به گزارش خبرنگار مهر سال تحصیلی جدید از هفته آینده در حالی میزبان حدود ۱۷ میلیون دانش آموز خواهد بود که مسئولان و نظام تعلیم و تربیت و فرهنگیان در تلاش اند تا مدرسه نسبت به سال‌های قبل جای بهتری برای کودکان و نوجوانان این مرز و بوم باشد.

در این زمینه یکی از نگرانی‌های خانواده‌ها هم همین محیط مدارس است. مدرسه جایی که باید محیط آموزش و یادگیری، تعلیم و تربیت فرزندان باشد گاهی به محلی برای شیوع آسیب‌های اجتماعی و ترویج عادت‌های غلط رفتاری تبدیل می‌شود.

در سال‌های اخیر طرحی با عنوان یاریگران زندگی از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر طراحی و اجرا شده که یکی از مهم‌ترین سازمان‌های همکار در این طرح وزارت آموزش و پرورش است. یاریگران زندگی در تلاش است با شناسایی خلاءها و آسیب‌های شایع در مدارس از بروز و ظهور این موارد در مدارس جلوگیری کرده و علاوه بر این کودکان و نوجوانان را نه تنها در مدرسه که در جامعه نیز در برابر این آسیب‌ها مصون و مقاوم سازد.

در این زمینه با حمید کوثری روان درمانگر و مشاور رسمی آموزش و پرورش صحبت کردیم و نظر وی را در خصوص سیاست‌های جدید وزارت آموزش و پرورش برای بهتر شدن محیط مدرسه جویا شدیم.

با توجه به راه اندازی طرح یاریگران زندگی، نظر شما در خصوص این طرح و تجربه اجرای این طرح در دو سال اخیر چیست؟

"طرح یاریگران زندگی" را می‌توان یکی از ابتکارات ارزشمند وزارت آموزش و پرورش دانست که با هدف ارتقای سلامت روان دانش‌آموزان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی طراحی شده است.

به طور خلاصه در طرح یاریگران زندگی با تمرکز بر افزایش آگاهی، آموزش و تقویت مهارت‌های زندگی و توسعه مهارت‌های فردی و اجتماعی به دانش‌آموزان، خانواده‌ها و معلمان، و مهارت‌های ارتقایی تلاش می‌شود تا محیطی امن و سالم را در مدارس فراهم کرد.

در طول دو سال اجرای این طرح، کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف برگزار شده و خدمات مشاوره‌ای به دانش‌آموزان، خانواده‌ها و معلمان برای رفع مشکلات و چالش‌های فردی و اجتماعی ارائه گردیده و با جلب مشارکت فعال خانواده‌ها در اجرای برنامه‌های این طرح و آموزش معلمان در زمینه شناسایی دانش‌آموزان در معرض خطر و همچنین اجرای برنامه‌های گروهی مانند گروه‌های همیاری و و اجرای برنامه‌های پیشگیری می‌توان گفت که شاهد افزایش نسبی آگاهی و ارتقای سلامت روان دانش‌آموزان و خانواده‌های مشارکت کننده هستیم.

یکی از پژوهشگران و نویسندگان مطرح در زمینه رویکردهای روان درمانی تاکید می‌کند که آگاهی نیمی از مسیر درمان است و زمانی که آگاهی شکل می‌گیرد می‌توان گفت که پنجاه درصد از مسیر درمان طی شده است.

به جرأت می‌توان گفت افزایش آگاهی دانش‌آموزان، خانواده‌ها و معلمان یکی از مزیت‌های ارزشمند طرح یاریگران زندگی است که می‌تواند تغییر اساسی در کاهش احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی ایجاد کند. با توجه به آنچه که گفته شد در مجموع، طرح یاریگران زندگی یک ابتکار ارزشمند است که نقش مهمی در ارتقای سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان ایجاد کرده است.

- به نظر شما چه مواردی موجب اصلاح و یا تقویت اجرای طرح یاریگران زندگی خواهد شد؟

هر طرحی برای اجرا معمولاً با چالش‌هایی رو به رو می‌شود که رفع این چالش‌ها و موانع و تقویت مؤلفه‌های آن می‌تواند سبب تقویت اجرای برنامه‌ها و اهداف آن طرح گردد.

در اجرای طرح یاریگران زندگی هم می‌توان به چالش‌هایی اشاره کرد.

از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص مانند نبود تعداد کافی مشاور، روان‌شناس و مددکار اجتماعی در مدارس که می‌تواند یکی از مهم‌ترین چالش‌های اجرای این طرح باشد.

همچنین محدودیت منابع مالی، تخصیص بودجه کافی برای اجرای برنامه‌های متنوع و گسترده این طرح، از دیگر چالش‌های آن محسوب می‌شود.

از دیگر چالش‌های پیش روی این طرح می‌توان به تغییر نگرش‌ها و باورهای سنتی در مورد مسائل مربوط به سلامت روان و آسیب‌های اجتماعی و مقاومت در برابر تغییر اشاره کرد. این امکان وجود دارد که شاید برخی از معلمان، والدین و دانش‌آموزان در برابر تغییرات ایجاد شده در مدرسه مقاومت کنند که این چالش‌ها نیازمند زمان و تلاش مستمر برای ایجاد فرهنگ تغییر است. البته چالش پراکندگی جغرافیایی و تفاوت‌های فرهنگی را نیز نباید فراموش کرد. اجرای این طرح در مناطق مختلف کشور با فرهنگ‌ها و شرایط اجتماعی متفاوت، نیازمند رویکردهای متناسب و بومی‌سازی شده است.

- با توجه به آشنایی علیرضا کاظمی وزیر جدید آموزش و پرورش با طرح یاریگران زندگی و حضور ایشان در ستاد مبارزه با مواد مخدر، چه توصیه‌ای برای ایشان جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی در مدرسه و به طور کلی کاهش آسیب‌پذیری نوجوانان در برابر مواد مخدر دارید؟

هنگامی که یک مدیر یا سرپرست در گذشته بخشی از بدنه درگیر در اجرای یک طرح باشد و همچنین با محوریت موضوع و شرایط موجود آشنایی داشته باشد یک اتفاق مبارک، میمون و مثبت در جهت اجرای فعلی آن طرح و باعث امیدواری بسیاراست.

الحمدالله اینکه وزیر محترم آموزش و پرورش جناب آقای دکتر کاظمی سابقه قائم مقامی ستاد مبارزه با مواد مخدر را دارا هستند و با این طرح آشنایی کامل دارند و بخشی از بدنه اجرایی طرح یاریگران زندگی بوده‌اند، آینده و چشم انداز روشنی را برای این طرح می‌توان انتظار داشت. مطمئناً با این سابقه درخشان، ایشان از چالش‌ها، موانع و راهکارهای تقویت این طرح، آگاهی و اطلاعات کافی را دارند.

اما به عنوان عضو کوچکی از جامعه بزرگ مشاوران مدارس کشور از ایشان درخواست می‌شود که در کنار توجه به آسیب‌های مواد مخدر، به اهمیت و نقش فضای مجازی و دیجیتال دراگ‌ها یا مواد مخدر دیجیتالی (منظور برنامه‌ها و نرم افزارهایی است که مانند مواد مخدر بر روی سیستم پاداش دهی مغز کاربران به ویژه دانش آموزان تأثیر می‌گذارد و می‌تواند زمینه ساز اعتیاد به مواد مخدر نیز باشد)، توجه بیشتری داشته باشند.

امروزه ضریب نفوذ مواد مخدر دیجیتالی، به سرعت در حال افزایش است و با توجه به همگرایی بین اعتیاد به دیجیتال دراگ‌ها و اعتیاد به مواد مخدر توجه به آنها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

آیا بازی‌های کامپیوتری و بازی‌های تلفن همراه مواد مخدر دیجیتالی محسوب می‌شوند؟

بله، حتی نرم افزارها و رسانه‌های اجتماعی مخصوصاً اینستاگرام و تیک تاک هم بخشی از دیجیتال دراگ‌ها هستند.