بوئینگ به‌عنوان یکی از پیشگامان ساخت هواپیما و تجهیزات تجاری و نظامی، بخش کوچکی از کسب‌وکار خود را به برنامه‌های فضایی اختصاص داده است؛ اما این شرکت سابقه‌ای طولانی در زمینه‌ی پروازهای فضایی دارد و تلاش‌هایش در این عرصه، به زمان اعزام اولین آمریکایی‌ها به فضا بازمی‌گردد. بااین‌حال، اقدامات بوئینگ برای تدام میراث فضایی‌اش اکنون زیر سوال رفته است.

کپسول استارلاینر بوئینگ بامداد شنبه به وقت ایران از ایستگاه فضایی بین‌المللی جدا شد و با موفقیت روی زمین فرود آمد. استارلاینر سفر بازگشت خود را بدون دو فضانوردی انجام داد که سه ماه پیش با این فضاپیما به فضا رفته بودند؛ زیرا ناسا نگران بود که پیشرانه‌های معیوبی که پیش از پهلوگیری استارلاینر با ایستگاه‌ دچار نقص شده بودند، ایمنی فضانوردانش را به خطر اندازند.

یک دهه پیش، ناسا، بوئینگ و اسپیس ایکس، رقیب تازه‌کار این شرکت را برای حمل‌ونقل فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی انتخاب کرد. اسپیس ایکس از آن زمان تاکنون هفت مورد از این ماموریت‌ها را انجام داده و قرار است فضانوردان استارلاینر را نیز که در فضا جامانده‌اند، به زمین بیاورد؛ درحالی‌که استارلاینر هنوز حتی یک ماموریت سرنشین‌دار موفق نیز انجام نداده و با بازنشستگی ایستگاه فضایی در سال ۲۰۳۰، زمان چندانی برایش باقی نمانده است.

ران اپستین، تحلیل‌گر هوافضا و امور دفاعی در بنک آو امریکا، ماه گذشته در یادداشتی پژوهشی گفت: «معلوم نیست بوئینگ فرصت دیگری برای حمل فضانوردان به فضا داشته باشد یا نه. تعجب نخواهیم کرد اگر این شرکت کسب‌وکار پروازهای فضایی سرنشین‌دار را واگذار کند.» مشکلات بوئینگ ممکن است نه‌تنها برای این شرکت، بلکه به‌طور گسترده‌تر برای برنامه فضایی ایالات متحده که نیازمند پشتیبانی شرکت‌های خصوصی مختلف است، یک شکست محسوب شود.

تلاش‌های خصوصی در عرصه فضا تا حد زیادی از جانب اسپیس ایکس هدایت می‌شود؛ شرکتی به رهبری ایلان ماسک که درطول چند سال گذشته، پرتاب‌های فضایی را به اتفاقی ارزان و مکرر تبدیل کرده است. بلو ارجین، شرکت متعلق به جف بزوس، بنیان‌گذار آمازون نیز از دیگر بازیگران خصوصی عرصه‌ی فضا است. بااین‌حال، تنها چند شرکت مانند بوئینگ و اسپیس ایکس از نظر فنی و مالی قادر به حمایت از جاه‌طلبانه‌ترین، گران‌ترین و دشوارترین پروژه‌ها ناسا هستند.

برنامه‌هایی فضایی، به‌ویژه زمانی که پای حمل‌ونقل انسان درمیان باشد، بسیار دشوار هستند. مشکلات غیرمنتظره و ضرب‌الاجل‌های ازدست‌رفته، اتفاقاتی رایج هستند که اغلب گریبانگیر بازیگران فضا می‌شوند.

اما برای بوئینگ، تاخیرهای اخیر بسیار پرهزینه بوده است. استارلاینر یکی از پنج برنامه‌ی بزرگ در واحد دفاعی بوئینگ است که این شرکت موافقت کرد با بودجه‌ی ثابت توسعه دهد؛ اما درنهایت پیشبرد این برنامه‌ها برای بوئینگ فراتر از حد انتظار هزینه‌بر بود؛ به‌طوری که صرفا استارلاینر با دست‌کم ۱٫۵ میلیارد دلار سرریز بودجه مواجه است. وضعیت زمانی بدتر می‌شود که کل این هزینه‌ی اضافی را نه ناسا، بلکه بوئینگ خود باید پرداخت کند.

اولین پرواز آزمایشی استارلاینر در سال ۲۰۱۹ به‌دلیل خطاهای نرم‌افزاری ممکن بود به فاجعه ختم شود. مشکلات سامانه‌ی چترنجات، خوردگی و نشت هلیوم، از دیگر مشکلات فضاپیما درطول سال‌ها بودند. بااین‌حال، بیل نلسون، مدیر ناسا ماه گذشته در کنفرانسی خبری گفت: «صد درصد» اطمینان دارد که استارلاینر دوباره فضانوردان را حمل خواهد کرد.

امروز شنبه، پس از فرود آرام کپسول، ناسا اذعان کرد که می‌توانست از استارلاینر برای بازگرداندن فضانوردان از ایستگاه فضایی استفاده کند. استیو استیچ، مدیر برنامه خدمه تجاری ناسا در کنفرانس خبری گفت: «این فرود می‌توانست بازگشتی ایمن و موفقیت‌آمیز به همراه خدمه درون فضاپیما باشد.»

پیش از بازگشت استارلاینر به زمین، این گمانه‌زنی وجود داشت که فضاپیما در شرایط کنونی احتمالا نمی‌تواند به‌طور خودکار از ایستگاه جدا شود و ممکن است به مکانیسم اتصال گیر کند یا به آن آسیب برساند. بااین‌حال، استارلاینر طبق برنامه فرآیند جدایی را پشت سر گذاشت و ۱۰ دقیقه‌ی اول پرواز را به عقب سپری کرد تا از منطقه‌ی ایمن اطراف ایستگاه خارج شود. کپسول سپس به‌منظور قرارگیری در ارتفاع بالاتر، پیشرانه‌هایش را روشن کرد تا در صورت ازکارافتادگی موتورها، از برخورد آن با ایستگاه فضایی جلوگیری شود.

در ساعت ۶:۴۷ به وقت ایران، استارلاینر مانور ۶۰ ثانیه‌ای خروج از مدار را انجام داد و برای ورود دوباره به جو زمین جهت‌گیری کرد. با برخورد فضاپیما به جو سیاره برفراز اقیانوس آرام جنوبی، ارتباط با آن به‌طور موقت قطع شد. فضاپیما به‌محض قرارگیری در ارتفاع پایین‌تر جو و درحالی‌که با سرعت مادون‌صوت درحال نزول بود، چترهای نجاتش را برای کاهش سرعت خود گشود. درنهایت در ارتفاع ۹۰۰ متری، سپر حرارتی فضا دور انداخته شد و چهار کیسه‌ی هوا در زیر فضاپیما باد شدند تا شوک ناشی از برخورد را جذب کنند.

با بازگشت ایمن استارلاینر، اقدام بعدی بازگرداندن آن به بوئینگ برای بررسی کامل خواهد بود. با وجود جاگذاشتن فضانوردان و سایر مشکلات پیش‌آمده، استیچ تخمین می‌زند که پرواز آزمایشی استارلاینر به تقریبا ۸۵ تا ۹۰ درصد از اهدافش دست یافته است.

به‌طرز عجیب، هیچ‌یک از مقام‌های بوئینگ در کنفرانس خبری امروز شنبه حضور نداشتند. این شرکت صرفا نیم‌ساعت پس از فرود استارلاینر با ارسال یک بیانیه‌ی کوتاه به خبرنگاران، از تلاش تیم‌های استارلاینر برای اطمینان از بازگشت ایمن فضاپیما، اظهار قدردانی کرد و گفت با بررسی داده‌ها، مراحل بعدی را مشخص خواهد کرد. بااین‌حال، آنچه فعلا معلوم نیست، این است که آیا بوئینگ همچنان تعهد بلندمدت به استارلاینر دارد یا خیر.