یک رصدخانه‌ی باستانی همراه با ساعت آفتابی، به‌تازگی در طول حفاری یک معبد در پایتخت قدیمی مصر سفلی کشف شد. ساختمان معبد از خشت خام در مجموعه‌ی بزرگ‌تری یافت شد که امروزه با عنوان معبد بوتو شناخته می‌شود، اما در طول قرن شش پیش از میلاد نام واجت برای آن انتخاب شده بود. بوتو نام یونانی متاخر واجت در مصری باستان است.

ساختمان معبد بیش از ۸۶۰ متر مربع وسعت دارد و به همین دلیل اولین و بزرگ‌ترین ساختمان رصدخانه‌ی قرن ششم پیش از میلاد به شمار می‌رود. این رصدخانه برای رصد و ثبت مشاهدات نجومی و همچنین حرکت ستاره‌ها و خورشید به کار می‌رفت.

ستاره‌شناس‌های باستانی معبد بوتو، کار خود را در طول دورانی ناپایدار، یعنی دوران گذار به آخرین فاز قدرت فرعونی مصر انجام می‌دادند که طی آن، بسیاری از فرمانروایان بیگانه تاج و تخت را در اختیار گرفته بودند. رصدخانه‌ی جدید بخشی از حفاری بزرگ‌تری در تل‌الفراعین است که در فاصله‌ی ۸۰ کیلومتری از شرق اسکندریه قرار دارد.

با پیشرفت کار باستان‌شناس‌ها، پژوهشگرها به دنبال چگونگی استفاده از ابزار کشف‌شده در نجوم باستانی مصر بودند. یکی از ابزارهای جالب توجه، ساعت آفتابی سنگی شیب‌دار بود که زمان را براساس حرکت خورشید اندازه‌گیری می‌کرد. خود ساختمان معبد رو به شرق، یعنی در جهت طلوع خورشید قرار دارد.

پژوهشگرها داخل معبد بوتو، برخی خصوصیات ساختاری را پیدا کردند که بیانگر هم‌ترازی با خورشید است. برای مثال سه بلوک سنگی روی زمین برای اندازه‌گیری موقعیت خورشید به کار می‌رفت.

مجموعه‌ی دیگری شامل پنج بلوک سنگی آهکی مسطح روی تخته‌سنگی‌هایی شیب‌دار قرار داشتند که برای اندازه‌گیری زاویه خورشید و سایه و همچنین نظارت بر حرکت خورشید در طول ساعات روز به کار می‌رفتند.

همچنین یک برج رصدخانه‌ی احتمالی که از سنگ ساخته شده و سکویی سنگی در تالار بزرگی همراه با کتیبه‌هایی از طلوع و غروب خورشید و اندازه‌گیری‌های کتبیه‌‌ای گوناگون کشف شد که نشان‌دهنده‌ی زمان و نجوم بودند.

تالار معبد با تصاویری از خدایان مرتبط با آسمان تزیین شده بود. برای مثال هوروس (به شکل شاهین) معمولا یک چشم راست دارد که نماد خورشید یا ستاره صبح، زهره است و چشم چپ آن نمادی از ماه یا ستاره شامگاه (زهره در فاز غروب) محسوب می‌شود.

هوروس پسر واجت، نگهبان خدای مصر سفلی است که معبد برگرفته از نام او است. گاهی اوقات واجت و خدای نخبت که نماینده مصر علیا است، به شکلی واحد روی تاج یا نیم‌تاج جواهرنشان فرعون ظاهر می‌شدند که نمادی از اتحاد مصر علیا و سفلی بود.

واجت یا بوتو در کتب تاریخی، ازجمله آثار هرودت به خوبی تأیید شده است. هرودت یکی از وقایع‌نویسان قرن پنجم پیش از میلاد بود که امروزه با عنوان یکی از اولین مورخان تاریخ از او یاد می‌شود. هرودوت پیشینه‌ای پیچیده دارد؛ به‌گونه‌ای که در آناتولی، تحت سلطه‌ی امپراطوری ایران متولد شد؛ اما احتمالا بعدها در آتن سکونت یافت و شهروند توری (Thurri)، یکی از مستعمره‌های آتنی شد که در ایتالیایی امروزی قرار دارد.

اکتشافات کوچک‌تر در موقعیت معبد عبارت‌اند از گردنبندی دانه‌دار به نام منات، لوح‌هایی همراه با پیشکش‌ها، پوشش‌های آمفورا و کوزه‌هایی که به نظر می‌رسد برای مراسم آیینی معبد و نیازهای زندگی روزمره به کار می‌رفتند. فاز فعلی حفاری‌های این منطقه و اطراف بوتو حداقل به سال ۲۰۱۸ بازمی‌گردد.