براساس آمارها، صنعت خودروهای زراعی در سال‌های اخیر و برخلاف دیگر بخش‌های تولید خودرویی، وضعیت مناسب و روبه‌رشدی را تجربه می‌کند.

آمار تولید این خودروها به قدری بوده که به‌گفته مسئولان این بخش با مازاد تولید همراه بوده است. با این‌حال، سازندگان خودروهای زراعی نیز در مسیر صادرات، مانند سایر بخش‌ها عمل کرده‌اند و با وجود آن که نام برخی از کشورها در لیست مقاصد صادراتی این تولیدکنندگان دیده می‌شود، اما وضعیت صادراتی محصولات آن‌ها به قدر انتظار رشد نکرده است و با توجه به نیاز و تقاضای کشورهای همسایه انتظار می‌رود که صادرات این خودروها بهبود یابد.

از جمله چالش‌ هایی که در مسیر صادراتی این خودروها قرار دارد می‌توان به نبود تکنولوژی روز و عدم حمایت کافی صادرکنندگان از سوی دولت اشاره کرد. این در حالی است که چالش‌های دیگری نیز در این مسیر قرار دارد.

فناوری و قیمت و کیفیت؛ سه فاکتور اصلی برای رقابت صادراتی

مهم‌ترین مشکلی که بر سر راه صادرات خودروهای زراعی و البته دیگر بخش‌های صنعت خودرو وجود دارد، نبود تکنولوژی روز دنیا در تولید بسیاری از خودروهاست.

اعمال تحریم‌ها علیه صنایع ایران در سال‌های اخیر باعث شده است بخش‌های مختلف کشور توان خرید و انتقال تکنولوژی را نداشته باشند. این‌که امروزه خودروهایی برخوردار از فناوری‌های روز دنیا در سراسر جهان طراحی و تولید می‌شوند، کار را برای دستیابی مدل‌های ساده و قدیمی‌تر به بازارهای جهانی سخت می‌کند.

از سوی‌ دیگر، دو مقوله کیفیت و قیمت رقابتی نیز بر امکان صادرات خودروها تاثیرگذار هستند. این‌که امروز بازار داخلی به‌طور انحصاری در اختیار یک تولیدکننده قرار دارد، به این معنا نیست که توانایی رقابت در بازارهای جهانی هم وجود دارد. توان رقابت در بازارهای خارجی منوط به کیفیت بالا و قیمت رقابتی است؛ مواردی که به نظر می‌رسد محصولات داخلی از آن‌ها باز مانده‌اند و همین موضوع به یکی از چالش‌های اصلی آن‌ها برای صادرات تبدیل شده است.

جای خالی سفارت‌ها و کم‌کاری دولت در مسیر صادراتی

بر فرض آن‌که محصولات ایرانی توان رقابت در بازارهای خارجی را داشته باشند هم باید بتوانند خود را به بازارهای صادراتی معرفی کرده و بشناسانند. این در حالی است که شرکت‌های داخلی تسلط کافی به عرضه توانایی‌های خود به کشورهای خارجی ندارند و البته مسیرهای صادراتی نیز برای آن‌ها هموار نیست.

این‌که تولیدکنندگان داخلی بتوانند مقاصد واقعی صادراتی، حجم نیاز و مسیر درست صادرات به این کشورها را بررسی کنند، نیازمند همکاری دولت در بخش‌های مختلف هستند. دولت باید از رایزنان بازرگانی در سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها به‌عنوان مراکزی برای کمک به صادرات کشور بهره‌برداری کند، اما به‌نظر می‌رسد که این بخش به اندازه کافی پررنگ نیست و کارآیی کافی برای صادرکنندگان ندارد. همین موضوع هزینه‌های بالایی را به صادرکنندگان تحمیل می‌کند که گاهی آن‌ها را از صادرات بازمی‌دارد.

مشکلات بازدارنده ارزی

نه‌تنها حمایت‌ها و مشوق‌های لازم برای صادرکنندگان لحاظ نشده یا اجرایی نمی‌شود، بلکه مشکلات مهم دیگری ازجمله دریافت ارز صادراتی در داخل کشور تولیدکنندگان را با تردید در صادرات مواجه می‌کند. این‌که تولیدکنندگان بعد از عبور از مسیر دشوار صادرات بتوانند، ارز کافی را به کشور وارد کنند، اما مجبور به ثبت ارز در سامانه شوند و آن را به قیمت پایین‌تر بفروشند، باعث شده است تا امروز چندان تمایلی برای صادرات نداشته باشند.

از سوی دیگر، معدود شرکت‌هایی که هنوز در صادرات فعال هستند و امکان فروش محصولات خود را در بازارهای جهانی دارند، ارز حاصله از فروش این محصولات را از طرق دیگری به کشور وارد می‌کنند تا کمترین زیان را برای آن‌ها به همراه داشته باشد.

افزایش سطح کیفی محصولات و ارتقای مقاصد صادراتی

به‌رغم آن‌چه گفته شد، بسیاری از مسئولان در کشور بر این باورند که مساله مهمی در مسیر صادرات ماشین‌آلات کشاورزی وجود ندارد.

ازجمله ابوذرجمشیدوند، مدیرکل دفتر ماشین آلات کشاورزی ساختمانی و معدنی وزارت صمت که پیش از این اظهار کرده بود: «در مساله صادرات رویکردمان این است که برای تامین عرضه، رشد تولید و رشد کیفیت مجموعه‌هایی که امکان صادرات دارند، بخش صادرات فعال شود و فکر نمی‌کنم در این حوزه دچار چالش جدی باشیم.»

تولیدکنندگان این ماشین‌آلات نیز بارها اعلام کرده‌اند که کشورهایی مانند ونزوئلا مقصد صادراتی آن‌هاست. در حالی که برای صادرات چالش‌های بسیاری وجود دارد. کشورهایی که محصولات ایرانی به آن صادر می‌شود، معمولا پذیرای همین سطح کیفی هستند و رقابتی در این کشورها وجود ندارد.

بنابراین درصورتی‌که مقاصد صادراتی توسعه نیابند و مسئولان چالش های این مسیر را باور نکنند، نمی‌توان در انتظار توسعه صادرات و حل مشکلات این بخش بود.