انجمن تجارت الکترونیک تهران سومین گزارش خود از وضعیت اینترنت کشور را منتشر کرد. گزارشی که یافته‌هایش نشان می‌دهد وضعیت اینترنت کشور نسبت به گزارش دوم این انجمن (مربوط به زمستان ۱۴۰۲) تفاوت چندانی نداشته و هم‌چنان «نتیجه تداوم سیاست‌های محدودکننده داخلی و تحریم‌های یک‌جانبه خارجی منجر به این شده که اینترنت کشور با سه گزاره پر اختلال، محدود و کند توصیف شود.»

تحریم‌های فناوری از یک سو و فیلترینگ گسترده داخلی از سوی دیگر باعث شده کیفیت اینترنت ایران در رده‌بندی‌های جهانی در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار بگیرد. در این گزارش در همین خصوص آمده است:

مشکل‌های اینترنت کشور را می‌توان به بخش‌های متنوع و گسترده‌ای تقسیم کرد. دو موضوعی که بیش از همه در بحرانی شدن وضعیت اینترنت ایران نقش دارند، تحریم‌های خارجی و فیلترینگ گسترده داخلی است. هم‌چنین بررسی‌های ما نشان می‌دهد که نقش فیلترینگ از ایجادکننده محدودیت بسیار فراتر رفته و امروز تبدیل به بزرگ‌ترین عامل ایجاد کندی مستمر، ناپایداری و مانع بزرگی برای افزایش سرعت و توسعه اینترنت تبدیل شده است.

- سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره وضعیت اینترنت

فیلترینگ در حالی هم‌چنان تداوم پیدا کرده است که ۸۳.۶ درصد از کاربران اینترنت از فیلترشکن استفاده می‌کنند و به‌طور میانگین هر کاربر ایرانی در طول روز، ۴ ساعت از فیلترشکن استفاده می‌کند. کاربران با استفاده از همین ابزار بیش از ۹۰ درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی به اینستاگرام بازگشته‌اند. با بیان این مقدمات می‌توان این طور نتیجه گرفت:

تلاش‌های شبانه‌روزی متولیان امر با تحمیل هزینه چند هزار میلیاردی به مردم و اپراتورها، جلوگیری از گسترش شبکه، مسدودسازی پروتکل‌های مورد نیاز کسب‌وکارها و… تغییری در رفتاراستفاده مردم در فیلترشکن‌ها نداشته و فقط و فقط باعث افزایش تقاضا و ایجاد اختلالات گسترده و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به مردم واقتصاد دیجیتال شده است.

- سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره وضعیت اینترنت

هم‌چنین در این گزارش ذکر شده است که براساس نظرسنجی اسفند سال گذشته، ۶۶.۹ درصد استفاده‌کنندگان فیلترشکن از فیلترشکن‌ها و پروکسی‌های رایگان، ۲۵.۴ درصد از فیلترشکن‌های پولی و ۶.۳ درصد از اکانت یا فیلترشکن پولی دوستان و آشنایان به‌صورت رایگان استفاده می‌کنند.

در این گزارش رخدادهایی مثل مسدود شدن bridgeهای 6in4، افزایش محدودیت‌های جغرافیایی داخلی، اختلال‌های ناشی از افزایش حملات DDoS به‌عنوان بدترین اتفاقات رخ داده برای اینترنت در 6 ماه اخیر معرفی شده‌اند. البته در میان همه اختلال‌ها و اتفاق‌های منفی قطع چندروزه IPv6 منفی‌ترین اتفاق بوده است. گسترش شبکه فیبر نوری کشور هم بزرگ‌ترین رخداد مثبت معرفی شده است.

چرا اینترنت در چند روز اخیر اختلال بیشتری داشت؟

اینترنت در چند روز اخیر مخصوصا در زمان استفاده از VPN کیفیت و سرعت نامناسبی داشت. این گزارش چرایی این اتفاق را توضیح می‌دهد.

هانیه کلهر

مطالعه '6

با توجه به این که این گزارش در آستانه تشکیل دوازدهمین دوره مجلس و برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شده است، در این گزارش مطالبات اصلی از درباره اینترنت مطرح شده است.

انجمن تجارت الکترونیک از کاندیداهای ریاست‌جمهوری سه درخواست دارد: اول، تلاش فعالانه برای اصلاح ساختار فیلترینگ و کاهش محدودیت‌های اینترنت؛ دوم، اقدام مستقیم برای رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و توسعه پرسرعت اینترنت (با افزایش سرعت و پهنای باند بین‌الملل، ادامه و تسریع طرح فیبر نوری و توسعه 5G و گزارش شفاف و آنلاین شاخص‌های اینترنت به تفکیک اپراتور، استان و...)؛ سوم، اقدام مستقیم برای تقویت دیپلماسی بین‌المللی و تلاش برای رفع تحریم‌های بین‌المللی فناوری.

گزارش انجمن تجارت الکترونیک مشکلات اینترنت ایران را در سه ضلع «اختلال در اینترنت»، «محدودیت اینترنت» و «سرعت اینترنت» دسته‌بندی می‌کند.

مهم‌ترین اختلالات مقطعی در ۶ ماه گذشته مربوط به حمله‌های گسترده DDoS به شبکه اپراتورها و دیتاسنترهای کشور و در نتیجه آن قطع لینک‌ها، اشباع ارتباطات و ۱۵ مورد Iran-Access شدن است. در نتیجه دسترسی به برخی از و بسایت‌های داخلی برای کاربران خارج از کشور با قطعی مواجه شده است.گزارش‌ها نشان می‌دهد در مقاطع کوتاه بین ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای، لینک‌های ارتباطی در برخی از اپراتورها قطع و در نتیجه آن ارتباط کاربران با اینترنت دچار اختلال شده است.

- سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره وضعیت اینترنت

انجمن تجارت الکترونیک تهران راهکار مقابله با این اختلالات را اقداماتی برای اصلاح «انحصار در لایه اپراتور بالادستی»، رفع «ناتوانی فنی در بیشتر اپراتورهای میانی» و برطرف کردن «محدودیت در تونل‌های GRE و IPIP برای استفاده بخش خصوصی» می‌داند.

گروه دوم اختلالات، کندی های تقریبا دائمی شبکه است. در طول ۶ ماه گذشته تغییر جدی در بخش اختلالات دیده نمی‌شود و هم‌چنان نزدیک به یک درصد ارتباطات با ۵۰۰۰ وب سایت پربازدید کشور با کندی کامل و بیش از ۳۲ درصد با کندی یا اختلال نسبی مواجه است. داده‌های OONI نیز این موضوع را تایید و تغییر جدی‌ای درنمودارها نشان نمی‌دهد.

یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد جنس اختلالات در بسترهای مختلف متفاوت بوده است. برای مثال اختلال روی Akamai از جنس اختلال در Connection بوده است؛ اختلال روی کلادفلر از جنس محدودیت در آپلود و اختلال روی HTTP3 تا ۶ برابر کند کردن HTTP2 بوده است.

در این گزارش محدودیت‌های اینترنت در ایران در چهار سطح طبقه‌بندی شده است: «قطع کامل یا کنترل‌شده اینترنت»، «تحریم»، «مقررات داخلی» و «فیلترینگ». در مساله قطعی‌ها این گزارش به قطعی کامل IPv6 به مدت یک هفته اشاره کرده است.

در بخش فیلترینگ اشاره شده است که: «برای سنجش دقیق‌تر وضعیت فیلترینگ از دی ۱۴۰۲ تا ابتدای خرداد ۱۴۰۳ ، ۳۰۰ دامنه اینترنتی انتخاب‌شده براساس (SimilarWeb) را از پایگاه داده ooni.com بررسی کردیم. طبق این بررسی مشخص شد که در دی ۱۴۰۲، به‌طور میانگین ۱۳۷ دامنه فیلتر (بالای ۵۰ درصد اختلال) بوده است.»

هانیه کلهر

فیلترینگ چطور نفس اینترنت را بریده است؟

مطالعه '5

از این نظر، تغییر معناداری نسبت به مدت مشابه سال گذشته در کشور رخ نداده است. هم‌چنین، در بررسی ۵۰۰۰ وبسایت پربازدید کاربران ایرانی در CrUX مشخص شد که حداقل ۷۳۰ وبسایت به‌طور مستقیم فیلتر شده دامنه اصلی آن‌ها به آی‌پی‌های فیلترینگ Resolve می‌شود. بسیاری از و بسایت‌ها که از طریق فیلتر شدن آ ی‌پی، زیردامنه‌ها، CDNها و… مسدود شده‌اند را نیز باید به این فهرست اضافه کرد.

یافته دیگری در این گزارش به افزایش میزان Iran Access یا خودفیلتری داخلی در ماه‌های گذشته اشاره داشته است: «عجیب‌تر از فیلتر کردن سایت‌های خارجی، فیلتر کردن سایت‌های داخلی برای كاربران خارج از کشور است. بسیاری از وبسایت‌های دولتی و بانک‌های ایرانی برای كاربران بین‌المللی در دسترس نیستند. وبسایت‌های مهم کشور از جمله مجلس، وزارتخانه‌ها، سازمان‌های بزرگ کشور، شاپرک و... برای کاربران خارج از ایران در دسترس نیست! نکته مهم در این زمینه، این است که از زمان انتشار گزارش دوم تاکنون حدود ۵۰ دامنه دیگر به این فهرست اضافه شده‌اند.»

یافته‌های نظرسنجی اسفند ۱۴۰۲ ایسپا در این گزارش مورد استناد قرار گرفته و بر اساس آن کندی سرعت اینترنت با میزان ۴۳ درصد اصلی‌ترین نگرانی کاربران درباره اینترنت بوده است. فیلترینگ و محدودیت‌هایش با میزان ۱۸.۳ درصد و هزینه‌های زیاد اینترنت ۳۰.۷ دغدغه مردم بوده است.

متن کامل سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره وضعیت اینترنت را اینجا بخوانید.