دولت چهاردهم در شرایطی کار خود را آغاز کرد که انتظار می‌رود با جراحی در بخش‌های مختلف اقتصادی به‌خصوص خودرو، تا حد امکان از چالش‌های موجود بکاهد. قیمت‌گذاری دستوری، دخالت و نفوذ دولت و انحصار، بیماری‌های اصلی خودروسازی ایران به‌شمار می‌روند.

به‌نظر می‌رسد جراحی اصلی باید در سه بخش اصلی شامل قیمت‌گذاری، دخالت‌های دولتی و انحصار انجام شود. حالا این پرسش مطرح است که آیا دولت چهاردهم می‌خواهد و البته می‌تواند جراحی بزرگ در بخش خودرو را انجام دهد؟

به‌اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت‌خودرو، بخش نخست جراحی بزرگ باید در حوزه قیمت‌گذاری انجام شود؛ زیرا تا وقتی «قیمت» از حالت دستوری خارج نشود، واگذاری سهام خودروسازان (که به‌دنبال آن دخالت‌های بیش از حد دولت در خودروسازی از بین می‌رود) صلاح نیست. همچنین با اصلاح شیوه قیمت‌گذاری، کاهش انحصار و تنظیم بازار نیز در بستر همواری انجام خواهد شد.

جراحی «قیمت» قرار بود در دولت سیزدهم انجام شود؛ اما شرایط لازم و کافی برای آن وجود نداشت و حالا بار سنگین این جراحی روی دوش دولت جدید افتاده است.

رئیس دولت چهاردهم در اظهارات و سخنرانی‌ها و مناظره‌های انتخاباتی‌اش نشان داد موافق قیمت‌گذاری دستوری نیست؛ حال باید منتظر ماند و دید دولت جدید اراده و شرایط لازم و کافی را برای درمان بیماری سخت خودروسازی کشور دارد و دست به‌جراحی خواهد زد یا مانند دولت‌های قبل به‌ مُسکن درمانی می‌پردازد.

قیمت‌گذاری دستوری تبعات منفی زیادی از جمله زیانده شدن خودروسازان، افت توان تولید، ضعف کیفیت و رانتی شدن بازار را به‌دنبال داشته و با حذف آن، می‌توان این تبعات را از بین برد یا به‌حداقل رساند.

اما با فرض این‌که جراحی «قیمت» انجام شود و موفقیت‌آمیز نیز باشد، جراحی بعدی، به خصوصی‌سازی مربوط می‌شود.

دولت درحال‌ حاضر با وجود سهام کمتر از ۱۸ درصد در سایپا و کمتر از ۱۰ درصد در ایران‌خودرو، در امور ریز و درشت آن‌ها دخالت می‌کند. از همین رو کارشناسان و فعالان خودرو معتقدند این بخش نیز باید مورد جراحی قرار گیرد و دو روش پیشنهاد می‌شود.

یک روش این است که دولت سهام خود در خودروسازی را به بخش خصوصی واگذار کرده و کلا از این صنعت خارج شود. اما روش دیگر جراحی این است که دولت با همین سهامی که دارد، در خودروسازی باقی بماند؛ اما به‌اندازه سهمش در امور ایران‌خودرو و سایپا دخالت کند؛ نه بیشتر و نه کمتر. لزوم انجام این جراحی پس از جراحی نخست (قیمت) از آن جهت است که سهام خودروسازان (برای فروش) به ارزش واقعی خود خواهد بود و به‌اصطلاح مفت‌فروشی نمی‌شود.

درنهایت رفع انحصار یا رساندن آن به‌حداقل، جراحی سوم بخش خودرو محسوب می‌شود. به‌نظر می‌رسد چاقوی اصلی جراحی در این بخش، واردات است؛ وارداتی آزاد که با زیرساخت‌های داخلی همخوانی دارد و به‌تولید نیز آسیب نمی‌زند و حتی می‌تواند به‌ارتقای آن کمک کند. واردات خودرو هرچند در دولت سیزدهم آزاد شد، اما در اجرا چندان خوب پیش نرفت؛ به‌ویژه در بخش کارکرده‌ها.

آمار و ارقام می‌گوید واردات خودروهای نو چندان قابل‌ قبول نیست و نتوانسته آن‌طور که باید، به‌رفع انحصار و تنظیم بازار کمک کند.

بخش دیگری از این جراحی به‌واردات خودروهای دست‌دوم مربوط می‌شود. واردات کارکرده‌ها باید در دولت سیزدهم اجرا می‌شد؛ اما درنهایت بار آن روی دوش دولت چهاردهم قرار گرفت. واردات دست‌دوم‌ها مشروط به این‌که آیین‌نامه‌ای منطقی و قابل اجرا برای آن تدوین و زیرساخت لازم و کافی به‌خصوص در حوزه خدمات پس از فروش فراهم شود، می‌تواند به‌رفع انحصار و تنظیم بازار خودرو کمک بزرگی کند.

کاهش قیمت ۲۰۰ میلیون‌تومانی هیوندای کونا

خودروهای داخلی روز گذشته افت بهای یک تا ۱۰ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که تارا اتومات V۴ ال ایکس (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش ۹۷۷ میلیون‌تومان، دنا پلاس (۵ دنده) (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش ۷۸۵ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ پانوراما اتومات ارتقا یافته (۱۴۰۳) با ۷ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۳۳ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ پانوراما (۸۵ گانه) (۱۴۰۳) با ۷ میلیون‌تومان کاهش ۷۸۸ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ دنده‌ای هیدرولیک (۸۵گانه) (۱۴۰۳) با ۶ میلیون‌تومان کاهش ۷۳۱ میلیون‌تومان و رانا پلاس پانوراما (۸۵ گانه) (۱۴۰۲) با ۵ میلیون‌تومان کاهش ۶۷۰ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین درمیان خودروهای چینی شاهد رشد بهای ۵ تا ۳۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که قیمت دانگ‌فنگ شاین مکس (۲۰۲۳) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش به یک‌میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرومکس هیبرید (۱۴۰۳) با ۲۵ میلیون‌تومان افزایش به ۲ ‌میلیارد و ۷۵۵ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۷ پرو پریمیوم (۱۴۰۳) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش به ۲ میلیارد و ۶۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی X۵ (۱۴۰۳) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش به یک‌میلیارد و ۶۷۰ میلیون‌تومان و جک S۳ (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش به یک‌میلیارد و ۱۸۵ میلیون‌تومان رسیدند.

همچنین در گروه خودروهای خارجی پریمیوم شاهد افت بهای ۵۰ و ۲۰۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش هیوندای کونا (۲۰۲۴) با ۲۰۰ میلیون‌تومان کاهش به ۵ میلیاردتومان، کیا K۵ (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۴ میلیارد و ۴۵۰ میلیون‌تومان، تویوتا کرولا - ۱۲۰۰ سی‌سی (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان و فیات ۵۰۰ (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۶۵۰ میلیون‌تومان رسید.

از طرفی در میان خودروهای خارجی لوکس شاهد تغییرات چشمگیر قیمتی نبودیم و این گروه از خودروها با ثبات بها به‌کار خود در بازار روز گذشته پایان دادند.