به گزارش سلامت نیوز در این قسمت در خدمت استادی هستیم که بیش از چهل سال سابقه حضور در حوزه پزشکی را دارد.

دکتر فریدون عزیزی استاد تمام حوزه غدد و متابولیسم و رئیس پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم و نیز معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران است.

در نقطه حساسی در تاریخ کشور هستیم، دولت جدیدی در راه است و با توجه به این که حوزه سلامت یکی از حوزه‌های بسیار مهم کشور محسوب می‌شود، اگر بخواهید به شخص اول مجریه کشور توصیه‌ای کنید، چه کارهایی را در نظام سلامت توصیه‌ می‌کنید؟

- آنچه مسلم است اینکه راه طولانی را برای گسترش سلامت و عدالت سلامت در جامعه اسلامی ایران طی کرده‌ایم، از نظر تعداد دانشکده‌های پزشکی در حد پایینی بودیم، 6 دانشکده پزشکی تا سال 55 و 9 دانشکده پزشکی تا سال 57 داشتیم و امروزه به بیش از 60 دانشکده پزشکی در سطح کشور رسیده‌ایم که سبب ما بتوانیم در 20 سال اول بعد از انقلاب نیروی انسانی کافی را برای رشته‌های مختلف پزشکی در کشور آموزش بدهیم. این همزمان بوده با تشکیل وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی که موجب همراهی مسایل سلامت و آموزش و پژوهش و در حقیقت یک سلامت نافع برای جامعه و درگیر کردن اساتید علوم پزشکی در سطح بسیار عالی هستیم. در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها برای مراحل مختلف پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه در کشور یک نظام واحد و منحصر به فرد را در دنیا ایجاد کردیم که سبب شده بتوانیم با توجه به محدودیت‌ها و تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی باز هم گسترش سلامت را در سطح کشور انجام بدهیم. مثلاً واکسیناسیون را از 30 درصد در سطح جامعه به صددرصد رساندیم یا در جریان کرونا و آن بحران عظیمی که وجود داشت با تولید واکسن و واکسیناسیون عمومی توانستیم ارزشمندترین مراحل پیشگیری را در کرونا به عنوان یکی از کشورهای بارز در دنیا انجام بدهیم، اما توجه ریاست محترم جمهوری آینده‌ را جلب می‌کنم به اینکه هنوز یک نظام ارائه خدمات بهداشت و درمانی و یا سلامت منسجم در کشور را نداریم. به نظرم ریاست محترم جمهوری آینده کشور باید تلاش کند چنین سیستمی در کشور ایجاد شود.

چرا بیمه‌های ما ناتوان هستند؟ چرا بیمه‌های ما نمی‌توانند برخلاف آنچه که مقام معظم رهبری فرمودند که اگر کسی بیمار شد تنها رنج بیماری را ببرد و رنج دیگری نداشته باشد نمی‌توانند مسایل هزینه‌ها و منابع را تامین کنند؟ آیا این فقط به دلایل کمبود هزینه‌ها و کمبود اعتبارات است یا خیر به دلیل هدررفت منابع نظام بهداشت و درمان است؟ در همین شهر تهران، هر نفر یک بیمه دارد یا بعضی‌ها دو بیمه اما وقتی مراجعه می‌کنند به پزشک، پزشکی نیست که تمام مسایل آنها را بداند و مشکلات سلامت آنها را حل کند و در صورت عدم توانایی و نیاز به مشاوره به سطح بالاتر ارجاع بدهد، نتیجه این وضعیت این است که می‌بینیم در منازل پر از رادیوگرافی‌ها، آزمایشات و ... است. هیچ بیمه‌ای این توانایی را ندارد که این میزان تقاضای آزمایش، ویزیت‌، رادیولوژی و ام‌آرای را پوشش دهد.

ما واقعاً نیاز داریم که مثل نظام سلامت بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی در حال پیشرفت دنیا عمل کنیم یعنی نظام ارجاع که می تواند به حد زیادی صرفه‌جویی کند و ضمن ارائه خدمات بهداشتی درمانی چه در جهت پیشگیری‌های اولیه و چه در جهت پیشگیری‌های ثانویه به نحو صحیح عمل کند.

در آینده نزدیک نفری انتخاب خواهد شد به عنوان وزیر بهداشت، به عنوان یک فرد دلسوز به نظرتان بهتر است وزیر بهداشت عمده انرژی خودش را در کدام محور صرف کند؟

ما به عنوان افرادی که سال‌ها است در نظام سلامت فعالیت داریم دغدغه خاطر مهم‌مان در این تغییرات وزرا همیشه این است که بعضی از کارها ممکن است متوقف شود و بعضی کارهای جدید شروع شود، اشکال کار نه فقط در حوزه سلامت و وزارت بهداشت بلکه اکثر وزارتخانه‌ها است.

ما یک برنامه طولانی‌مدت برای پیشرفت نداریم، یک برنامه طولانی‌مدت برای مسایل راهبردی و راهکارهای آن نداریم و بنابراین هر وزیری که می‌آید براساس یافته‌های خودش و براساس علمی که دارد تغییراتی را در برنامه‌ها می‌دهد و یکی از مشکلات اصلی ما همین تغییرات در برنامه‌ها است.

به نظرم وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش آینده ما می‌بایست دو نوع هدف برای خودش تعیین کند یکی اهداف طولانی‌مدت است که همان مساله تشکیل نظام صحیح ارائه خدمات سلامت و دیگری اهداف کوتاه مدت که چه کنیم تا ارتقاء کمی و کیفی سلامت جامعه را رقم بزنیم.

مسلماً تا آن‌جایی که می‌توانیم باید از تغییر برنامه‌ها خودداری کنیم، قطعا اگر می‌توانستیم سیستم ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را از سطح روستا با سطح اول و بعد به شکل نظام ارجاع در سطح دوم، سوم و چهارم همان‌طور که ترسیم شده بود ادامه می‌دادیم شاید بسیاری از مسایل و مشکلات به ویژه در پیشگیری‌های ابتدایی و اولیه واقعاً حل شده بود.

اما نکته مهم دیگری که باید اشاره کنم در مورد مساله پژوهش است، در سالیان اخیر نظر معاونت محترم ریاست‌جمهوری کلاً از طرف علم و ساینس معطوف شده به سمت کاربرد علم، یعنی درست است که ما به کاربرد علم احتیاج داریم و جزو اولویت‌های کشور باید شرکت‌های دانش‌بنیان باشد و باید بتوانیم از مهندسی معکوس به تدریج برویم به طرف مهندسی‌های پیشرفته‌تر، اما خود علم هم در بسیاری از رشته‌های ما مثل علوم تخصصی پزشکی اصولاً با تولید دارو و تجهیزات سروکار ندارند و در حوزه علم هستند و باید به همین علم ناب توجه کنیم.

شما در حوزه پژوهشی با توجه به این که سبقه بسیار طولانی در این حوزه دارید چه توصیه‌هایی دارید؟

همیشه می‌گویم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پژوهش در ایران را باید به سه دوره تقسیم بکنیم، به سه دوره 20 ساله، دوره 20 ساله اول ما سال 60 تا 80 بوده که در آن‌جا کاری که کردیم تربیت نیروهای پژوهشی بود، تربیت نیروی انسانی مؤثر در دانشگاه‌های علوم پزشکی سبب شد تعداد زیادی به طرف آموزش بروند و تعدادی هم آموزش و پژوهش را انجام بدهند.

به همین دلیل ما توانستیم تعداد اساتید خودمان را در طی 20 سال اول به 4 برابر قبل از ان برسانیم. اما 20 سال دوم، 20 سال بین سال 1380 تا 1400 دوره بهره‌گیری از این ارتقای نیروی انسانی بود که شما در پژوهش می‌بینید که ما از رتبه‌های 54 جهانی قبل از انقلاب به رتبه‌های 16 و 15 در سطح دنیا رسیدیم. بسیاری از کشورهای اروپایی را در تولید علم عقب زدیم و این مرهون همین نیرویی انسانی برجسته ای بود که تربیت شدند و پژوهشگر شدند، اما متاسفانه در 20 سال سوم که ما می‌بایست بهره‌وری از این جمعیت نخبه را داشته باشیم به نظر می‌رسد موفق نیستیم فعلا و باید در راهبردهای خودمان تجدیدنظر بکنیم، در سال‌های گذشته معاونت علمی ریاست‌جمهوری معطوف شده تمام توجه‌اش به مسایل شرکت‌های دانش‌ بنیان یعنی ما بیاییم علم نافع تولید بکنیم.

تولید بسیاری از مسایلی که در کشور امکان‌پذیر نیست آنها را رونق بدهیم که به نظر بسیار خوب است اما باید این را اذعان کرد توجه خیلی زیادتری معطوف به این امر کردند و اصولاً به مساله علم توجه کمتری شده است. بسیاری از رشته های انسانی و حتی قسمت‌های پزشکی ما اصولاً با مسایل فناوری سروکار ندارند اما در راه پیشبرد علم خودشان برای ارتقای کیفی علم خودشان نیاز به تحقیقات دارند و خیلی جالب است که به شما بگویم در بعضی از رشته‌ها مثل خود رشته غدد ما، ما رتبه دهم بین‌المللی را داریم یعنی در بالای ما سر فرانسه است و در پایین ما بسیاری از کشورهای اروپایی قرار دارند، خب این عدم توجهی که در سال‌های اخیر انجام شده با تعطیل کردن قسمت‌هایی که مرتبط با مسایل بالینی است، سبب شده قسمت‌های بالینی ما و تحقیقات ما دچار اشکال بشود.

ما بسیاری از کارهایی را متوقف کردیم که ارزشمند بودند حتی طرح های 25 ساله مثل مطالعه غربالگری تهران که دیگر بودجه‌ای برای ادامه کار ندارد برای این که ما بودجه‌ها و اعتبارات را معطوف کردیم به جاهای دیگر. به نظرم تجدیدنظر بسیار مهمی در این موضوع باید بشود. انتظار ما این است که کرامت دانشمندان و محققان خودمان را مورد توجه قرار بدهیم.

آنچه که واقعاً سرمایه کشور است، هیچ کشوری نمی‌تواند بدون تحقیقات و بدون پژوهش‌ها به مقامات عالیه برسد. حضرت آقای خامنه‌ای بارها جمله امام علی (ع) را فرمودند: العِلمُ السُطلان یعنی علم قدرت است و این قدرت طوری است که به دنبال این روایت گفته می‌شود که اگر شما ضعیف باشید زیر نظر بقیه هستید اگر از نظر علمی قوی باشید شما برتر هستید و ما برتری که در این مسیر 40 ساله پیدا کردیم نباید از دست بدهیم و باید دائم در حال بالارفتن باشیم.