برترین‌ها: این روزها قیمت دلار در ایران به رقم بی‌سابقه ۷۶ هزار تومان رسیده است. رشد بی‌وقفه قیمت دلار و کاهش ارزش ریال، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که ایران نه با جنگ داخلی مواجه است و نه بحران‌های گسترده‌ای مانند کشورهای درگیر تنش، ازجمله سوریه که به گفته دولتمردان ایرانی حالا در سیطره تروریست‌ها و گروه‌های تندرو قرار دارد را تجربه می‌کند. اما مقایسه وضعیت ارزش پول ملی ایران و سوریه نشان می‌دهد که حتی در کشوری که سال‌ها درگیر جنگ داخلی و تخریب زیرساخت‌ها بوده، می‌توان بهبود نسبی ارزش پول ملی را شاهد بود.

سقوط و بازگشت لیره سوریه

سوریه از سال ۲۰۱۱ وارد بحران عمیق سیاسی و جنگ داخلی شد. در طول این سال‌ها، زیرساخت‌های اقتصادی این کشور نابود شد و لیره سوریه به‌طور مداوم ارزش خود را از دست داد. در آغاز بحران، نرخ برابری لیره سوریه در برابر دلار ۵۰ لیره بود. اما با شدت گرفتن درگیری‌ها و تضعیف دولت، این رقم به‌شدت سقوط کرد.

در آخرین هفته حکومت بشار اسد و در اوج حملات مخالفان به شهرهای استراتژیکی مثل دمشق، ارزش لیره سوریه به ۲۲ هزار لیره در برابر هر دلار رسید. اما اتفاقی که پس از سقوط دولت بشار اسد رخ داد، توجه‌ها را به خود جلب کرد. تنها یک هفته پس از سقوط، ارزش لیره سوریه به‌شکل قابل‌توجهی تقویت شد و به حدود ۱۲ هزار لیره در برابر هر دلار رسید.

این بهبود ۴۵ درصدی در ارزش پول ملی، در شرایطی رخ داد که کشور هنوز درگیر ویرانی‌های جنگ و بی‌ثباتی بود.بر اساس آمار رسمی بانک مرکزی سوریه، نرخ رسمی دلار در حال حاضر ۱۳ هزار و ۶۶۸ لیره و در بازار آزاد ۱۴ هزار و ۷۵۰ لیره است. این رقم هرچند فاصله زیادی با دوران قبل از بحران دارد، اما نشان از واکنش مثبت بازار به تغییرات سیاسی و امید به آینده دارد.

ایران؛ سقوط ریال در سایه ثبات ظاهری

در مقابل، اقتصاد ایران که درگیر جنگ داخلی یا تخریب زیرساخت‌ها نیست، همچنان در حال تجربه سقوط آزاد ارزش پول ملی خود است. در سال‌های گذشته، قیمت دلار از حدود ۳ هزار تومان در اوایل دهه ۹۰ به ۷۶ هزار تومان در حال حاضر رسیده. برخلاف سوریه که تغییرات سیاسی باعث شد بهبود نسبی در ارزش پول ملی رخ دهد، در ایران سقوط ارزش ریال همچنان ادامه دارد. دلیل این مسئله را می‌توان در ترکیبی از تحریم‌های بین‌المللی، تورم مزمن و سیاست‌گذاری‌های نادرست جست‌وجو کرد. تحریم‌ها دسترسی ایران به منابع ارزی را محدود کرده و کمبود ارز در بازار به افزایش قیمت دلار دامن زده است. از سوی دیگر، تورم که سال‌هاست به یکی از معضلات ساختاری اقتصاد ایران تبدیل شده، قدرت خرید مردم را به‌شدت کاهش داده و درنهایت باعث افت ارزش پول ملی شده است.

سیاست‌های ارزی نادرست و چندنرخی بودن دلار نیز در تشدید این بحران مؤثر بوده‌اند. چندنرخی بودن ارز، علاوه بر اینکه باعث ایجاد رانت و فساد شده، بازار را به‌شدت غیرشفاف کرده و در چنین فضایی، سرمایه‌گذاران و مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به خرید دلار و ارزهای خارجی روی می‌آورند. از سوی دیگر، کاهش اعتماد عمومی به سیاست‌های اقتصادی نیز عامل دیگری است که مردم را به سمت بازارهای غیرمولد مانند ارز سوق داده و چرخه سقوط ریال را تشدید کرده است.

چرا ارزش لیره سوریه بهبود یافت؟

بهبود ارزش لیره سوریه پس از سقوط دولت بشار اسد، دلایل مهمی داشت که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

ایجاد امید روانی در بازار که باعث شد تقاضای کاذب برای دلار کاهش پیدا کند و لیره سوریه نفس تازه‌ای بکشد. همچنین، با تغییر دولت، درگیری‌ها در برخی مناطق کلیدی کاهش یافت و بازار به آرامشی نسبی دست پیدا کرد. از سوی دیگر، کمک‌های مالی و اقتصادی که از سوی برخی کشورهای حامی سوریه وارد بازار این کشور شد، به بهبود ذخایر ارزی و تثبیت نسبی لیره کمک کرد. درواقع، این ترکیب از امید به آینده، توقف درگیری‌های کلیدی و تزریق منابع ارزی به بازار، باعث شد ارزش پول ملی این کشور تا حدی ترمیم شود.

مقایسه تلخ؛ چرا ریال سقوط می‌کند؟

مقایسه ایران و سوریه از منظر ارزش پول ملی، تصویری تلخ از وضعیت اقتصاد ایران را به نمایش می‌گذارد. سوریه باوجود سال‌ها جنگ و نابودی زیرساخت‌ها، پس از تغییرات سیاسی توانست به بهبود نسبی در ارزش پول ملی خود دست یابد. اما در ایران، باوجود ثبات سیاسی ظاهری و نبود بحران‌های امنیتی داخلی، سقوط ریال همچنان ادامه دارد. این وضعیت نشان می‌دهد که مشکلات اقتصاد ایران بیش از آنکه ناشی از بحران‌های بیرونی باشد، ریشه در ساختارهای ناکارآمد داخلی و نبود اعتماد عمومی دارد.

امروز که دلار به ۷۶ هزار تومان رسیده است، این مقایسه تلنگری است به تصمیم‌گیران اقتصادی کشور که برای خروج از این مسیر باید اعتماد عمومی را بازگردانند، اصلاحات اساسی را در سیاست‌های ارزی و مالی به اجرا بگذارند و ساختارهایی را که مانع از کنترل تورم و بهبود ارزش پول ملی می‌شوند، تغییر دهند.