اگر شما هم از کفش‌های سفید استفاده می‌کنید یا حداقل یک بار مجبور شده‌اید که آثار مداد‌رنگی را از روی دیوارها پاک کنید، احتمالاً از اسفنج‌های ملامین ممنون هستید. این اسفنج‌ها که به توانایی بالا در تمیز‌کردن بی‌دردسر لکه‌های سرسخت، حتی بدون نیاز به مواد پاک‌کننده‌ی اضافی معروف شده‌اند، از ویژگی‌های پاک‌کنندگی متمایزی برخوردار هستند. اما اسفنج‌های ملامین که به عنوان «اسفنج جادویی» شناخته می‌شوند، پس از کهنه‌شدن پودر شده و می‌ریزند و در نهایت، رشته‌های میکروپلاستیک منتشر می‌کنند.

بر اساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی علوم و فناوری محیط زیست انجمن شیمی آمریکا منتشر شده است، محققان تخمین می‌زنند که اسفنج‌های ملامین هر ماه در آزادسازی بیش از یک تریلیون رشته میکروپلاستیک در سطح جهان، نقشی اساسی دارند.

اسفنج ملامین از فرآیند پلیمریزاسیون رزین ملامین یا ملامین فرمالدهید ساخته می‌شود؛ شبکه‌ای از رشته‌های سخت و پلاستیکی که متراکم شده و به فومی نرم و سبک تبدیل می‌شوند. این فوم به طور شگفت‌‌انگیزی صیقلی و تمیز‌کننده است و ویژگی‌های متمایزش، آن را به ماده‌ای بسیار مناسب برای ساخت اسفنج‌های پاک‌کننده‌ی سطوح تبدیل می‌کند.

اما اسفنج‌ها پس از استفاده فرسوده می‌شوند و از بین می‌روند. در آن زمان فوم به قطعات کوچک‌تری تجزیه می‌شود و رشته‌های میکروپلاستیک آزاد می‌کند. میکروپلاستیک نیز با شستشو به شبکه‌ی آب و فاضلاب وارد می‌شود. سپس، میکروپلاستیک پس از پخش‌شدن در محیط توسط حیات‌وحش مصرف می‌شود و بدین صورت، راه خود را به زنجیره‌ی غذایی ما باز می‌کند.

هدف گروه محققان مطالعه شامل یو سو، بائوشان شینگ، رونگ ژی و دیگر همکارانشان از بنیاد ملی علوم طبیعی چین، بررسی تأثیر چگالی اسفنج ملامین و سختی سطوح ساییده‌شده بر سرعت تجزیه‌شدن فوم بود. همچنین، آن‌ها می‌خواستند مقدار رشته‌های میکروپلاستیک آزاد‌شده از هر اسفنج در طبیعت را محاسبه کنند.

اعضای تیم، چندین اسفنج جادویی از سه برند معروف را خریداری کردند و سپس آن‌ها را به طور مکرر به سطوح فلزی بافت‌دار مالیدند. محققان آن‌قدر این عمل را تکرار کردند که در نهایت به ساییدگی و فرسودگی فوم اسفنج‌ها ختم شد. آن‌ها دریافتند اسفنج‌هایی که از فوم متراکم‌تر ساخته می‌شوند، دیرتر فرسوده می‌شوند و نسبت به اسفنج‌هایی با چگالی کمتر، رشته‌های میکروپلاستیک کمتری تولید می‌کنند.

تیم در مرحله‌ی بعدی، تشخیص داد که هر اسفنج منفرد در هر گرم از اسفنج فرسوده، تقریباً ۶٫۵ میلیون رشته میکروپلاستیک آزاد می‌کند و فرض را بر این گذاشتند که به طور متوسط، ۱۰ درصد از تمام اسفنج‌های فروخته‌شده تابه‌حال فرسوده شده‌اند.

محققان برای دستیابی به ایده‌ای تقریبی از رشته‌های میکروپلاستیک منتشرشده در سطح جهان در هر ماه، گزارش فروش ماهانه‌ی آمازون در ماه آگوست ۲۰۲۳ را بررسی کردند. آن‌ها پیشفرض را بر این گذاشتند که میزان فروش ماهانه‌ی اسفنج‌های جادویی هر ماه ثابت مانده است. بر اساس محاسبه‌ی تیم، در هر یک ماه ۱٫۵۵ تریلیون رشته میکروپلاستیک از اسفنج‌های ملامین در طبیعت منتشر می‌شود. با این حال، این رقم فقط از طریق بررسی یک فروشگاه آنلاین به دست آمد و آمار واقعی می‌تواند بسیار بیشتر از این رقم باشد.

محققان توصیه می‌کنند که برای کاهش حداکثری انتشار رشته‌های میکروپلاستیک، سازندگان اسفنج‌های متراکم‌تر و سخت‌تری بسازند که در برابر سایش، مقاومت بیشتری ارائه دهند. علاوه بر این، محققان پیشنهاد می‌کنند که مصرف‌کنندگان نیز محصولات تمیز‌کننده‌ی طبیعی را انتخاب کنند که از پلاستیک استفاده نمی‌کنند. آن‌ها همچنین نصب سیستم‌های تصفیه برای جذب رشته‌های میکروپلاستیک جدا‌شده در خانه یا در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب را نیز رویکرد مناسبی می‌دانند.