تابستان داغ و سوزان است و گرما در کمین ماست. در این میان تغییرات آب و هوایی باعث افزایش گرمای هوا شده بطوریکه انتظار می رود حتی در دهه های بعدی این گرما بیشتر هم می شود و در این بین خطراتی مانند گرمازدگی انسانها خصوصا افراد مسن و کودکان و افراد در بافت شهری را تهدید می کند.

گرمازدگی چیست؟

وقتی بدن‌تان بیش از حد گرم شود ( در حدود 40 درجه سانتیگراد ) و نتواند خودش را خنک کند ، گرمازدگی یا آفتاب زدگی رخ می‌دهد و بیشتر در روزهای گرم و مرطوب و زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیتتان افزایش یافته و بدن‌تان عرق می‌کند و نمی‌تواند این رطوبت را از دست بدهد. لازم به توضیح است که غده هیپوتالاموس مغز کنترل بسیاری از عملکردهای بدن از جمله تنظیم دمای مرکزی بدن را ( در حدود 37 درجه سانتیگراد ) بر عهده دارد و زمانی که بدن گرمای بیشتری نسبت به گرمایی که آزاد می کند ، دریافت نماید ، دمای بدن از 37 درجه بالاتر رفته و نمی تواند خود را خنک کند.

در این شرایط گرمازدگی می تواند شامل با تشنج ، گیجی ، افت فشار و کاهش هوشیاری همراه باشد و در صورت عدم درمان حتی باعث تهدید زندگی شده و به کما ، آسیب مغزی ، نارسایی اندام و مرگ ختم شود. از عواملی که می تواند خطر گرمازدگی را افزایش دهد ، کم آبی بدن ، آقایان ، نوشیدن الکل ، داروهایی مانند آرامبخش ها یا داروهای قلب ، و یا فشارخون که بر تنظیم دمای بدن تاثیر گذارند ، ابتلا به بیماری های خاص نظیر فیبروز کیستیک که بر توانایی بدن برای تعریق تاثیر گذار است ، ابتلا به مشکلاتی مانند بیماریهای ریوی یا کلیوی و کبدی ، اختلالات تیروئید ، مشکلات قلبی ، اختلال خواب و عروق ، تب بالا ، اضافه وزن ، پوشیدن لباس تنگ ، شرایط بدنی ضعیف و سابقه گرمازدگی در گذشته را می توان نام برد.

انواع گرمازدگی

1. گرمازدگی ناشی از فعالیت : زمانی که فعالیتهای فیزیکی فرد بیش از حد باشد در حالیکه هوا گرم و مرطوب است در عرض چند ساعت این نوع گرمازدگی رخ می دهد.
2. گرمازدگی کلاسیک یا بدون فشار : این نوع گرمازدگی در اثر افزایش سن یا ابتلا به بیماریهای زمینه ای در طی چند روز اتفاق می افتد.

علائم گرمازدگی را بشناسید :

از علائم گرمازدگی می توان به تشنگی شدید و عرق زیاد که بعد از توقف فعالیت ادامه پیدا کند (در گرمازدگی ناشی از فعالیت بیشتر دیده می شود) ، اصلاً عرق نکردن (که در گرمازدگی بدون فشار شایع تر می باشد) ، سرگیجه و ضعف شدید ، سردرد شدید ، اختلال در تعادل ، آتاکسی یا مشکلات حرکتی و هماهنگی ، تهوع و استفراغ ، فشار خون بالا و یا پایین ، پوست داغ و برافروخته و یا بسیار رنگ پریده ، تپش قلب و تنفس سریع یا تاکی کاردی یا ضربان قلب سریع ، تب بالا ، گیجی و توهم ، صدای حباب در ریه ها ، کاهش ادرار ، تشنج و ضعف و سنکوپ یا از دست دادن هوشیاری اشاره کرد.

عوارض گرمازدگی چیست ؟

گرمازدگی اگر درمان نشود ، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد ، از جمله :

• آسیب به مغز : گرما می‌تواند به سلول‌های مغزی آسیب برساند و باعث مشکلات حافظه ، تمرکز و شوکه شدن و حتی کما شود.

• آسیب به کلیه‌ها و یا کبد : کلیه‌ها وظیفه تصفیه خون و کبد وظیفه فیلتر خون قبل از انتقال به سایر اجزای بدن را دارد که گرما می‌تواند به آن‌ها فشار بیاورد و باعث نارسایی کلیه و یا کبد شود.

• آسیب به قلب : گرما باعث افزایش ضربان قلب می‌شود و می‌تواند به قلب آسیب برساند.

• آسیب به عضلات : گرما می‌تواند باعث گرفتگی عضلات ، ضعف عضلانی و حتی تخریب سلول‌های عضلانی شود.

از دیگر عوارض و آسیب های گرمازدگی ، اختلالات متابولیک ، سندرم زجر حاد تنفسی ARDS ، آسیب عصبی ، تورم مغز ، کاهش جریان خون و اختلالات گردش خون را می توان نام برد.

تشخیص گرمازدگی

در صورت داشتن علائم بالا بیمار باید به اورژانس منتقل شود و گرمازدگی با بررسی علائم ، معاینه فیزیکی ، اندازه گیری دمای بدن و تجویز آزمایش خون و ادرار تشخیص داده می شود. از دیگر آزمایشات تشخیصی برای بررسی عوارض احتمالی گرمازدگی رادیولوژی قفسه سینه و الکتروکاردیوگرام برای بررسی فعالیت قلب می باشد.

درمان اولیه گرمازدگی

• به مکانی خنک بروید : فرد را به مکانی خنک ، سایه دار و دارای تهویه مناسب منتقل کنید و لباس‌های تنگ و یا سنگین او را درآورید.

• بدن او را خنک کنید : از آب ولرم یا پارچه خنک و یا کمپرس یخ برای خنک کردن بدن در قسمتهای گردن ، زیربغل و کشاله ران استفاده کنید.

• آب بنوشد : به او آب خنک بدهید. همچنین نوشیدن مایعات کم نمک و یا نوشیدنی های ورزشی کمک کننده است.

• نظارت بر نفس کشیدن بیمار و رفع هر گونه انسداد راه هوایی

• عدم دارو درمانی خودسرانه نظیر استامینوفن یا آسپرین

• به پزشک مراجعه کنید : هرگز گرمازدگی را دست کم نگیرید و سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

راهکارهای دارویی برای گرمازدگی

هیچ داروی خاصی برای درمان فوری گرمازدگی وجود ندارد. درمان اصلی گرمازدگی ، خنک کردن سریع بدن است که این کار معمولاً در بیمارستان و تحت نظر پزشک انجام می‌شود. با این حال داروهایی که ممکن است در مراحل بعدی و پس از اینکه دمای بدن فرد به حالت عادی برگشت ، برای درمان عوارض ناشی از گرمازدگی تجویز شود ، شامل موارد زیر است که البته باید توجه داشته باشید که هیچ‌کدام از این داروها را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.

• مایعات داخل وریدی (IV) : برای جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته بدن.

• داروهای ضد تهوع : برای کنترل تهوع و استفراغ.

• مسکن‌ها : برای کاهش درد و تب.

• داروهای کاهش فشار خون : در صورت بالا بودن فشار خون.

• داروهای دیورتیک : برای کاهش تورم.

• داروهای پیشگیری از تشنج