به گزارش خبرنگار مهر، امروز ۳۱ تیر ۱۴۰۳ نشست مدیر کل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات در محل این سازمان برگزار شد. ناصر کرمی راد، مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران گفت: در بیشتر کشورها ۱۸ جولای به عنوان روز جهانی خاویار نام گذاری شده است.

وی افزود: این روز به دلیل دو رویداد تاریخی دارای اهمیت است؛ نخست این که ۶ تیر ۱۳۳۲ در زمان نخست وزیری مصدق با پایان قرارداد ۲۵ ساله ۱۳۰۶ دو شرکت شیلات ایران و روسیه، تمدید نشد و از سوی مصدق شرکت شیلات ملی اعلام شد. در این تاریخ لایحه سازمان شیلات ایران با ۳۲ ماده به تصویب رسید.

کرمی راد ادامه داد: دومین رویداد مهم در ۱۱ تیر ۱۳۳۹ روی داد و دولت وقت صید ماهیان غضروفی را قانونمند کرد و در انحصار دولت کرد. به این ترتیب صید این نوع ماهیان بدون مجوز مصداق قاچاق محسوب می‌شد.

مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران با اشاره به ممنوعیت صید این ماهیان در سال ۲۰۱۰ میلادی تصریح کرد: خطر انقراض ماهیان غضروفی سبب شده تا صید آنها در حاشیه دریای خزر ممنوع باشد. در حال حاضر صید برای انجام بازسازی ذخایر و کارهای تحقیقاتی است.

وی درباره سابقه بازسازی تکثیر ماهی در کشور عنوان کرد: نخستین تکثیر ماهیان خاویاری در ایران در سال ۱۳۰۳ انجام شد و در سال ۱۳۵۲ با ایجاد یک مرکز رسمی برای این امر تکثیر این نوع ماهیان به تولید انبوه میلیونی رسید. پس از انقلاب هم ۳ مرکز جدید به مراکز بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری در کشور راه اندازی شد که ۲ مرکز در گیلان و در استان مازندران و گلستان هر یک، یک مرکز در حال فعالیت بوده و سالانه میلیون‌ها بچه ماهی تکثیر و در دریا رهاسازی می‌شوند.

تهدیدهای تولید خاویار

کرمی راد با بیان این که از دهه ۶۰ تا کنون به دلیل خطر انقراض صید این گونه ماهیان از ۲۰ میلیون قطعه در سال به ۲ تا ۳ میلیون قطعه کاهش یافته است، اظهار کرد: مولدسازی در ایران در دریا انجام می‌شود و در سایر کشورهای حاشیه دریای خزر در رودخانه. گونه بومی ساحل ایران و سواحل جنوبی دریای خزر ماهی قره‌برون (تاس‌ماهی) است.

این مسؤول دولتی با اشاره به مشکلات بازسازی ماهیان خاویاری عنوان کرد: سن بلوغ آنها بالا بوده و گونه فیل ماهی ۱۶ تا ۱۷ سال زمان نیاز است در طبیعت تا به بلوغ برسد. در این فاصله عوامل آسیب‌زا مانند آلایندگی‌های زیست محیطی، کاهش نزولات آسمانی، صید غیرمجاز، تغییر اقلیم و… تولید ماهیان خاویاری را با خطر مواجه کرده است.

وی تصریح کرد: این گونه ماهیان برای زادآوری نیاز به مهاجرت از دریا به رودخانه دارند و یک ماهی ۲۰۰ کیلو گرمی معمولاً ۳۰ کیلو گرم خاویار در شکم دارد که هر کیلو گرم ۴۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد.

مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران اشاره کرد: بازسازی ماهیان غضروفی برای جبران کاهش گونه آنها ضروری است و برای مولدسازی فقط ۱۲۰ ماهی در سال در ۳ استان جنوبی صید می‌شود. در ادامه برای کاهش فشار و تأمین بازار روی آبزی پروری ماهیان خاویاری تمرکز شده است. در حال حاضر در مراکز مولدسازی ماهی وجود دارد که دارای ۳۰ سال سن است.

وی گفت: بر اساس استاندارد جهانی در صورت کمبود موجودی و برای جبران کاهش این گونه ماهیان در دریا اجازه داده شده انواع پرورشی که حاصل زایش یک گونه وحشی و یک گونه پرورشی است، رهاسازی شوند.

فعالیت ۳۰۰ مزرعه پرورش ماهیان خاویار در کشور

مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران با بیان این که تا سل ۹۱ و ۹۲ حدود ۲۵ مزرعه خاویاری که خیلی هم بزرگ نبودند در کشور وجود داشت. در ادامه طرح توسعه‌ای این مزارع تدوین شد. در این طرح پیش بینی شد ۱۰۰ تن خاویار و ۱۰ هزار تن گوشت در بازه زمانی ۱۰ ساله در کشور تولید شود.

وی یادآور شد: تا پایان سال ۱۴۰۲ در ۲۲ استان ۳۰۰ مزرعه فعال در حال تولید ماهیان خاویاری هستند. از این عدد حدود ۲۰۵ مزرعه دارای شناسنامه بوده و باقی مزرعه‌ها، خرد و خانوادگی با مساحت کوچک بوده که سالانه زیر ۵ تن گوشت تولید می‌کنند.

حرکت جلوتر از برنامه ۱۰ ساله

این مسؤول دولتی با بیان این که سازمان شیلات از برنامه پیش بینی شده در طرح ۱۰ ساله جلوتر است عنوان کرد: تولید خاویار به ۱۵۰ تن رسیده و با وجود اینکه تا بازه زمانی ۱۴۰۴ هنوز دو سال زمان باقی مانده تولید ۱۰ هزار تن گوشت خاویاری محقق شده است.

وی گفت: ظرفیت تولید گوشت به ۱۱ هزار تن افزایش یافته و سال گذشته بیش از ۲۱ تن خاویار در ایران تولید شد که خاویار استحصال شده از آن بیش از ۴ تن بود.

کرمی راد با اشاره به کاهش صادرات در سال گذشته اظهار کرد: برخی کشورها با کارشکنی خواستار یک سری استانداردها شدند که تا اخذ این موارد بازار ژانویه را از دست دادیم.

وی درباره این استانداردها، گفت: یکی از مؤلفه‌ها افزودنی‌های شیمیایی هستند و دیگری مصرف آنتی‌بیوتیک است.

بازار صادراتی خاویار ایرانی

مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران با بیان این که عمده بازار گوشت خاویار ایرانی روسیه است، ادامه داد: اما بازار خاویار ایرانی وسیع است و سال گذشته حدود ۴.۷ تن خاویار به ارزش ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار (خود اظهاری) به ۳۸ کشور صادرات انجام شد. البته برآورد می‌شود همین مقدار نیز به شکل مسافری از کشور خارج شده است.

وی درباره قیمت خاویار گفت: قیمت عمده هر کیلو گرم خاویار ایرانی بین ۳۲ تا ۳۵ میلیون تومان بوده که این قیمت گذاری به سایز محصول نیز بر می‌گردد. همچنین قیمت عمده فروشی هر کیلو گرم گوشت خاویاری بین ۳۳۰ تا ۳۵۰ هزار تومان نرخ گذاری شده است.

وی درباره بازار این محصول ایرانی اظهار کرد: کیفیت و طعم خاویار ایرانی به گونه‌ای است که عموماً محصولات پیش فروش می‌شود.

وضعیت تولید خاویار در برنامه هفتم توسعه

کرمی راد با اشاره به برنامه هفتم توسعه بیان کرد: تا پایان برنامه هفتم باید تولید گوشت خاویاری به ۲۰ هزار تن و خاویار به ۱۴۰ تن برسد. در حال حاضر ۲۰ استان در حوزه استحصال گوشت خاویاری فعال بوده و ۱۲ استان نیز در بخش استحصال خاویار مشغول به فعالیت هستند.

وی با بیان این که مازندران و گیلان رتبه اول و دوم کشور را در تولید این دو محصول در اختیار دارند، گفت: ۵۰ درصد مزارع در این دو استان مستقر است که سال گذشته استان مازندران ۲ هزار و ۵۸۲ تن گوشت و ۹ هزار و ۲۵۵ خاویار و استان گیلان ۱۰۳۳ تن گوشت و ۸ هزار و ۸۷۷ کیلو گرم خاویار تولید کردند. کهکیلویه و بویراحمد و فارس نیز رتبه سوم را در اختیار دارند.

مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران اظهار کرد: گونه ماهیان خاویاری به فسیل دریای خزر معروف هستند چون از مقاومت بالایی برخوردار هستند.

آمار فائو چه می‌گوید؟

این مسؤول دولتی با اشاره به گزارش فائو درباره میزان تولید ایران یادآور شد: میزان تولید ایران در سال ۲۰۱۰، ۲۵۱ تن گوشت استحصال شده بود که پس از چین، روسیه و ارمنستان قرار داشت. این عدد در سال ۲۰۲۱ به ۳ هزار و ۱۵۰ تن رسید و میزان تولید در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) این عدد ۴.۷ تن بود.

کرمی راد افزود: سال گذشته ۲۱ تن خاویار در کشور تولید شد و پیش بینی می‌شود امسال به ۲۵ تن برسد. همچنین با توجه به از دست رفتن بازار ژانویه سال گذشته گوشت ماهیان خاویاری و انباشت آن در کشور و نیز میزان تولید امسال موجودی این محصول بین ۵ تا ۶ هزار تن خواهد بود.