴. مرکز مدنی ناگو (1985، شیرو اوچی):
این مجموعه U شکل شامل سالنهای عمومی، مرکز رفاهی و فرهنگی است. طراحی آن شباهتهایی به معماری مایایی دارد، بهویژه در بخشهای پلکانی و تراسهایی که در نما دیده میشوند. نمای خارجی ساده و مینیمالیستی بنا با طراحی داخلی پیچیده و زیبای آن در تضاد است. استفاده از تکیهگاههای بتنی پیشساخته و دیوارهای مدولار حس گرمی ایجاد کرده و رنگهای هلومانند سطح بتنی با صندلیهای مخملی هماهنگی دارند. این مرکز مدنی نمونهای از ترکیب زیباییشناسی مدرن با معماری کاربردی است.
۵. مجتمع چندمنظوره (1994، طراحی کونیوشی):
این مجتمع چندمنظوره در اوکیناوا شامل واحدهای مسکونی مقرونبهصرفه است که در طبقههای فوقانی قرار دارند و در طبقه همکف، مرکز مراقبت از سالمندان واقع شده است. این طراحی نشاندهنده فلسفه اجتماعی اوکیناوا است که به ایجاد ارتباطات اجتماعی و برابری در دسترسی به منابع اهمیت میدهد. سازه از بتن مسلح ساخته شده و به دلیل ظاهر غیرمعمولش، گاهی به شوخی به عنوان «خانه تعطیلات دارث ویدر» شناخته میشود.
۶. ایستگاه کیهان یوجی (1995، هیرویوشی واکابایاشی):
این ایستگاه در کنار رود یوجی قرار گرفته و طراحی آن شبیه به یک سفینه فضایی است که از آینده آمده باشد. نمای منحنی و فرم دایرهوار ساختمان، ترکیبی از سادگی ذن بودایی و خلاقیت جسورانه معماری معاصر است. این ایستگاه با معماری خاص خود تضاد زیبایی با تاریخ و فرهنگ سنتی منطقه ایجاد کرده است و بازدیدکنندگان را به سفری ذهنی میان گذشته و آینده میبرد.
۷. موزه نجومی کیهوکو (1995، تاکاساکی ماساهارو):
این موزه با الهام از ارتباط زمین و کیهان طراحی شده و نمای آن شبیه به یک موجود سرطانی یا خرچنگ است که گویی در حال کشف ستارگان است. طراحی خاص آن باعث شده تا به یک نماد فرهنگی برای منطقه تبدیل شود. از دیدگاه هنری، این موزه تجلی ارتباط انسان با کهکشان و در عین حال نمایشی از خلاقیت معمار در استفاده از فرمهای پویا است.
۸. موزه هنر و فرهنگ اوکیناوا (2007، ایشیموتو و نیکی):
این موزه با الهام از قلعههای باستانی اوکیناوا طراحی شده و ظاهری شبیه به آبشار سنگی چندلایه دارد. استفاده از سیمان سفید همراه با سنگ آهک محلی و ماسه مرجانی باعث شده که بنا شبیه به سازههای طبیعی به نظر برسد. با وجود طراحی تاریخیگونه، این موزه دارای عناصر مدرن است که همزمان حال و هوایی آیندهنگرانه به آن میبخشند.
۹. کتابخانه مدنی ماتسوبارا (2019، مارو):
این کتابخانه در کنار برکهای آرام قرار دارد و طراحی آن مانند یک کتاب عظیم است که از میان صفحات تاریخ بیرون آمده باشد. دیوارهای مقاوم در برابر زلزله و طبقات چندسطحی به بازدیدکنندگان امکان میدهند که در فضایی شاعرانه و آرام مطالعه کنند. این کتابخانه نه تنها مکانی برای خواندن، بلکه تجربهای فرهنگی و احساسی از هماهنگی با طبیعت است.