به گزارش ایرنا، نمایش «باغ زرشک» به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا رهبری از ۲۱ خرداد تا دهم تیر هر شب در عمارت باغ زرشک اصفهان روی صحنه است تا به بازخوانی برهه‌ای بپردازد که با گشوده شدن مرزهای نوگرایی و درهای صنعت، تحولات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای در اصفهان رخ داد، تحولاتی که با گسترش صنعت نساجی و تقاضای نیروی انسانی، باعث رشد جامعه کارگری در این خطه بزرگ شد.

با تحول صنعتی اصفهان در سال‌های دهه بیست، کارخانه‌های نساجی بیشترین تقاضای پارچه‌های پنبه ای و پشمی داخلی را پاسخگو و این افزایش تقاضا با افزایش نیروی کار در اصفهان همراه بود؛ آنچنان که این تغییر گسترده در مسیر کار و زندگی مردم به وضوح هویدا و آشکار و نیروی کار گسترده‌ای از کارگاه‌های صنایع دستی، حجره‌های بازار و زمین‌های کشاورزی به این کارخانه‌ها تغییر وضعیت و موقعیت دادند.

باغ زرشک به یک معنا، گریز به صنعتی شدن اصفهان و یادآور زوایا و لایه‌های پنهان از تغییرات اجتماعی مردم اصفهان و به معنای دیگر یادآور دقت و ریزبینی در خلق و روحیه مردمان این خطه است که همیشه موجب بالیده شدن هنر از ذات هنرور آنها شده است.

اما آنچه این اثر نمایشی سعی در بازنمایی دقیق‌تر آن دارد، روایت رسیدن به دنیایی بهتر، از پس باز شدن دریچه‌های صنعت رو به مردمانی ست که اولین قدم‌های گذر از سنت به مدرنیته را تجربه کرده‌اند، قدم‌هایی که در مسیر پذیرش صنعتی شدن شهر با فراز و فرودهای بی‌شمار توامان و رویای منچستر شدن اصفهان به بهای تغییرات گسترده، خواه خوب و خواه بد برای مردم و شهر تمام شد.

روایتی از روزگاری که اصفهان رویای منچستر شدن داشت

« نساجی به نیروی کار دقیق نیاز داشت و از این رو با توجه به سابقه‌ای که مردم اصفهان در بافندگی و نساجی سنتی داشتند و همچنین به دلیل دقت و ظرافت آن‌ها در این حیطه، اصفهان در دهه بیست به گونه ای به مرکز نساجی ایران تبدیل شد.» کارگردان باغ زرشک با بیان این گفته‌ها به چگونگی تغییر اصفهان، صنعتی شدن و پذیرش این مسیر برای شهر، در خلال اثر نمایشی یاد شده پرداخت.

محمدرضا رهبر با اشاره به اینکه در این اثر به تحولات عمرانی شهر در برهه زمانی خاص خود، توجه داشته است، گفت: این تحولات منجر به این شد که سر و شکل و کالبد اصفهان تغییر کند و به این دلیل به صنعت نساجی به طور خیلی خاص پرداختم چرا که حجم زیادی از نیروی نیازمند به شغل و کار در اصفهان در کارخانه‌های نساجی آن دهه‌ها مستقر شد.

وی ادامه داد: به این ترتیب نزدیک به نیمی از جمعیت شهر اصفهان با کارخانه‌های نساجی رو در رو و این کارخانه‌ها خود به خود منجر به زایش طبقه کارگر و نظم و انظباط ‌های صنعتی در شهر اصفهان شدند که شهر تا پیش از این، هیچ تجربه ای از آن نداشت.

رهبر افزود: همه اینها زنجیره ای از تغییرات و تحولات را در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی شهر پدید آورد و به این ترتیب اصفهان را پذیرای صنعتی شدن کرد.

این کارگردان تصریح کرد: این موضوع از این منظر مورد توجه من در پرداخت به اثر نمایشی باغ زرشک بود که تغییر و تحول و راه به سوی مدرنیته گذاردن اصفهان راحت و بدون تنش نبود بلکه توامان با رنج فراوان و زحمت بود.

باغ زرشک، راوی انتقادی به توسعه ناپایدار صنعت

یک فعال میراث فرهنگی نیز به ایرنا گفت: پیشتر شاهد سه اجرای دیگر از همین کارگردان با محوریت تاریخ اجتماعی اصفهان در موزه هنرهای معاصر، موزه گرمابه علی‎قلی‌آقا، و پل خواجو بوده‌ایم و وجه مشترک همه این آثار، بازخوانی هویت اجتماعی شهر اصفهان به زبان مردم کوچه و بازار در نقش راویان داستان است.

شاهین سپنتا افزود: در نمایش باغ زرشک، گفتگوها ساده و صمیمی و پر از اشاره به وقایع تاریخ معاصر، اماکن شهری و خاطرات مشترک مردم شهر است و در محوطه همین باغ و در کنار عمارتی اجرا می‌شود که روزگاری ساختمان اصلی اداری کارخانه صنایع پشم اصفهان بوده است.

این فعال میراث فرهنگی گفت: این روزها که خبر تبدیل کارخانه نساجی ریسباف به موزه بزرگ اصفهان منتشر شده است و شهرداری نیز تصمیم دارد تا ساختمان اداری کارخانه صنایع پشم را به موزه تاریخی شهرداری اختصاص دهد، اجرای این نمایش تلنگر خوبی به مردم و مدیران شهر خواهد بود که ضمن استقبال از تبدیل این اماکن به موزه، از زوایای متفاوت به لایه‌های پنهان این اماکن بازمانده از معماری صنعتی متقدم اصفهان بپردازند.

وی اظهار داشت: نمایش باغ زرشک به بازخوانی بخشی از تاریخ اجتماعی اصفهان در دوران ظهور و توسعه صنعت نساجی در این شهر می‌پردازد. دورانی که اصفهان را به‌ منچستر (نخستین شهر صنعتی جهان و قطب صنعت نساجی انگلستان) ایران مشهور کرد.

سپنتا ادامه داد: در این اثر نمایشی، راوی نگاهی انتقادی به توسعه ناپایدار صنعت در شهر تاریخی اصفهان دارد؛ توسعه‌ای که می‌توانست به جای صنعت محور بودن، میراث محور باشد.

وی افزود: رشد صنایع نساجی، ضمن تغییر چهره شهر از یک شهر سنتی به صنعتی، بخشی از شهروندان را نیز از مردمانی پیشه‌ور و هنرور به کارگرانی آسیب‌پذیر تبدیل کرد. از آسیب‌های فیزیکی هنگام کار تا آسیب‌های روانی و اجتماعی که از نگاه جامعه و خانواده به کارگران زن و مرد شاغل در این صنایع وارد می‌شد.

سپنتا تصریح کرد: برای رساندن این پیام، کارگردان نمایش، داستان آن کارگران را از زبان یک کارگر ساده که در حین کار دچار قطع عضو شده و مادر پیرش بیان می‌کند.

وی ادامه داد: این نمایش داستان آن کارگران مرد و زن است که همزمان با تحولات شتابان سیاسی دوران معاصر، در حسرت داشتن زندگی بهتر، خود به بخشی از تغییر ساختار شهر تبدیل شدند و همراه با شهر به آسیب‌های ناشی از آن تغییرات تن دادند.

وی تاکید کرد: چون نیک بنگریم، داستان باغ زرشک به همان سال‌ها محدود نشده است. اگرچه صنعت نساجی در اصفهان رو به افول نهاد، اما کم‌کم جای خود را به صنایع به مراتب زیان‌آورتر داد. صنایعی که اکنون همه مردم اصفهان تاثیرات منفی و آلاینده آنها را بر محیط ‌زیست و میراث فرهنگی و طبیعی اصفهان و سلامت جسم و روح خود تجربه می‌کنند.

به گزارش ایرنا، در دهه های ابتدایی ۱۳۰۰ شمسی که ایران قدم‌های اولیه را برای صنعتی شدن برداشت، اصفهان به دلیل پیشینه ای که در ریسندگی از دوران صفویه و حتی پیشتر از آن داشت، توانست قطب مهمی برای صنعت نساجی کشور شود.

ریسباف، نختاب، پشمباف، نور، وطن، زاینده رود، صنایع پشم و بافناز از شمار کارخانه‌هایی بودند که همین دوران در اصفهان ایجاد شدند و این شهر آنچنان در صنعت نساجی در کشور پیشرو شد که به منچستر(قطب صنعت نساجی انگلستان) ایران شهره شد.

نمایش باغ زرشک از ۲۱ تا دهم خرداد هر شب در ساعت هفت و نیم در محل سابق کارخانه صنایع پشم واقع در عمارت باغ زرشک اصفهان روی صحنه می‌رود.