گلستان - پریسا مسعودی: سکونت اقوام مختلف مانند ترکمن، بلوچ، سیستانی، مازنی، قزاق، کرد، لر و ترک در گلستان، تنوع قومیتی و اقلیمی و وجود منابع طبیعی و رونق فعالیت های کشاورزی و دامداری، موجب تنوع بی نظیر سوغات و زمینه مناسبی برای تولید صنایع دستی گوناگون در این استان شده است.

در سال های گذشته اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان در حوزه ثبت آثار خود در فهرست آثار ملی در رتبه های ۲۸ و ۲۹ کشور قرار داشت که با تلاش و همکاری استاندار و اداره کل میراث فرهنگی، هزارو هفت اثر از آثار استان گلستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و به رتبه ۱۵ کشوری ارتقاء پیدا کرد. 

صنایع دستی گلستان از جمله سوغاتی اصیل و ارزشمند محسوب می‌شود که در تمام ایران محبوبیت دارد. به عنوان مثال می‌توان به قالی‌های زیبای ترکمن با نقوش و رنگ‌های بدیع، هنر سوزن‌دوزی زنان گلستان روی لباس‌ها و زیورآلات سنتی و اصیل این استان اشاره کرد که هر کدام به شکلی منحصر به فرد و خاص هستند.

همچنین گلیم، قالیچه، پشتی، قارچین، نمد بافی، ابریشم دوزی بر پارچه، گلدوزی، ساخت آلات موسیقی، ریسندگی و بافندگی الیاف، سبد بافی، وسایل چوبی، پارچه بافی از تولیدات خاص صنایع دستی منطقه به شمار می روند.

70 هزار بافنده در استان گلستان فعالیت دارند و سالانه حدود 600 مترمربع تابلو فرش، 500 متر مربع فرش نایین و 17 هزار مترمربع گبه در این مناطق مختلف گلستان تولید می شود.

با وجود ظرفیت های بی نظیر گلستان در حوزه صنایع دستی، نداشتن بازارچه منسجم برای فروش از دغدغه های اصلی هنرمندان به شمار می رود. فقدان بازارچه موقت و دائمی را حتی گردشگران و مسافران نیز پس از حضور در استان گلستان حس می کردند، چرا که برای خرید سوغات و صنایع دستی مکان مشخصی نداشتند. عدم وجود سرمایه کافی و نداشتن بازار مناسب برای فروش مهمترین مشکلات صنایع دستی استان گلستان به شمار می‌رود که در سفر رئیس جمهور به استان گلستان نیز مورد توجه قرار گرفت.

* ساخت هفت بازارچه صنایع دستی در دستور کار قرار گرفت

به گفته محمد جواد ساوری مدیرکل میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی استان در خصوص روند اجرای پروژه بازارچه دائمی صنایع‌دستی آق‌قلا که
بزرگ‌ترین بازارچه صنایع‌دستی شمال کشور به شمار می رود، تاکنون بیش از ۱۲۰ میلیارد ریال برای اجرای این طرح هزینه شده است که با تخصیص این اعتبار، طرح بازارچه دائمی صنایع‌‌‌دستی آق‌‌‌قلا در هفته دولت سال‌جاری بهره‌‌‌برداری خواهد شد. 

به اعتقاد کارشناسان، هنرمندان به عنوان تولیدکنندگان صنایع دستی آشنایی زیادی با علم روز بازاریابی ندارند و علاوه بر آن شرایط اقتصادی باعث تغییر سلیقه افراد در انتخاب کالاهای مورد نظر در سبد خرید شده که هنرمندان باید برای ادامه فعالیت در عرصه هنر با سلایق روز جامعه آشنا شوند و از سبک‌ها و الگوهای جدید در تولیدات خود استفاده کنند.

در خصوص  آسیب شناسی حوزه صنایع دستی باید به نداشتن بسته‌بندی مناسب اشاره کرد. با وجود اینکه صنایع دستی گلستان به استان‌های مختلف ارسال و همچنین به کشورهای دیگر صادر می‌شود اما عملکرد ضعیف در بسته بندی یکی از  نقطه ضعف های صنایع‌ دستی استان به شمار می رود که می بایست با تعامل به‌ویژه بین هنرمندان این ضعف را در کوتاه‌مدت و با همکاری بخش خصوصی برطرف کرد.

حدود ۲۵ هزار هنرمند صنایع دستی در استان وجود دارند که از این میزان، ۲۴ هزار نفر فعال هستند و ۱۵۰ نفر از این هنرمندان هم در گلستان شاخص هستند که فعالیت های تجاری انجام می‌دهند. مابقی هنرمندان صنایع دستی را اکثرا خانم‌های خانه دار تشکیل می‌دهند که از طریق نرم‌افزار محصولات یا بازارچه‌های صنایع دستی محصول خود را به فروش می‌رسانند.

صنایع دستی و هنرهای سنتی به امکانات کمی برای راه اندازی نیاز دارند و به همین دلیل زنان به ویژه در مناطق روستایی با پول اولیه اندک برای راه اندازی کارگاه می توانند به معیشت خانواده کمک کنند.

* گلستان مهد صنایع دستی کشور

با وجود اینکه گلستان مهد صنایع دستی کشور محسوب می شود اما هنوز در حوزه صادرات محصولات حرفی برای گفتن نداریم. به همین دلیل، بیشتر صادرات صنایع دستی استان به صورت چمدانی انجام می‌شود و چون عمده صادرات صنایع دستی از سایر گمرکات انجام می‌شود، نمی‌توان آمار دقیقی درباره میزان صادرات صنایع دستی استان در این زمینه ارائه کرد.

همانطور که گفته شد اصلی‌ترین چالش حوزه صنایع‌دستی استان گلستان مسئله «فروش» است که در این راستا، برای ایجاد ظرفیت‌های عرضه بین‌المللی باید پیگیری‌هایی در سطح ملی و سازمان‌های کشوری داشت.

*برند سازی محصولات صنایع دستی

برندسازی محصولات صنایع‌دستی هم یکی از موضوعات مغفول مانده در حوزه صنایع‌دستی است که باید در این حوزه به‌ آن‌ پرداخت. صنایع دستی باید استاندارد و عنوان تجاری کسب کنند و برندسازی شوند و این سیاست گذاری باید توسط سازمان انجام شود.

در شمال گلستان فرش، در شرق بافندگی دستی و در مرکز استان هم سوغات نان گرگان را معرفی می کنند اما با وجود این همه ظرفیت، آیا توانسته ایم برند خوبی به عنوان نماد استان به سایر نقاط کشور معرفی کنیم؟ باید بسته ای برای ارائه به گردشگران و بازدیدکنندگان استان تعریف کنیم تا معرف و نماد آن باشد.

برندسازی صنایع دستی را می توان مهم ترین الزام و ضرورت برای رونق تولیدات در این حوزه توصیف و بیان کرد. زیرا صنایع دستی آثار نفیس و ارزشمند تولید داخل هستند و مصداق واقعی کالای ایرانی می باشند. همچنین سبب ایجاد فرصت های شغلی فراوان، افزایش درآمد اقتصادی خانوار، جلوگیری از مهاجرت و ایجاد بخش درآمدی جدید برای هر خانواده روستایی و یا شهری می شود.نیاز به سرمایه گذاری محدود نیز از ویژگی های قابل توجه این حرفه است.

شهرستان های علی آبادکتول و گنبدکاووس جزو شهرهای ملی صنایع دستی هستند و روستاهای شاهکوه، زیارت، تنگلی و سیاه رودبار نیز روستاهای ملی استان گلستان محسوب می شوند که باید از این ظرفیت‌ها برای توسعه حوزه صنایع دستی بهره گرفت.

صنایع دستی استان، مجموعه فرهنگی، هنری و اقتصادی است که بخشی از هویت فرهنگی گلستان را می سازد. هرکدام از این تولیدات دستی و نقش و نگارهایی که در آن استفاده شده پیشینه و ریشه ای دارد که حکایت از نحوه زندگی مردمان استان در گذشته دارد.

صنایع دستی از عمق و بطن زندگی مردم سرچشمه گرفته است و باید حمایت شود تا پیشینه و ریشه هر استان به باد فراموشی سپرده نشود. باید برای احیای آن و معرفی به آیندگان تلاش کرد تا کودکان آینده در استان گلستان، ادامه دهنده هنر نیاکانشان باشند و بدانند جاجیم و سفره،  چادر شب و لم چغا چیست.

حال که هنر صنایع دستی می تواند معرف فرهنگ غنی و باور کشورمان در آن سوی مرزها و نزد مردم کشورهای جهان باشد، هرنوع اقدام جهت پویا نگه داشتن صنایع دستی نیز می تواند به عنوان تلاش در جهت این رسالت عظیم باشد.

پایان پیام/83022