آنچه تحمل بی‌برقی در روزهای داغ تابستانی را دشوارتر کرده، قطعی اینترنت و ایجاد اختلال شدید در شبکه ارتباطی سیار است. این تجربه مشترک بسیاری از کاربران و مشترکان اپراتورهای همراه در شهرهای مختلف است؛ اینترنت سیار دقایقی پس از قطعی برق رفته‌رفته از کار می‌افتد و دست کسی به جایی بند نیست و اپراتورها هم در این مورد توضیح نمی‌دهند.

در روزها و هفته‌های گذشته که چندین رکورد دمایی در شهرهای مختلف ثبت شده، مدیران وزارت نیرو بارها از «فشار سنگین گرمای هوا بر تجهیزات و شبکه برق کشور» گفته‌اند. به گفته‌ی آنها هیچ خاموشی برنامه‌ریزی شده‌ای در قطعی‌های اخیر رخ نداده و این گرمای هواست که قطعی‌های «پراکنده، محدود و مقطعی» را رقم می‌زند. در این شرایط اپراتورها حتی اگر تجهیزات مورد نیاز را داشته باشند، در نبود زمان‌بندی شفاف نمی‌توانند برای تأمین برق سایت‌ها و حفظ ارتباط پایدار برنامه بریزند.

سه سال پیش در آستانه تابستان، خاموشی بیش از دو هزار دکل مخابراتی اپراتورها در سراسر کشور به دلیل قطعی برق مشکل‌ساز شد. با ادامه این وضع که همزمان با دورکاری‌ها و برگزاری آزمون‌های آنلاین بود، اپراتورهای سیار ملزم شدند که امکانات دیزل ژنراتور و باتری‌های پشتیبان برای تامین برق هاب سایت‌ها و سایت‌های BTS را تقویت کنند تا کمبود یا اختلال در باتری‌ها به وجود نیاید.

یکی از کاربران شبکه اجتماعی ایکس در پستی به همین مورد اشاره کرده است: «از مشکلات قطعی برق در ایران یکی هم اینه که دکل‌های BTS موبایل محله‌های مختلف باتری UPSشون تعویض نمی‌شه، بعد از نیم ساعت از قطع برق، آنتن موبایل هم خاموش می‌شه، اینترنت موبایل هم از کار می‌افته.» پیگیری‌های «زومیت» برای دریافت توضیحی از سوی اپراتورهای همراه اول و ایرانسل به نتیجه نرسید.

تابستان ۱۴۰۰ با تداوم خاموشی‌ها، اپراتورها در ارائه سرویس‌دهی به مشکل خوردند. در آن زمان محمدجواد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات در پاسخ به یکی از کاربران توییتر درباره «ضرورت پاسخگو بودن شرکت‌ها برای نبود آنتن در زمان قطع برق» نوشت: «باتری دکل‌های تلفن همراه، برای ۲ ساعت پاسخگوی قطع برقند؛ پس از دشارژ کامل، نیازمند ۸ ساعت اتصال به شارژرند تا به‌طور کامل شارژ شوند.» این توضیحی است که همیشه تکرار می‌شود. مثل حالا که کاربران شبکه‌های اجتماعی از ادامه بی‌توجهی اپراتورهای تلفن همراه به وضعیت پایداری باتری‌های پشتیبان سایت‌های تلفن همراه و تکرار روند سال‌های گذشته می‌نویسند.

درست این روزها که قطعی برق و اینترنت همراه باعث گلایه مشترکان شده، امیر لاجوردی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در حساب ویراستی خود همان دلایل پیشین را آورده است.

 اگرچه طی ماه‌های گذشته ۲۰ میلیون آمپر ساعت باتری به شبکه اضافه شده است اما باید توجه داشت که سایت‌های اپراتورهای سیار به طور متوسط توان ارائه سرویس تا ۲ ساعت بدون برق را دارند و پس از آن کیفیت ارتباطی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. شاخص‌ها نشان می‌دهد که ارتباطات ثابت در زمان قطعی برق بسیار پایدارتر است.

- امیر لاجوردی ، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی

کاربران این شبکه اجتماعی بومی، این گفته را بی‌جواب نگذاشته‌اند:

«خب وقتی برق بره، دیگه مودم کار نمی‌کنه.»

«ارتباطات ثابت سمت شما با آفتاب کار می‌کنه؟»

«مسئله اینجاست که خطوط تلفن وصل و فقط اینترنت قطع است.»

همراه اول هم در پاسخ خود به یکی از کاربران، کاهش توان آنتن‌دهی مطلوب به‌دلیل قطعی‌های بیش از یک و ساعت و نیم برق اشاره کرده است.

همین دیروز (۲۸ مرداد) بعد از تکرار روند اختلال در آنتن‌دهی و اینترنت در گرمای استان فارس، مدیر مخابرات منطقه فارس یکی از دلایل اصلی این وضع در روزهای گذشته را شدت گرمای هوا و قطعی برق دانست.

به دنبال قطع برق، سایت‌های تلفن همراه پس یک ساعت با از کار افتادن باتری‌ها و در نتیجه از کار افتادن سیستم تهویه و خنک‌کننده از سرویس خارج می‌شوند و شبکه تلفن همراه دچار اختلال می‌شود. قبول داریم که در زمینه به‌روز بودن و سالم‌بودن باتری‌ها دچار کمبودهایی هستیم اما گرمای هوا و قطع برق این مساله را تشدید کرده است.

- فرشید ایزدی، مدیر مخابرات منطقه فارس

توضیحات فنی همیشگی در این مورد به کاهش عمر مفید باتری‌ها و منابع تغذیه‌ی بدون وقفه (UPS ها) اشاره و تأکید دارد که «مصرف برق BTS در فصل تابستان بیشتر از زمستان است».

یکی از کارشناسانی که نمی‌خواهد نامش در این گزارش بیاید «تحریم»، «الزام استفاده از تولید داخلی»، «فرسوده شدن سایت‌ها» و «نبود امکان به‌روزرسانی» را از دلایل اصلی قطعی‌های اینترنت سیار پس از قطعی‌های مکرر برق عنوان می‌کند و به «زومیت» توضیح می‌دهد: «باتری‌های آنتن‌ها و سایت‌های پشتیبانی هر کدام توان متفاوتی برای ذخیره انرژی دارند؛ بعضی زمان کمتر و بعضی زمان بیشتری توان سرویس‌دهی دارند. این باتری‌ها در قطعی‌های پیاپی برق گاهی به زمان بیشتری برای شارژ شدن نیاز دارند و تا این روند شارژ شدن شروع می‌شود، قطعی بعدی رخ می‌دهد. از طرف دیگر ممکن است در یک محله دو ساعت و در محله دیگر سه ساعت برق قطع شود، این است که در قطعی‌های طولانی و هر روزه بیشتر شاهد اختلال در سرویس‌دهی هستیم.»

لاجوردی، رئیس سازمان رگولاتوری امروز به پست قبلی خود در ویراستی این را اضافه کرده است: «تعداد سایت‌هایی که با قطعی برق در ارائه سرویس ارتباطی به هموطنان با مشکل مواجه می‌شوند از حدود متوسط ۲۰۰۰ سایت در روز در هفته گذشته، به حدود متوسط ۱۰۰۰ سایت در روز در هفته جاری رسیده است.» اما کاربران در جواب به تأثیر خنک‌تر شدن هوا در یک هفته‌ی اخیر اشاره کرده‌اند.

به‌دلیل نیاز تجهیزات ارتباطی به انرژی و وابستگی‌شان به زیرساخت برق، با وقوع هر اختلال در تأمین برق، اینترنت سیار هم دچار مشکل می‌شود اما با همه‌ی توضیحات اختلال در اینترنت و آنتن‌دهی به‌دنبال قطعی‌های مکرر برق مسئله امنیت زیرساخت‌های ارتباطی و برق کشور را زیر سؤال برده است. مقایسه وضعیت فعلی ما با کشورهای منطقه و توسعه‌یافته‌ها نشان می‌دهد که منابع پشتیبانی کافی برای رفع نیاز موجود نیست. کیفیت زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پشتیبانی و توان مدیریت بحران تجربه متفاوتی در کشورهای مختلف رقم می‌زند.

البته در زمان وقوع بحران‌ها و بلایای طبیعی، آسیب به زیرساخت و به‌دنبال آن قطعی برق و اختلال در شبکه ارتباطی در کشورهای توسعه‌یافته و هر کجای دنیا غیرقابل انکار نیست. به‌طور مثال وقتی سال گذشته بخشی از مردم آمریکا گرفتار گنبد حرارتی و افزایش شدید دما بودند، قطع برق به‌دلیل فشار سنگین بر شبکه برق گزارش شد اما در منابع رسمی خبری از قطعی اینترنت سیار نبود. شاید باید دلیل این وضع را در وجود باتری‌های پشتیبان و ژنراتورهای اضطراری و زیرساخت امن دید.

در حالی که دمای میانگین سالانه در ایران افزایش یافته و مطالعات نشان می‌دهد که در آینده گرمایش جهانی در ایران تشدید خواهد شد، آینده امنیت زیرساخت‌های ارتباطی و برق کشور روشن نیست.