خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر، امروز برای نخستین بار پس از ۱۲ سال از گسست روابط، به ترکیه سفر کرد. سیسی به ترکیه رفته تا در اولین نشست شورای عالی همکاری‌های راهبردی طرفین، شرکت کند. این نشست که با حضور وزرای دو کشور برگزار می گردد، به دنبال اجرای مفاد توافق‌هایی است که از آن به عنوان نقشه راه توسعه روابط سیاسی و اقتصادی یاد می‌شود.

اردوغان برای استقبال به فرودگاه رفت

سفر سیسی به ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این اولین سفر مقام رسمی مصر به ترکیه در سطح ریاست جمهوری پس از ۱۲ سال است و از آنجایی که سیسی با هدف بازکردن صفحه جدیدی در روابط ترکیه و مصر، به دیدار اردوغان رفته، توافق‌های جدید هر دو کشور اهمیت راهبردی دارد.

برخلاف روند معمول که سران و مقامات کشورها در کاخ ریاست جمهوری مورد استقبال قرار می‌گیرند، اردوغان برای سیسی سنگ تمام گذاشت و شخصا در فرودگاه آنکارا از سیسی رئیس جمهور مصر استقبال کرد. در مراسم استقبال، هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه نیز حضور داشت. فیدان که حالا در راس دستگاه دیپلماسی ترکیه قرار گرفته، در دوران ریاست بر سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، با تیمی ۳ نفره، به مدت دو سال برای عادی سازی روابط آنکارا – قاهره تلاش کرد و امیر قطر نیز در جریان برگزاری بازی‌های مسابقات جام جهانی فوتبال، ترتیب یک دیدار مقدماتی بین اردوغان و سیاسی را داده بود.

پایان فعالیت اخوانی های مصر در ترکیه

ترکیه در چند سال گذشته، در مسیر سیاست خارجی خود، تغییرات مهمی انجام داده و روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و همچنین عادی سازی روابط با امارات، یونان، ارمنستان، عربستان سعودی، سوریه و مصر را در دستور کار قرار داده است. اما در این میان، رابطه با مصر از اهمیت بیشتری برخوردار است. چرا که ترکیه قبلا در جریان خیزش‌های سیاسی کشورهای عربی، تلاش کرده بود تا در مصر، تونس و برخی دیگر از کشورهای آفریقایی، به شکل جدی از جریان اخوان المسلمین حمایت کند و آنها را به قدرت برساند.

روابط ترکیه و مصر، زمانی رو به وخامت نهاد که در جریان اختلافات داخلی در مصر، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از دولت محمد مرسی به طور کامل حمایت کرد و پس از آنکه سیسی قدرت را در اختیار گرفت و مُرسی و همراهانش زندانی شدند، اردوغان در تمام سخنرانی‌های عمومی خود، سیسی را به عنوان دیکتاتور و کودتاچی قلمداد می‌کرد. اما حالا ورق برگشته و ترکیه در یک بازه زمانی نسبتا طولانی و نزدیک به سه سال، تلاش کرد تا رابطه با مصر را دوباره جوش دهد.

در مذاکرات اولیه بین نمایندگان سرویس‌های اطلاعاتی طرفین، مصری‌ها از ترکیه خواسته بودند که برای اثبات حُسن نیت، تداوم فعالیت چند گروه رسانه‌ای اخوانی منتقد سیسی در ترکیه منع شود. ترکیه نیز این درخواست را پذیرفت و چنین شد که چند مجموعه رسانه‌ای از جمله یک شبکه تلویزیونی و چند سایت خبری متعلق به فعالان اخوان المسلمین در ترکیه، از ادامه کار منع شدند و بسیاری از آنان پس از خاک ترکیه، کشورهای دیگری را برای ادامه فعالیت برگزیدند.

مراد یتکین از تحلیلگران سیاسی مشهور ترکیه درباره فصل نوین روابط آنکارا – قاهره گفته است: «ما شاهد این هستیم که آنکارا با چرخش‌های سریع، مسیر سیاست خارجی را تغییر داده است چرا که مواضع تند پیشین، به روابط ما و کشورهای دیگر آسیب زده بود».

یتکین در ادامه، مشی سیاسی اردوغان در قبال تحولات مصر و لیبی را به چالش کشیده و می‌گوید: «سیاست خاورمیانه‌ای که اردوغان از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ دنبال کرد، باعث شکست سیاست خارجی ترکیه شد. در جریان بحران لیبی نیز ترکیه عملا به شیوه‌ای رفتار کرد که از بازی بیرون نگه داشته شد. اما اگر روابط با مصر قطع نمی‌شد، شاید همه این سختی‌ها پیش نمی‌آمد. اگرچه ترکیه در بحران ۲۰۱۹-۲۰۲۱ لیبی متحمل ضرر نشد، اما نتوانست به اندازه مصر سود ببرد. مصر در آن پرونده، در کنار روسیه، فرانسه، امارات و یونان عملا در برابر ترکیه قرار گرفت. در پرتو همان سیاست‌ها بود که مصر موفق شد با سرمایه گذاری امارات متحده عربی و قطر بزرگترین تاسیسات مایع‌سازی گاز طبیعی (LNG) را تأسیس کند.»

انگیزه‌های اقتصادی ترکیه

در تمام سالیانی که روابط رسمی و دیپلماتیک ترکیه و مصر به حالت انجماد درآمده بود، تجار و فعالان اقتصادی باز هم کار خودشان را می‌کردند و مبادلات تجاری بین بازارهای این دو کشور ادامه داشت. حجم مبادلات تجاری ترکیه و مصر هم اینک نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار است و شواهد نشان داده که تحقق هدف گذاری ۱۵ میلیارد دلاری نیز دشوار نیست. مصطفی دنیزر رئیس هیئت روابط اقتصادی خارجی ترکیه و مصر، به این اشاره کرده که «مصر، مهمترین شریک تجاری آفریقایی ترکیه است و کشورهای الجزایر و مراکش در ردیف های دوم و سوم هدف گذاری‌های ترکیه هستند. دسترسی به شمال آفریقا از طریق مصر و از آنجا به کل آفریقا بسیار آسان است و فعالان بخش صادرات در ترکیه، روی این کشور متمرکز شده اند».

یکی دیگر از انگیزه‌های مهم ترکیه برای توسعه روابط با مصر، موضوع انرژی است. ترکیه سالهاست تلاش می‌کند تا در شرق مدیترانه، جای پای خود را به عنوان هاب ترانزیت انرژی محکم کند. اعضای تیم سیاست خارجی کابینه اردوغان، به دنبال آن هستند که گاز طبیعی از سرزمین‌های اشغالی و مصر، از طریق یک خط لوله زیر آب‌های دریای مدیترانه به ترکیه و از آنجا به اروپا برسد.

اما در این میان، اتحادیه اروپا به عنوان یک رقیب مهم تمایل دارد که صهیونیست‌ها را راضی کند تا در صورت احداث خط لوله مزبور، مسیر نهایی از طریق قبرس به اروپا برسد و ترکیه در این میان نقشی نداشته باشد. گذشته از مساله اکتشاف و ترانزیت نفت و گاز، در حال حاضر، حضور نظامی و افزایش قدرت نیروی دریایی در شرق مدیترانه برای ترکیه به عنوان یک هدف راهبردی شناخته می‌شود و در نتیجه موقعیت جغرافیایی مصر برای نیل به اهداف ترکیه در مدیترانه و آفریقا، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.