گجت نیوز: پیکر یک انسان باستانی در یک غار واقع در شمال آفریقا، حدود پانزده هزار سال پیش در کنار نوعی گیاه دارویی «غیرعادی و خاص» دفن شده بود. گیاه موسوم به افدرا (Ephedra) یک درختچه ساده و کوتاه است که امروزه هنوز در برخی داروهای سنتی از آن استفاده می‌کنند. در افغانستان این گیاه با نام اومان شناخته می‌شود و نوعی مواد مخدر گیاهی است.

این قدیمی‌ترین مدرک شناخته‌ شده از استفاده انسان‌ها از گیاه دارویی مذکور همچنین معروف به آمفتامین گیاهی شناخته می‌شود. کشف آن می‌تواند رازهایی را در باب آداب خاکسپاری و پزشکی ماقبل تاریخ روشن کند.

انسان باستانی و مواد مخدر

کشف بقایای انسانی و گیاه دارویی افدرا در غار کبوترها (La Grotte des Pigeons) صورت گرفت. محلی‌ها آن را تافورالت می‌خوانند و در نزدیکی شهر برکان در شمال ‌شرقی مراکش قرار دارد. بین سال‌های 2005 و 2015، باستان ‌شناسان اسکلت‌های باستانی چندین بزرگسال و کودک را کشف کردند که در وضعیت نشسته یا درازکش درست در انتهای غار قرار داشتند.

یکی از این اسکلت‌ها یک مرد بزرگسال موسوم به شماره ۱۴ بود که بین ۱۹ تا ۲۰ سال سن داشت و او را در کنار مجموعه‌ای از اجناس نادر و ویژه دفن کرده بودند. این کالاهای ارزشمند شامل استخوان‌های حیوانات، سنگ‌ها و اشیا متفاوت به رنگ خاکی (اُخرایی) بودند.

به ‌تازگی پژوهشگران تحت رهبری تیمی از دانشگاه لاس پالماس گرن کاناریا توانستند در میان استخوان‌ها و لوازم مدفون کنار اسکلت شماره ۱۴، صدها قطعه سوخته از بقایای هفت گونه مختلف گیاهی را شناسایی کنند.

جالب‌ترین کشف، یافتن گیاه دارویی افدرا بود. افدرا یک نوع گیاه درمانی شناخته ‌شده است که از هزاران سال پیش چینی‌ها و هندی‌ها از آن در طب سنتی خود استفاده می‌کنند.

فواید سلامتی بسیاری را به این گیاه دارویی نسبت داده‌اند که بسیاری از آن‌ها هنوز به ‌طور علمی اثبات نشده‌اند. مثلا چینی‌ها معتقدند که افدرا در درمان سرماخوردگی‌ها و بیماری‌های تنفسی مفید است. همچنین آن را به‌ عنوان یک عامل افزایش سطح انرژی بدن و کمک کننده به کاهش وزن تبلیغ می‌کنند.

گیاهان دارویی با فواید بیشمار یا مواد افیونی؟

یکی از اصلی‌ترین مواد فعال در افدرا، افدرین نام دارد. در پزشکی از افدرین به عنوان محرک و معمولاً برای پیشگیری از افت فشار خون در طول بیهوشی استفاده می‌کنند. علاوه بر این، افدرین برای درمان آسم، نارکولپسی (میل شدید به خواب) و پیشگیری از چاقی مفید است. شاید به همین خاطر باشد که به آن لقب شیشه گیاهی هم داده‌اند!

با توجه به گستره وسیع از موارد استفاده بالقوه گیاه دارویی افدرا، پژوهشگران پشت این کشف اخیر در مراکش هنوز به‌ طور قطعی نمی‌دانند چرا مرد باستانی را با بقایای سوخته این گیاه دفن کرده بودند. البته همیشه گمانه زنی‌هایی وجود دارد و برخی دانشمندان ایده‌های خود را ارائه می‌دهند.

نویسندگان در این مقاله نوشتند: ممکن است افدرا در گذشته یک نوع «غذای دارویی» بوده باشد که هم به‌ دلیل خواص تغذیه‌ای و هم درمانی‌اش مصرف می‌شده. افزون بر این، احتمال دارد مردم باستانی برای کسب فواید متعدد به‌ طور هم‌زمان از آن استفاده می‌کردند. برای مثال، آن را به منظور رفع گرسنگی و حفظ سلامت می‌خوردند.

آن‌ها در پژوهش خود اضافه کردند: شواهد مبتنی بر بهبودی موفقیت ‌آمیز پس از جراحی‌هایی مانند کشیدن دندان و سوراخ‌ کردن جمجمه که ساکنان غار کبوترها انجام می‌دادند، نشان می‌دهد که از افدرا برای مقاصد دارویی استفاده می‌کردند. گیاه دارویی افدرا یا افدره همچنین نوعی منقبض ‌کننده عروق است و احتمالا از آن به منظور کاهش میزان خونریزی بیمار حین عمل جراحی و به‌ عنوان ماده کمکی برای بهبودی کامل بهره می‌گرفتند.

نتیجه گیری باستان شناسان

پژوهشگران اذعان دارند که هرگز نمی‌توانیم به طور کاملا دقیق نیت‌ افرادی را که پانزده هزار سال پیش زندگی می‌کردند، درک کنیم. با این حال، آن‌ها تأکید می‌کنند که واضح است این گیاه دارویی «غیر عادی و خاص» در زمینه خاکسپاری هم مورد مصرف داشته. بدین ترتیب انسان باستانی اهمیت و خواص عجیب آن را درک کرده بود و در جنبه‌های مختلفی از آن کمک می‌گرفت. جنبه‌های مختلف استفاده از افدره صرفا محدود به مصرف به عنوان مواد مخدر یا آرامبخش نمی‌شده و کشف آن در کنار اجساد این ادعا را تایید می‌کند.

دانشمندان در نتیجه ‌گیری مقاله علمی خود اینگونه نوشتند: مصرف غذاهای به‌خصوص و قرار دادن باقی مانده غذا در اماکن نمادین مانند محل دفن، همچنین در دیگر زمینه‌های باستان‌ شناسی به‌ عنوان شواهد واضحی از جشن‌ بزرگداشت و احتمالاً به اشتراک ‌گذاری غذا با متوفیان تعبیر شده است. در این مورد تصور می‌کنیم که در غار کبوترها، مردم باستانی از غذاهای غیر عادی و ویژه به‌ عنوان بخشی از آداب خاکسپاری انسانی پانزده هزار ساله استفاده می‌کردند. از نظر ما، گیاه دارویی افدرا جایگاه ویژه‌ای در میان آن‌ها داشته است.