خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ زینب رازدشت: موضوعات مرتبط با کودک و نوجوان، همواره از مسائل مهمی است که مد نظر تصمیم‌گیران، تصمیم‎‌سازان و عوامل مهم اجرایی امور در کشور بوده است. دست‌یابی به نتایج مختلف در حوزه‌های دارای اهمیتی هم‌چون کودک و نوجوان، نیازمند دسترسی به داده‌هایی است که بر اساس کاوش‌های پژوهشی در این زمینه صورت پذیرفته باشد. از همین روی، وجود موضوعات این چنینی در جامعه، ضرورت وجود نهادهای پژوهشی را توجیه می‌کند.

اندیشکده امید، که در بستر مرکز امید (حوزه هنری کودک و نوجوان) تشکیل شده است. یکی از همین نهادهاست. به همین بهانه نشستی را به مناسبت فرارسیدن هفته نوجوان، با هدف بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی نوجوانان با حضور مجید مجیدی مدیر اندیشکده امید و عباس جواهری، دانش‌آموخته روانشناسی و از پژوهشگران این اندیشکده در خبرگزاری مهر برگزار کردیم.

آن چه در ادامه می‌آید، مشروح گزارش این نشست است؛

مجید مجیدی مدیر اندیشکده امید (حوزه هنری کودک و نوجوان)، گفت: خانواده فرهنگ و هنر امید، با هدف ایجاد فضایی برای رشد و شکوفایی نوجوانان، فعالیت‌های متنوعی را در حوزه‌های مختلف از جمله پژوهش، نوآوری و تولید محتوا انجام می‌دهد و ما در اندیشکده امید، به بررسی مسائل نوجوانان به عنوان یکی از ارکان این خانواده و ارائه راهکارهای مبتکرانه می‌پردازیم.

وی افزود: در این نشست، تلاش بر آن است تا انواع چالش‌های پیش‌روی نوجوان، نقش رسانه‌ها در شکل گیری شخصیت نوجوان و راهکارهای استفاده از ظرفیت‌های نوجوانان را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. با هم به دنبال یافتن پاسخ این سوالات خواهیم بود و امیدواریم که این نشست، آغازگر همکاری‌های گسترده‌تری در حوزه نوجوانان باشد.

مجیدی گفت: اندیشکده امید از نهادهای مهم و مؤثری است که با هدف تصمیم‌سازی برای نهادهای متولی فرهنگی در حوزه نوجوانی و در راستای مصرف آگاهانه و فعالانه نوجوانان، به عنوان یک مرکز پژوهشی نوآور در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کند. ما با استفاده از روش‌های پژوهشی نوین و مشارکت فعال نوجوانان، تلاش می‌کنیم تا به درک عمیق‌تری از دنیای پیچیده آن‌ها دست یابیم.

مدیر اندیشکده امید، روانشناسی نوجوانان، مصرف کالای فرهنگی پیرامون ادبیات، فیلم و سریال، انیمیشن، موسیقی و بازی را از جمله مهم‌ترین حوزه‌های پژوهشی این اندیشکده برشمرد و گفت: پژوهش‌های این مرکز، به دنبال پاسخ به سوالاتی مانند چگونگی شکل‌گیری هویت نوجوانان در دنیای دیجیتال، تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر رفتار نوجوانان، و راهکارهای ارتقای سلامت روان نوجوانان است. ما معتقدیم که با انجام پژوهش‌های کاربردی و ارائه پیشنهادات سیاستی مبتنی بر شواهد، می‌توانیم به تصمیم‌گیران کمک کنیم تا تصمیمات بهتری برای بهبود وضعیت نوجوانان اتخاذ کنند.

تمرکز اصلی، بر الگوهای مصرف فرهنگی نوجوانان

وی افزود: امروز، اندیشکده‌های دیگری نیز وجود دارند که غالباً در حوزه‌های تعلیم و تربیت، انرژی، اقتصاد و صنایع خاص شکل می‌گیرند. براساس رصد انجام شده، اندیشکده امید، تنها اندیشکده فعالی است که به طور تخصصی در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کند؛ چرا که تمرکز اصلی ما بر روی الگوهای مصرف فرهنگی نوجوانان است و این موضوع، سؤالی است که امروزه بسیاری از نهادها، سازمان‌ها، مدارس و خانواده‌ها با آن مواجه هستند.

این مقام مسئول گفت: مصرف کالای فرهنگی از اصطلاحاتی است که در سال‌های اخیر وارد ادبیات پژوهشی شده است و این اصطلاح به تمام کالاهایی اطلاق می‌شود که برای فعالیت‌های فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. موسیقی، ادبیات، کتاب، بازی‌های رایانه‌ای، انیمیشن، فیلم، سریال و تئاتر همه و همه در این دسته قرار می‌گیرند و نوجوانان، به دلیل فراغت بیشتر و نیاز به سرگرمی، بیشترین میزان مصرف را در این حوزه‌ها دارند.

مجیدی گفت: آمارها نشان می‌دهند که نوجوانان ۱۵ تا ۲۵ ساله بیشترین میزان مطالعه کتاب‌های غیر درسی را نسبت به سایر گروه‌های سنی دارند. اندیشکده امید با تعریف چهار ماموریت اصلی، یعنی آگاهی‌بخشی، روندپژوهی، ذائقه‌شناسی و تصمیم‌سازی، به دنبال ایجاد بسته‌های سیاستی به منظور تصمیم‌سازی در حوزه مصرف فرهنگی نوجوانان است و ما با استفاده از روش‌های پژوهشی نوین و داده‌های دقیق، به دنبال شناخت عمیق از الگوهای مصرف نوجوانان هستیم.

برخی از تصمیم‌گیران درک کافی از نیازها و علایق نوجوانان ندارند

وی پرسشنامه، مصاحبه، و تحلیل محتوا را از جمله ابزارهای پژوهشی این اندیشکده برشمرد و گفت: هدف این مرکز از انجام این پژوهش‌ها، ارائه پیشنهاداتی به سیاست‌گذاران برای تدوین سیاست‌های فرهنگی متناسب با نیازهای نوجوانان و حمایت از تولیدات فرهنگی باکیفیت است. متأسفانه، برخی از تصمیم‌گیران و سیاستگذاران در حوزه نوجوان، از درک کافی از نیازها و علایق آن‌ها برخوردار نیستند.

مدیر اندیشکده امید، ضمن ابراز تأسف از این امر که با توجه به تولیدات فرهنگی متنوع و جذاب برای نوجوانان در سایر کشورها، تولیدات داخلی بعضاً پاسخگوی نیازهای این گروه سنی و نبوده و یا به درستی توزیع و معرفی نمی‌شود، گفت: ما معتقدیم که نوجوانان باید به عنوان بازیگران اصلی در این فرایند مشارکت داشته باشند و نظرات و پیشنهادات آن‌ها باید در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود.

داستان‌گویی قدرتمندترین ابزار برای ارتباط با نوجوانان است

مجیدی گفت: امروز برای همراه کردن مخاطب، یک محصول باید از کیفیت بالا برخوردار باشد و بتواند نیازهای او را برآورده کند. در حوزه کتاب، داستان‌گویی قدرتمندترین ابزار برای ارتباط با نوجوانان است و می‌تواند آن‌ها را به دنیای کتاب‌ها بکشاندو یکی از دلایل پرطرفداری کتاب‌های ترجمه، شخصیت‌پردازی و عناصر داستانی قوی است، این در حالی است که در کتاب‌های تالیفی نوجوان در نسبت با فراوانی تولید آن، نوآوری و خلاقیت در انتخاب موضوع و یا شخصیت‌پردازی را ملاحظه نمی‌کنیم.

وی ادامه داد: دلایل این موضوع را می‌توان در عوامل مختلفی از جمله زبان پیچیده، موضوعات تکراری و عدم توجه کافی به عناصر جذاب داستان جستجو کرد. علاوه بر این، رسانه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی در معرفی کتاب‌ها به نوجوانان و شکل‌گیری ترجیحات آن‌ها دارند. برای افزایش سرانه مطالعه در میان نوجوانان، باید به نیازها و علایق آن‌ها توجه کرده و کتاب‌هایی تولید کنیم که بتوانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.

مجیدی گفت: دست‌یابی به این امر مستلزم شناخت عمیق از دنیای نوجوانان و استفاده از زبان ساده و روان، داستان‌های جذاب و موضوعات متنوع است. اولین گام برای تأثیرگذاری بر رفتارهای فرهنگی نوجوانان، شناخت عمیق از نیازها، علایق و الگوهای مصرف آن‌ها است و به همین دلیل، ما در اندیشکده امید، بر روی آگاهی‌بخشی و ایجاد حساسیت نسبت به این موضوع تمرکز کرده‌ایم چرا که حساسیت‌آفرینی به ما کمک می‌کند تا با درک بهتر شرایط موجود، مجموعه‌ها و نهادهای متولی همگرا شده و اقدامات مؤثر و هدفمندی را برای تغییر این شرایط طراحی کنند.

مدیر اندیشکده امید گفت: مطالعه پژوهش‌های طولی و یا مطالعه تغییرات از مهم‌ترین راهبردهای کلیدی این اندیشکده است و این پژوهش‌ها در یک دوره زمانی به آنان این امکان را می‌دهند تا تغییرات در رفتارها و الگوهای مصرف نوجوانان را در طول زمان بررسی کنند. ما می‌توانیم بر اساس این یافته‌ها، برنامه‌های خود را به‌روزرسانی کنیم؛ برای مثال، با همکاری دکتر جواهری، روانشناس پژوهشی را آغاز کرده‌ایم که حدود سه سال به طول انجامید.

وی ادامه داد: این پژوهش تحت عنوان مرور نظام‌مند پژوهش‌های نوجوان و سلامت روان است. در وهله اول از پایگاه‌های علمی داخلی حدود ۳۰۰۰ مقاله با کلید واژه نوجوان استخراج شد و پس از انجام بررسی‌های کارشناسی براساس پروتکل‌ها و راهبردهای جستجو در نهایت حدود ۷۰۰ مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.

جواهری: زمانی که نوجوان احساس کند می‌تواند به والدین خود اعتماد کند و درباره مسائل مختلف با آن‌ها صحبت کند، کمتر در معرض آسیب‌های فضای مجازی قرار می‌گیرد مجیدی گفت: نتایج این پژوهش‌ها نه تنها به پژوهشگران این اندیشکده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از نوجوانان پیدا کنند، بلکه این داده‌ها، به ما این امکان را می‌دهد تا برنامه‌های آموزشی و فرهنگی مؤثرتری را طراحی کنیم و همچنین، این نتایج می‌توانند به عنوان یک منبع معتبر برای سیاست‌گذاران، تصمیم‌گیران، پژوهشگران و اساتید مورد استفاده قرار گیرد.

این مقام مسئول گفت: مرکز امید، معتقد است گفتگو و مصاحبه پیرامون مصرف کالای فرهنگی با نوجوانان یکی از روش‌هایی که می‌تواند شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تری از نوجوان را ارائه کند؛ دکتر عباس جواهری، از اعضای تیم پژوهشگران این اندیشکده، روانشناسی است که تحصیلات تکمیلی خود را در آمریکا گذرانده و چند سالی است به ایران بازگشته و ضمن عضویت در هیئت علمی دانشگاه تهران، مشغول تدریس در دانشگاه، پژوهش پیرامون مسائل روانشناختی نوجوانان و درمانگری است.

وی ضمن ابراز خرسندی از این امر که با تشکیل این اندیشکده، گامی ارزشمند و نظام‌مند در جهت شناسایی مقالات حوزه نوجوان برداشته شده است، گفت: با شناسایی حدود ۷۰۰ مقاله، اکنون می‌توانیم به صورت نظام‌مند به بررسی و تحلیل این پژوهش‌ها بپردازیم و خروجی این پژوهش می‌تواند برای فعالان، کنشگران، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران به عنوان یک راهنمای روشن جهت بهبود وضعیت دانش‌آموزان و نوجوانان کشورمان عمل کند.

انتشار کتاب پژوهش‌های حوزه نوجوان با عنوان «نوجوان ایرانی»

در ادامه عباس جواهری از پژوهشگران اندیشکده امید گفت: امروز اندیشکده، پروژه مرور سیستماتیک مقالات مرتبط با نوجوان را آغاز کرده و در حال حاضر در مرحله ویراستاری نهایی این مجموعه است و نتیجه در قالب یک کتاب منتشر خواهد شد. این کتاب به ۹ فصل تقسیم شده است که هر فصل به یکی از محورهای آسیب‌شناسی نوجوان، سلامت جسمانی، بهزیستی دیجیتال، تربیت جنسی، توانمندسازی نوجوان، جامعه و نوجوان، خانواده و نوجوان، کرونا و نوجوان و مدرسه و نوجوان اختصاص دارد.

وی ضمن ابراز تأسف از این امر که بحران کرونا تأثیر قابل توجهی بر نوجوانان داشته است، گفت: به همین دلیل، بخشی مجزا در این مجموعه به بررسی این موضوع اختصاص یافته است. علت اصلی انجام این پژوهش، نیاز به بررسی جامع پژوهش‌های موجود در حوزه نوجوانان در کشور بود.

جواهری گفت: نوجوانان به عنوان سرمایه‌های اصلی کشور، از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. آینده کشور در گرو شکوفایی و تربیت صحیح نوجوانان است و باید گفت که این پژوهش با هدف شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های موجود در حوزه نوجوانان و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود وضعیت آن‌ها انجام شده است.

این پژوهشگر اندیشکده امید گفت: عنوان این پژوهش «نوجوان ایرانی» انتخاب شده است که بیانگر پژوهش‌های انجام شده و ترسیم تصویر نوجوانان از منظر پژوهشگران و جامعه دانشگاهی است. نتایج این پژوهش به زودی در قالب کتابی منتشر خواهد شد.

بررسی ۷۰۰ مقاله مرتبط با نوجوانان از دهه ۷۰ تا خرداد ۱۴۰۲

این روانشناس فعال در حوزه کودک و نوجوان، با اشاره به این نکته که حدود ۷۰۰ مقاله مرتبط با نوجوانان از دهه ۷۰ تا خرداد ۱۴۰۲ که در قالب نشریات علمی پژوهشی منتشر شده‌اند، در این اندیشکده مورد بررسی قرار گرفته است، گفت: این پژوهش می‌تواند به پژوهشگران، اساتید و فعالان حوزه نوجوان کمک شایانی کند تا با شناخت دقیق‌تر از وضعیت موجود، پژوهش‌های آتی را در راستای پاسخ به نیازها و مسائل دوره نوجوانی انجام دهند.

جواهری ارائه یک نمای کلی از پژوهش‌های انجام شده در حوزه نوجوانان در کشور را یکی از دستاوردهای مهم این پژوهش، دانست و افزود: این نمای کلی کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف پژوهش‌های گذشته را شناسایی کرده و نیازهای پژوهشی آینده را بهتر درک کنند. این پژوهش می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتر و کارآمدتری برای بهبود وضعیت نوجوانان اتخاذ کنند.

وی افزود: مسائلی که نوجوانان امروز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مسائلی پیچیده و چند وجهی است و این مسائل، به ندرت در محدوده یک رشته علمی خاص قرار می‌گیرند. برای مثال، مسأله مصرف کالای فرهنگی توسط نوجوانان، هم جنبه‌های روان‌شناختی دارد (مانند تأثیر بر سلامت روان)، هم جنبه‌های اجتماعی (مانند تأثیر همسالان) و هم جنبه‌های فرهنگی (مانند ارزش‌های حاکم بر جامعه).

این روانشناس گفت: ماهیت بین‌رشته‌ای این مسائل یکی از دلایل عدم تطابق بین پژوهش‌ها و واقعیت زندگی نوجوانان است. به عبارت دیگر، برای درک کامل مشکلات نوجوانان، نیاز به نگاهی جامع و ترکیبی از رشته‌های مختلف مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، و حتی فناوری اطلاعات است؛ اما اغلب پژوهش‌ها در یک رشته خاص متمرکز می‌شوند و به همین دلیل، نمی‌توانند تصویر کاملی از مشکلات نوجوانان ارائه دهند.

این پژوهشگر حوزه نوجوانان گفت: چند رشته‌ای بودن مسائل نوجوانان نیازمند رویکردی چند رشته‌ای در پژوهش است و پژوهشگران مختلف باید با همکاری یکدیگر به بررسی این مسائل بپردازند و از دانش و ابزارهای رشته‌های مختلف استفاده کنند. این امر به ویژه در مورد موضوعاتی مانند تأثیر فناوری بر نوجوانان اهمیت دارد، زیرا نوجوانان در دنیایی زندگی می‌کنند که فناوری نقش بسیار پررنگی در آن ایفا می‌کند.

وی ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز، پژوهش‌های موجود در حوزه نوجوانان اغلب تصویری ناقص و جزئی از واقعیت زندگی نوجوانان ارائه می‌دهند، افزود: برای بهبود این وضعیت، نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در پژوهش‌های بین‌رشته‌ای و همچنین ایجاد همکاری بیشتر بین پژوهشگران مختلف است.

جواهری، ضمن اظهار امیدواری در این زمینه که این کتاب بتواند به پر کردن خلاهای پژوهشی در حوزه نوجوانان کمک کند، ادامه داد: برای تحقق این هدف، نیازمند همکاری و هم افزایی بین پژوهشگران این حوزه هستیم و معتقدیم که با همکاری یکدیگر می‌توانیم به درک بهتر چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی نوجوانان دست یابیم و راهکارهای مناسبی برای آن‌ها ارائه دهیم.

وی با تأکید بر این امر که حوزه تخصصی او تدریس و پژوهش است، گفت: به جرأت می‌توانم بگویم که در این زمینه با چالش‌های جدی مواجه هستیم. یک سوال مهم در این زمینه مطرح می‌شود و آن هم این است که منظور از «کاربرد» در هر بستری چیست؟ به عنوان مثال، در حوزه درمان و روان‌درمانی، هدف از کاربرد یک روش درمانی، حل مشکل بیمار است. اما در حوزه‌های دیگر، ممکن است مفهوم کاربرد متفاوت باشد.

جواهری گفت: باید به این نکته توجه کرد که مفهوم کاربرد در هر زمینه و با توجه به هدف آن متفاوت است، به عنوان مثال، کاربرد یک نرم‌افزار آموزشی، تسهیل فرایند یادگیری است، یا کاربرد یک سیاستگذاری جدید، بهبود وضعیت اجتماعی یک گروه خاص است. بنابراین، برای تعیین کاربرد یک پژوهش یا یک برنامه، باید ابتدا هدف آن را مشخص کنیم.

این روانشناس حوزه کودک و نوجوان، با اذعان به اینکه کاربرد این کتاب در حوزه نوجوانان بسیار متنوع است، گفت: هدف اصلی این کتاب، ارائه یک تصویر کلی از پژوهش‌های انجام شده در سال‌های اخیر و ترسیم مسیری روشن برای پژوهش‌های آتی بوده است و باید گفت که به عبارت دیگر، این پژوهش مانند یک نقشه راه عمل می‌کند و به ما نشان می‌دهد که در حوزه نوجوانان، چه پژوهش‌هایی انجام شده، چه خلاهایی وجود دارد و در آینده به چه پژوهش‌هایی نیاز داریم.

وی راهبری پژوهش‌های آینده را از مهم‌ترین کاربردهای این پژوهش دانست و گفت: با مطالعه این پژوهش، پژوهشگران می‌توانند حوزه‌هایی را که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند، شناسایی کنند و پژوهش‌های خود را در آن جهت متمرکز کنند. این پژوهش می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا از تکرار پژوهش‌های قبلی جلوگیری کنند و منابع خود را به صورت مؤثرتر به کار گیرند.

جواهری گفت: این کتاب علاوه بر شناسایی خلاهای پژوهشی، نشان می‌دهد که کدام راهکارها و روش‌ها برای مقابله با مشکلات نوجوانان مؤثرتر هستند. به عنوان مثال، این کتاب ممکن است به ما بگوید که درمان یک اختلال خاص در نوجوانان، توسط یک پروتکل خاص تجربه شده است و می‌تواند راهنمای مشاوران و روانشناسان باشد؛ همچنین می‌توان به برنامه‌های آموزشی‌ای که به بهبود مهارت‌های دیجیتال نوجوانان کمک می‌کند، اطلاع یافت.

این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان گفت: این کتاب یک مرور کلی بر پژوهش‌های انجام شده است و وارد جزئیات نمی‌شود. با این حال، این کتاب می‌تواند به عنوان یک راهنمای اولیه برای والدین، معلمان، پژوهشگران و سیاست‌گذاران عمل کند و آن‌ها را به سمت مطالعات دقیق‌تر هدایت کند.

مجیدی: آمارها نشان می‌دهند که نوجوانان ۱۵ تا ۲۵ ساله بیشترین میزان مطالعه کتاب‌های غیر درسی را نسبت به سایر گروه‌های سنی دارند. اندیشکده امید با تعریف چهار ماموریت اصلی، یعنی آگاهی‌بخشی، روندپژوهی، ذائقه‌شناسی و تصمیم‌سازی، به دنبال ایجاد بسته‌های سیاستی به منظور تصمیم‌سازی در حوزه مصرف فرهنگی نوجوانان است جواهری، ارائه یک نقشه راه برای پژوهش‌های آینده و همچنین ارائه راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت نوجوانان را از مهم‌ترین کاربردهای این کتاب، است، گفت: با مطالعه این کتاب، می‌توانیم به سوالاتی مانند «کدام مشکلات نوجوانان بیشترین اهمیت را دارند؟» و «چگونه می‌توانیم به بهترین نحو به نوجوانان کمک کنیم؟» پاسخ دهیم و با این حال، باید توجه داشت که این کتاب به تنهایی نمی‌تواند تمام پاسخ‌ها را به سوالات ما بدهد، چرا که برای درک عمیق‌تر مشکلات نوجوانان و ارائه راهکارهای موثر، نیاز به پژوهش‌های بیشتر و تخصصی‌تر داریم.

وی افزود: مسائل مرتبط با نوجوانان، از جمله سلامت جسمانی و روانی، خانواده، مدرسه، و توانمندسازی، را از جمله مسائلی برشمرده که همگی از اهمیت یکسانی برخوردار هستند. با این حال، در سال‌های اخیر، بحث بهزیستی دیجیتال نوجوانان به عنوان یک موضوع کلیدی مطرح شده است.

جواهری گفت: هنگامی که از مصرف کالای فرهنگی صحبت می‌کنیم، در واقع به نوعی تغذیه روانی اشاره داریم. همان‌طور که والدین به تغذیه فیزیکی فرزندان خود اهمیت می‌دهند و سعی می‌کنند آن‌ها را با غذاهای سالم تغذیه کنند، باید به تغذیه روانی آن‌ها نیز توجه کنند.

این پژوهشگر اندیشکده امید گفت: آنچه نوجوانان می‌بینند، می‌خوانند و گوش می‌دهند، به طور مستقیم بر سلامت روان، روابط اجتماعی و شکل‌گیری ارزش‌ها و باورهای آن‌ها تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، همان‌طور که تغذیه ناسالم می‌تواند به بیماری‌های جسمی منجر شود، مصرف محتوای نامناسب نیز می‌تواند به مشکلات روانی و اجتماعی در نوجوانان دامن بزند؛ بنابراین، توجه به بهزیستی دیجیتال نوجوانان به اندازه توجه به سلامت جسمانی آن‌ها اهمیت دارد.

وی افزود: در گذشته، نظارت بر مصرف محتوای فرهنگی توسط نوجوانان بسیار ساده‌تر بوده است. در گذشته، دامنه دسترسی به محتواها، محدودتر بود و والدین به راحتی می‌توانستند بر آنچه فرزندان‌شان می‌دیدند و می‌خواندند نظارت کنند، اما با ظهور فناوری‌های جدید مانند اینترنت و افزایش سرعت تولید و انتشار محتوا، این نظارت بسیار دشوار شده است.

جواهری گفت: اکنون، هر فردی در هر کجای دنیا می‌تواند به راحتی محتوا تولید کند و آن را در فضای مجازی منتشر کند. این امر باعث شده است که نوجوانان به حجم عظیمی از محتوا با کیفیت‌های مختلف دسترسی داشته باشند و والدین قادر به کنترل کامل این دسترسی نباشند و باید پذیرفت که کمبود سواد رسانه‌ای در والدین و نوجوانان نیز بر پیچیدگی این مسأله افزوده است.

این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان گفت: امروزه، بسیاری از خانواده‌ها با چالش‌های جدی در زمینه بهزیستی دیجیتال فرزندان خود مواجه هستند.امروزه، کودکان از سنین بسیار کم با تلفن همراه آشنا می‌شوند و به مرور زمان به آن وابسته می‌شوند و والدین نیز اغلب نمی‌دانند چگونه می‌توانند استفاده فرزندان خود از فضای مجازی را مدیریت کنند حال ان که این وضعیت، سلامت روان، روابط اجتماعی و حتی عملکرد تحصیلی نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نوجوانی که ارتباط خوبی با والدین دارد، از بسیاری از آسیب‌ها در امان است

وی افزود: امروز، بهزیستی دیجیتال نوجوانان، تأثیری عمیق بر ابعاد مختلف زندگی آن‌ها از جمله سلامت روان، روابط اجتماعی و تحصیلی دارد. دسترسی گسترده به اطلاعات از طریق تلفن همراه، رایانه و شبکه‌های اجتماعی، فرصت‌های بی‌نظیری را برای نوجوانان فراهم می‌کند؛ با این حال، باید پذیرفت که استفاده نادرست از این فناوری‌ها می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد.

جواهری گفت: والدین و مربیان از جمله مهم‌ترین افرادی هستند که نقش مهمی در ارتقای بهزیستی دیجیتال نوجوانان ایفا می‌کنند و ایجاد یک گفت‌وگوی باز و صادقانه با نوجوانان درباره استفاده از فضای مجازی، آموزش مهارت‌های لازم برای استفاده ایمن و آگاهانه از این فضا و همچنین نظارت منطقی بر فعالیت‌های آنلاین آن‌ها، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. این‌ها موضوعاتی هستند که هر یک به نوبه خود حائز اهمیت‌اند، اما در کنار آن‌ها، شاید مهم‌ترین عامل، ارتباط والدین با نوجوان و برقراری ارتباط‌های خانوادگی سالم، گرم و سازنده باشد و یا به عبارت دیگر، نوجوانی که ارتباط خوبی با والدین خود دارد، از بسیاری از آسیب‌ها در امان خواهد ماند. مسئولیت برقراری این ارتباط خوب، عمدتاً بر عهده والدین است.

وی افزود: به نظر می‌رسد که امروز، در حال ایجاد نوعی «حاشیه امنیت» برای نوجوانان هستیم. زمانی که نوجوان ارتباط خوبی با پدر و مادرش دارد، وقتی که می‌تواند آزادانه با آن‌ها صحبت کند و نظرات خود را بیان کند، وقتی که شفافیت در روابط آن‌ها وجود دارد و زمانی که اوقات خوشی را با کیفیت بالا در کنار هم می‌گذرانند، در واقع یک لایه حفاظتی قوی پیرامون او ایجاد کرده‌اند و این حفاظ می‌تواند نوجوان را در برابر چالش‌های متعدد دنیای امروز محافظت کند.

جواهری گفت: امروز، علاوه بر این، همسالان نیز تأثیر قابل توجهی بر رفتارهای آنلاین نوجوانان دارند.تقویت مهارت‌های اجتماعی نوجوانان و تشویق آن‌ها به برقراری روابط سالم با دوستان، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا انتخاب‌های بهتری در فضای مجازی داشته باشند.

این دانش‌آموخته روانشناسی، ایجاد یک پیوند عاطفی قوی با والدین را یکی از مهم‌ترین عوامل در حفظ بهزیستی دیجیتال نوجوانان برشمرد و گفت: زمانی که نوجوان احساس کند می‌تواند به والدین خود اعتماد کند و درباره مسائل مختلف با آن‌ها صحبت کند، کمتر در معرض آسیب‌های فضای مجازی قرار می‌گیرد. این ارتباط صمیمانه، همچون یک شبکه حمایتی قوی، نوجوان را در برابر چالش‌های دنیای دیجیتال محافظت می‌کند و والدین می‌توانند با ایجاد فضایی امن برای گفتگو، گوش دادن فعال به صحبت‌های نوجوان و نشان دادن حمایت بی‌قید و شرط خود، به تقویت این پیوند کمک کنند.

وی در پایان گفت: آموزش مهارت‌های دیجیتال به نوجوانان و کمک به آن‌ها برای تشخیص اطلاعات درست از نادرست، از دیگر اقدامات مهم برای حفظ بهزیستی دیجیتال آن‌ها است. علاوه بر ایجاد ارتباط صمیمانه، کیفیت زمانی که والدین و نوجوانان با هم می‌گذرانند نیز بسیار مهم است و معتقدم که انجام فعالیت‌های مشترک، گفتگوهای صمیمانه و نشان دادن علاقه به علایق نوجوان، می‌تواند به تقویت این پیوند کمک کند.