به گزارش خبرنگار مهر، علیرضا محمدی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان درباره کارکرد این مرکز مطالعاتی گفت: مأموریت و رسالت مهم این پایگاه جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از دستگاه‌های مختلف است. قانون دستگاه‌های اجرایی را مکلف کرده سالانه داده‌ها را به صورت ثبتی متقن و قابل اتکا به این پایگاه ارسال کنند. در ادامه این داده‌های ثبتی در پایگاه پالایش و پاک سازی می‌شوند و در نهایت بر اساس یک سری شاخص‌ها و متغیرهای اقتصادی و رفاهی و بعضی موارد برای تکمیل بحث شناخت وسع خانوارها که بعضی متغیرهای غیراقتصادی را جدیداً لحاظ کرده‌ایم مثل زنان سرپرست خانوار، بیماران صعب‌العلاج، معلولان با معلولیت شدید و … مساله بعد خانوار در شاخص‌ها لحاظ می‌شود.

وی ادامه داد: هنگامی که وسع هر خانوار ایرانی با این شاخص‌ها مورد سنجش قرار می‌گیرد در نهایت یک رتبه بندی در سطح کشور برای ۸۵ میلیون نفر جمعیت ایران انجام می‌شود. در پایان، دهک که یک نسبت جمعیتی است جمعیت ایران به ۱۰ دهک به صورت مساوی تقسیم و دسته بندی می‌شود. دهک‌های پایین همان طبقات با درآمدهای پایین را شامل می‌شوند و هر چه به سوی دهک‌های بالاتر می‌رویم خانوارها با سطح درآمد بالاتر قرار می‌گیرند.

وی افزود: به تازگی علاوه بر دهک به صدک بندی خانوار هم پرداخته‌ایم. در واقع برای دقت در کار و میزان دقیق رفاه موجود، خانوار را در صدک می‌سنجیم. هنگامی که این رتبه بندی انجام می‌شود در واقع آن شناسنامه اقتصادی و رفاهی برای هر خانوار ایرانی تشکیل می‌شود که ما این شناسنامه اقتصادی را در قالب سامانه حمایت در اختیار تک تک خانوار ایرانی قرار می‌دهیم که هر خانوار ایرانی می‌توانند با شماره تلفن همراه خودش و کد ملی این شناسنامه اقتصادی را دریافت کند.

وی تصریح کرد: شاخص‌هایی که ما لحاظ می‌کنیم مواردی مثل داشتن یا نداشتن خودرو شخصی، بعد خانوار افراد، گردش مالی آنها، حقوق و درآمدشان از صندوق‌های مختلف است که بخشی از داده‌ها از سازمان امور استخدامی اخذ شده است. در سامانه حمایت وضعیت دهک و صدک آنها به اطلاع هر خانوار می‌رسد.

تغییرات در گردآوری داده‌ها پایگاه رفاه ایرانیان

رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان در ادامه سخنان خود به نکته بعدی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر دولت یک سری از خدماتش را بر دهک‌ها استوار کرده و امروز دهک‌ها وارد قوانین کشوری شده‌اند. دستگاه‌های حمایتی به ویژه کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی، بنیاد شهید بر این دهک بندی مستقر هستند؛ البته بعضی از نهادهای دیگر هم برای ارائه خدمات شأن به جامعه هدف می‌توانند از این دهک‌ها بهره مند شوند.

این مسؤول دولتی به راه اندازی سامانه بهره‌مندی در راستای سنجش رفاه خانوارهای ایرانی اشاره کرد و گفت: به تازگی بر اساس تکلیف قانونی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی داشت سامانه بهره‌مندی نیز راه اندازی شد. این سامانه تقریباً به مثابه دو بال در کنار سامانه حمایت، مکمل پایگاه رفاه ایرانیان عمل می‌کنند؛ به این معنا که سیاست این بود که بتوانیم در حوزه محرومیت زدایی بر اساس زیرساخت‌ها در کشور، استان، شهرستان و حتی در برخی از نقاط بر اساس داده‌ها و کد پستی هر منطقه، وضعیت زیرساخت‌ها و امکانات بهداشتی، آموزشی، راه‌ها و آموزش آن مناطق بررسی و تعیین کنیم که این موضوع امروز در حوزه سیاست گذاری برای مدیران کلان و حتی مدیران استانی و شهرستانی بر اساس داده‌های پایگاه رفاهی قابل دستیابی است.

وی گفت: می‌توان شناسنامه‌ای از آخرین وضعیت رفاهی و زیر ساخت‌های قابل دسترسی هر خانوار ایرانی به مدیران کلان، استانی و شهرستانی برای سیاست گذاری ارائه داد. این برای نخستین بار رخ داده که بر اساس سامانه بهره‌وری و همچنین بر اساس موقعیت مکانی افراد، سطح رفاه و دسترسی آن‌ها قابل بررسی است.

خط فقر چگونه تعیین می‌شود؟

محمدی درباره تعیین خط فقر نیز گفت: معمولاً در سنوات گذشته وقتی خط فقر را مشخص می‌کردند، اعلام می‌شد این تعداد خانوار زیر خط فقر قرار دارند اما امروز بر اساس داده‌های این پایگاه تک تک افراد زیر خط فقر را شناسایی کرده‌ایم و می‌دانیم چه کسانی هستند و در کجا زندگی می‌کنند و شرایط زندگی آنها به چه شکل است تا دولت راحت‌تر بتواند در حوزه کاهش فقر و ریشه کنی آن منابع را به صورت هدفمند و نقطه زن به افراد مشخص شده ارائه دهد.

وی یادآور شد: خط فقر دارای فرمول استانداردی است، معمولاً هر ساله مرکز آمار ایران روشی دارد که بر اساس آن از کل جامعه مثلاً حدود ۴۰ هزار نفر را به صورت نمونه انتخاب و ۲۰۰ شاخص را در کنار هم قرار می‌دهد و نتایج را به کل کشور تعمیم می‌دهد. بعد از آن افراد فقیر و افراد زیر خط فقر شناسایی می‌شوند، اما ما امروز بر اساس داده‌های پایگاه رفاه ایرانیان این افراد را بر اساس کد ملی شناسایی کرده‌ایم و می‌دانیم که فقرای کشور چه کسی هستند.

رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی تأکید کرد: ما کل ۸۵ میلیون نفر ایرانی را بر اساس این شاخص‌های اقتصادی که گفته شده با این فرمول وزن می‌دهیم و رتبه‌بندی انجام می‌شود و از یک تا ۱۰ به ۱۰ قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم. در واقع در هر دهک ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر قرار دارند و در هر دهک تعداد افراد یکسان است.

وی همچنین درباره ملاک تعیین خط فقر در کشور گفت: خط فقر را با دو شاخص «هزینه و در آمد» می‌سنجند، اما در پایگاه رفاه ایرانیان علاوه بر این دو متغیرهای دیگر نیز لحاظ شده است؛ چرا که احتمال دارد خانواده‌ای در دهک‌های زیر خط فقر نباشد اما از نظر بهره‌مندی، نیازهای دیگر داشته باشد، ما در این پایگاه شاخص‌هایی را استفاده می‌کنیم که بیش از آن چیزی است که در خط فقر است.

ضرورت اصلاح خطاهای محاسباتی

محمدی توجه به ساختار خانواده در آمارها را یکی از موضوعات مهم دانست و خاطرنشان کرد: در پایگاه دغدغه ساختار خانواده وجود دارد، ساختار خانواده‌ها خوب شکل نگرفته است و متولی آن سازمان ثبت احوال است، به تازگی این سازمان سامانه‌ای را ایجاد کرده تا بتوانند این موضوع را کامل کند.

این مسؤول دولتی تصریح کرد: ساختار خانواده‌ای که ما در دهک‌بندی‌ها استفاده کرده‌ایم ساختار خانواده بر اساس خود اظهاری خانوار است، اشکال کار این است که ثبت احوال به این نقطه باید می‌رسید. بنابراین تلاش دارد تا این سامانه را تکمیل کند. اما امروز وضعیت یارانه کشور بر اساس ساختار خانواده‌ای است که خود اظهاری کرده‌اند. در این راستا خلائی وجود دارد، بعضاً برخی از خانواده‌ها یارانه خود را جدا کرده‌اند و دو سرپرست خانوار وجود دارد، در واقع این خانوار ساختاری است که از نظر ثبت احوال استاندارد نیست. هدف این است که شناسنامه اقتصادی در کشور کامل‌تر شود.

وی به یکی از چالش‌های پیش روی کشور در بحث املاک پرداخت و اشاره کرد: چالشی دیگر که امروز در پایگاه با آن مواجه هستیم بحث سازمان ثبت اسناد و املاک است که ما نتوانسته‌ایم در کشور داده‌های سطحی را از دستگاه‌ها بگیریم. این گونه نیست که سازمان ثبت اسناد و املاک کشور آن طوری که باید با کد ملی متصل شوند و سند تک برگی ندارد، جلساتی داشته‌ایم و رایزنی‌هایی کرده‌ایم از آنجایی که تعداد اسناد زیاد است ما وارد پایگاه نکرده‌ایم، چرا که این احتمال وجود داشت که داده‌های ما را بهم بریزند.

رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در پایان درباره فاصله دهک‌های جامعه از همدیگر و خط فقر گفت: به عنوان یک کارشناس می‌گویم وقتی خط فقری را مشخص می‌کنند برخی از افراد زیر خط فقر قرار دارند اما این افراد به صورت مساوی نیست. فاصله‌ها زیاد است و برخی هم فاصله کمتری دارند. این فاصله‌ها دقیقاً مشخص است. این افراد شناسایی و به دستگاه متولی اعلام شده است. در ادامه آن نهاد بر اساس حفره برای خط فقر باید منابع تزریق کند تا به آن فاصله برسد.