ایستگاه فضایی بین‌المللی که پس از جنگ سرد در همکاری با روسیه طراحی و ساخته شد، مانند بسیاری از پروژه‌های بزرگ ناسا، بسیار بیشتر از عمر طراحی اولیه‌ی خود، یعنی ۱۵ سال دوام آورده است. بااین‌حال، هیچ‌چیز، به‌ویژه‌در محیط خشن فضای بیرونی برای همیشه ماندگار نیست. ایستگاه فضایی بین‌المللی سازه‌ای درحال کهنه‌شدن است و ناسا به دلیل مسائل ایمنی، قصد دارد آن را در سال ۲۰۳۱ بسوزاند.

طبق بیانیه‌ای که ۲۶ ژوئن منتشر شد، ناسا برای انهدام ایستگاه فضایی بین‌الملی، قراردادی به ارزش حداکثر ۸۳۴ میلیون دلار را به اسپیس ایکس واگذار می‌کند. طبق این قرارداد، اسپیس ایکس باید فضاپیمایی مخصوص را برای خارج‌کردن ایستگاه از مدار و هدایت آن به سمت سرنوشت گریزناپذیرش در جو زمین، بسازد.

درحال‌حاضر هیچ جزئیاتی در مورد فضاپیمای نابودگر آزمایشگاه مداری در دست نیست. اما آنچه به‌وضوح می‌توان گفت، این است که فضاپیماهای کنونی اسپیس ایکس، ازجمله دراگون و استارشیپ برای خارج‌کردن ایستگاه از مدار مناسب نیستند؛ بدین معنی که این شرکت یا باید یکی از فضاپیماهای موجود را با ماموریت مورد نیاز ناسا سازگار کند یا از صفر دست به طراحی و ساخت نمونه‌ای جدید بزند.

ایستگاه فضایی هنوز چند سال دیگر فرصت دارد. ناسا می‌گوید قصد دارد سکونتگاه مداری‌اش را تا پایان سال ۲۰۳۰ عملیاتی نگه دارد و آژانس‌های فضایی همکار در کانادا، اروپا و ژاپن با تصمیم موافق هستند. اما روسکاسموس، آژانس فضایی روسیه که در مشارکت با ناسا، هدایت ایستگاه و اداره‌ی چندین ماژول کلیدی را برعهده دارد، درحال‌حاضر فقط تا سال ۲۰۲۸ متعهد به همکاری است.

اما اصلا چرا باید ایستگاه فضایی را تخریب کنیم؟ آزمایشگاه مداری به لطف فعالیت طولانی و مستمر خود، در سه‌ دهه‌ی گذشته سکونت پیوسته‌ی انسان در مدار نزدیک زمین را تضمین کرده است. آخرین بار که هیچ انسانی در مدار حضور نداشت، نوامبر سال ۲۰۰۰ بود؛ یعنی درست پیش از راه‌رسیدن یک فضانورد ناسا و دو کیهان‌نورد روس به‌عنوان اولین خدمه‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی. ایستگاه فضایی اکنون نمادی قدرتمند از عصر فضا و همکاری بین‌المللی در علم محسوب می‌شود که فراتر از منازعات ژئوپولیتیکی روی زمین، به فعالیتش ادامه داده است.

برخی از طرفداران ایستگاه فضایی بین‌المللی استدلال می‌کنند که این سازه به هیچ‌وجه نباید از بین برود. درعوض، آن‌ها فکر می‌کنند که ایستگاه را باید تا مداری بسیار مرتفع بالا برد و برای همیشه در آنجا رها کرد تا به‌عنوان مدرکی از قدرت مهندسی انسان در فضا باقی بماند. اما ناسا می‌گوید این ایده به‌شدت غیرعملی و بسیار گران خواهد بود. علاوه‌براین، ایستگاه درحال‌حاضر شکننده است و هرچه زمان بیشتری در مدار بماند، شکننده‌تر خواهد شد. ایستگاه دیر یا زود شروع به از هم‌پاشیدن خواهد کرد و هرچه بقایای بیشتری از آن جدا شود، احتمال برخوردهای فاجعه‌بار زباله‌های فضایی و محدودشدن فعالیت‌های فضایی افزایش خواهد یافت.

برخی افراد مبتلا به نوستالژی، می‌خواهند بخش‌هایی از ایستگاه فضایی جدا و با بازگشت ایمن به زمین، روانه‌ی موزه شوند. اما این ایده نیز از نظر لجستیکی بسیار چالش‌برانگیز است. هرچند ایستگاه فضایی در مدار مونتاژ‌ شده، برای جداسازی در آنجا طراحی نشده و هیچ فضاپیمایی درحال‌حاضر ظرفیت بار کافی برای حمل ماژول‌های ایستگاه فضایی به زمین را ندارد.

ناسا سناریوهای دیگر ازجمله تغییر کاربری ایستگاه در مدار و واگذاری اداره‌ی آن به بخش خصوصی را نیز درنظر گرفت؛ اما تمام آن‌ها، چشم‌اندازهایی به‌مراتب تیره‌تر را به‌وجود می‌آورند.

درنتیجه فرجام آتشین تنها گزینه باقی ماند و با توجه به چالش‌هایی که در جداسازی ماژول‌ها وجود دارد، ایستگاه فضایی بین‌المللی به‌طور یکپارچه منهدم خواهد شد. روی کاغذ، این ایده جواب می‌دهد؛ زیرا درنتیجه‌ی اصطکاک ایستگاه با جو، گرمایی آتشین به‌وجود می‌آید که مواد عبوری را می‌سوزاند.

بااین‌حال، خارج‌کردن چنین سازه‌ی بزرگی از مدار کاملا بی‌خطر نیست و همچنان احتمال رد شدن اجسام بزرگ‌تر از جو و سقوط روی زمین وجود دارد. در همین‌جا، اهمیت قرارداد اخیر با اسپیس ایکس برجسته می‌شود. فضاپیمایی که این شرکت قرار است بسازد، باید به ایستگاه متصل شود و سپس در یک مانور با دقت طراحی‌شده، آن را با کم‌ترین خطر ممکن به درون جو زمین بکشاند.

درطول آن زمان یک‌ساله، ارتفاع ایستگاه به کاهش ادامه خواهد داد و آخرین فضانوردان ساکن، به زمین بازخواهند گشت. در آن هنگام، ایستگاه برای اولین بار در ۳۰ سال گذشته خالی از سرنشین خواهد شد. بسته به سرعت نزول ایستگاه، فضاپیمای اسپیس ایکس مجموعه‌ای از مانورهای مداری را برای کشاندن ایستگاه از ارتفاع تقریبا ۲۵۰ کیلومتری تا نزدیک به ۱۴۵ کیلومتری انجام خواهد داد.

در آن منطقه از جو، ضخامت هوا بدین معنی است که ایستگاه کمتر از یک ماه فرصت برای گردش به دور زمین خواهد داشت. سپس درنهایت فشار نهایی اعمال می‌شود و فضاپیما، موتورهای خود را به مدت حداکثر یک ساعت روشن می‌کند تا ایستگاه فضایی را از میان ضخیم‌ترین و خطرناک‌ترین لایه‌های پایینی جو عبور دهد. زمان سوختگی با دقت تعیین می‌شود تا اطمینان حاصل شود که ایستگاه و هر زباله‌ی تولیدی، برفراز قبرستان بقایای مداری در اقیانوس آرام جنوبی سقوط می‌کند.

ناظران زمینی می‌توانند منظره‌ی سقوط ایستگاه در جو را به مانند مراسم آتش‌زدن اجساد تماشا کنند. در آن زمان با درخشش آخرین شعله‌ از بقایای ایستگاه فضایی بین‌المللی، بزرگ‌ترین سازه‌ی فضایی انسان‌ساخت و نماد همکاری بشر در فضا برای همیشه ناپدید خواهد شد.