به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، 34 سال از حمله ارتش عراق به کویت می‌گذرد. تا پیش از 4 اوت 1990 تحرکات ارتش عراق تحت رصد مقامات امنیتی آمریکا قرار گرفته بود. علیرغم اینکه آمریکا پیش بینی می‌کرد عراق به کویت حمله کند، صدام حسین دیکتاتور وقت عراق عدم دریافت هرگونه پیام هشدار آمیز از سوی آمریکایی‌ها را به مثابه تاییدی برای اقدام متجاوزانه خود تلقی می‌کرد.

صدام حسین در پیام‌هایی خطاب به حکام عرب خلیج فارس ادعا کرد که او به نیابت از کشورهای حاشیه خلیج فارس روبروی ایران ایستاده بود. در مقابل حکام عرب که به خوبی می‌دانستند طرح اینگونه مسائل از سوی صدام بیش از هر چیز با هدف اجتناب از بازپرداخت کمک های کشورهای عرب به بغداد در طول جنگ هشت ساله است، این ادعای صدام را بی‌پاسخ گذاشتند.

صدام حسین تصور می‌کرد حمایت‌های حکام عرب خلیج فارس تا جایی ادامه می‌یابد که عراق و صدام را به عنوان رهبر و طلیعه دار جهان عرب به رسمیت بشناسند. اما تحولات و رخدادهای پس از سال 1988 میلادی (1367 شمسی) و اعلام آتش بس میان ایران و عراق روندی خلاف این انتظار را ثابت کرد.

در این برهه صدام چند سیگنال را دریافت کرده بود و به این نتیجه رسیده بود که زمان حمله به کویت فرا رسیده است.

عامل نخست، انتظار صدام از حکام عرب بود. رئیس جمهور عراق توقع داشت که کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از اتمام جنگ افروزی هشت ساله اش علیه ایران، برای بازسازی و سرمایه گذاری در عراق اعلام آمادگی کنند.

عامل دوم،کاهش شدید قیمت نفت همزمان با افزایش تولید نفت از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس بود. این کشورها حاضر نبودند تا به رقم اعلامی برای تولید نفت خود در اوپک متعهد شوند. کاهش قیمت نفت تا بشکه ای 10 دلار، عراق را مقابل مشکلات عدیده اقتصادی قرار داد.

عامل سوم، فشارهای اقتصادی برای کاهش نیروهای ارتش و ضرورت توقف توسعه برنامه تسلیحاتی این رژیم بود. پس از پایان جنگ 8 ساله، آمریکا و کشورهای عربی به دولت صدام فشار می‌آوردند تا نفرات ارتش را کاهش و توسعه تسلیحاتی را متوقف کند. قدرتمند شدن ارتش عراق، جایگاه عربستان سعودی در منطقه را به خطر می‌انداخت. از همین رو این کشورها با درس گرفتن از تجربه جنگ هشت ساله و خطر قدرت نظامی رژیم صدام سعی می‌کردند مقابل توسعه نظامی عراق بایستند.

عامل چهارم، عدم تحقق آرزوی دیرینه رهبران حزب بعث، برای عضویت عراق در جمع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بود. صدام انتظار داشت رهبران عرب خلیج فارس به درخواستش برای عضویت در شورای همکاری خلیج فارس پاسخ مثبت دهند.

برآورده نشدن آرزوها و امیال صدام، زمینه‌ ساز آغاز حملات رسانه‌ای عراق علیه کویت شد. این هجمه‌ها از طریق وزرای دولت بعث، تلویزیون و روزنامه‌ها ساخته و پرداخته می‌شد.

25 ژوئیه 1990 (سوم مرداد 1369) ایپریل گلاسپی، سفیر آمریکا در بغداد به دیدار صدام حسین، رئیس جمهور وقت عراق می‌رود. یکی از بحث‌هایی که طرفین در خلال این دیدار مورد بررسی قرار دادند، روابط پر تنش کویت و عراق بود.

یک هفته بعد، زمانیکه ارتش عراق به مرز کویت اعزام شد، روزنامه واشنگتن پست در مقاله‌ای به جزئیات این دیدار پرداخت. این روزنامه، موضع آمریکا در قبال احتمال شروع جنگ میان کویت و عراق را نامشخص تشریح می‌کند.

گلاسپی، سفیر آمریکا در دیدارش با رئیس جمهور عراق هیچ سطحی از هشدار را انتقال نمی‌دهد و صرفا بدین نکته اشاره می‌کند که آمریکا خارج از منازعه عراق و کویت خواهد ایستاد. این در حالی است که روز قبل از دیدار مقام آمریکایی با صدام حسین، 30 هزار نظامی به مرز کویت اعزام شده بودند. صدام، موضع آمریکایی‌ها را به عنوان پاسخ مثبت و چراغ سبز واشنگتن به حمله خود به کویت تلقی کرد.

روایت یک خلبان از شب حمله عراق به کویت

ع.م خلبان ارتش وقت عراق در بیان خاطرات آن شب می نویسد: شب دوم اوت 1990 ساعاتی پیش از حمله جنگنده‌های عراقی به کویت، سرهنگ استخبارات نظامی به پایگاه هوایی «الشعیبه» استان بصره می‌رود و در مقابل خلبانان حاضر در این پایگاه نقشه کویت را به نمایش می‌گذارد و می‌گوید تا طلوع آفتاب باید بر فراز شهر کویت پرواز کنید. اولین اهداف ما باید تسلط بر قصر امیر کویت، ساختمان تلویزیون و رادیو و بندر احمدی باشد. در آنجا نیروهای زمینی ما را خواهید دید که پیش از شما به این اماکن رسیده‌اند.

همه خلبانان از شیوه گفتار سرهنگ استخبارات متحیر بودند که چگونه می‌شود یک جنگ تا این حد آسان پیش رود.

ع.م درخصوص حمله عراق به کویت اضافه می‌کند: نیم ساعت پس از پروازمان، اولین فریاد را از همرزمانم شنیدم که گفت بالگردم مورد اصابت قرار گرفت و اتصال قطع شد. تنها چند ثانیه بعد، فریاد دومین همرزم را شنیدم. از اینجا به بعد صدای فرماندهان را می‌شنیدیم که بینشان دعوا شده بود. به ما دستور داده بودند بدون چراغ و نور وارد آسمان کویت شویم. پس از این اتفاقات به دلیل نبود نور نمی‌توانستیم فرودی انجام دهیم. بالگردهای ما بدون جنگنده‌های حامی پرواز می‌کردند. در همان لحظات، جنگنده‌های کویتی 6 بالگرد ما را ساقط کردند.

این خلبان عراقی ادامه می دهد: برخی از بالگردها به دلیل نداشتن چراغ به یکدیگر برخورد می‌کردند. پدافند قصر امیر کویت هم تعدادی را بالگردهای ارتش عراق را ساقط کرد. در همان ساعات ابتدایی 46 بالگرد عراق سقوط کردند و 600 سرباز عراقی کشته شدند. سپس 45 پرواز حامل سرباز همزمان با طلوع آفتاب به سمت کویت پیش رفتند. جنگنده‌های میراژ ارتش کویت باز هم پرواز‌های ارتش عراق را ساقط کردند. در آخر بالگردهای کویتی وارد خاک عراق شدند. کویتی‌ها خودشان از اتفاقی که افتاده بود حیرت زده بودند. عراق و کویت به عنوان دو متحد علیه ایران در جنگ تحمیلی ظاهر شده بودند، اما آیا واقعا اختلاف نظر بر چند قضیه، چنین یورشی را نیاز داشت؟

انقلاب از پیش طراحی شده

صدام حسین اطلاع داشت در صورت حمله مستقیم به کویت حمایت‌های مورد انتظار را از سوی کشورهای عرب منطقه را دست خواهد داد. بنابراین همزمان طراحی یک انقلاب در کویت را نیز بر عهده گرفت. دولت کویت در آن مقطع تاریخی از اختلافات شدید داخلی رنج می‌برد. در همین راستا، امیر کویت، مجلس امت را از سال 1986 منحل کرده بود تا مستقیما اداره دولت را بر عهده بگیرد. کویت تا 6 سال بعد انتخابات مجلس را برگزار نکرد.

صدام نیز از این فرصت استفاده کرد و در پی طراحی انقلاب برآمد. دوم اوت 1990، دولت بعث عراق ادعا کرد که در پی درخواست‌های انقلابیون کویتی، نیروهای نظامی عراقی را برای همراهی با آن‌ها ارسال کردیم؛ در حالیکه هیچ کدام از نیروهای نظامی یا مردم کویت اقدامی علیه دولتشان نکرده بودند. بر این اساس، رادیو بغداد، بیانیه شورای انقلاب بعث را قرائت کرد. طبق این بیانیه، امیر و ولیعهد کویت عزل و دولت جدید تشکیل می‌شود.

همزمان در بغداد جمعیتی حاضر شدند و از اقدامات صدام در کویت اعلام حمایت کردند. 3 روز بعد مطابق توافقی که دولت بعث با دولت جدید انجام داده بود، عراق نیروهایش را از کویت عقب راند و دولت جدید کویت تشکیل شد اما این دولت فقط 4 روز دوام آورد.

8 اوت همان سال، شورای انقلاب بعث در بیانیه‌ای با اشاره به سخنان صدام حسین که «عراق جدید» از زاخو (آخرین نقطه در شمال غرب عراق) تا دریا است، کویت را استان جدید عراق معرفی کرد. صدام، پسرعموی خود «علی حسن المجید»، معروف به «علی کیمیاوی» (مسئول قتل عام کردهای عراق و ایران در جریان بمباران شیمیایی مناطق کردنشین) را به سمت استانداری کویت گماشت.

بعدها، اسناد تاریخی افشا کردند صدام از همان اول که انقلاب از پیش ساخته را اجرا کرده بود منتظر حمایت دیگر کشورها و حتی آمریکا بود. صدام از همان ابتدا به دنبال الحاق کویت به خاک عراق بود تا بتواند هم از ظرفیت نفتی این کشور استفاده کند و هم ضعف ژئوپلیتیکی عراق را مرتفع کند. 

برخلاف ادعای آمریکایی‌ها تا پیش از جنگ، آن‌ها هر آن چه داشتند برای دفاع از کویت خرج کردند و این را بهانه‌ای نه فقط برای سقوط صدام و نظام بعث بلکه نابودی تمام زیرساخت‌های عراق قرار دادند. شش ماه بعد اقدام نظامی آمریکا و ائتلاف بین المللی در عملیات طوفان صحرا با شعار آزادسازی کویت از دست رژیم صدام حسین به یکی از تلخ ترین خاطرات جمعی عراقی ها در تاریخ قرن بیستم این کشور منجر شد، چرا که ارتش عراق تنها ظرف یک روز بخش زیادی از توان نظامی خود را از دست داد. آمریکا و متحدان غربی این کشور پس از این اقدام نظامی با وضع تحریم های بین المللی علیه مردم عراق دورانی سخت و دشوار را برای ملت عراق رقم زدند.

منابع:

- «تاریخ العراق السیاسی المعاصر» جلد پنجم؛ نوشته محمد محمد الحیدری 

انتهای پیام/