فرارو: کوکب خانم نام داستانی در کتاب فارسی دوم دبستان بود که توسط محمدرضا انتظاریان به رشته تحریر درآمد و در سال‌های پیش از انقلاب ۵۷ به کتاب‌های درسی راه پیدا کرد. کل ماجرا، روی هم رفته از ۱۲۰ کلمه تجاوز نمی‌کند و هدف آن ستایش و تمجید از فرهنگ ساده‌زیستی با زبانی کودکانه است.

بچه‌های ایرانی تا دهه ۹۰ که آموزش‌وپرورش تصمیم به‌حذف قصه از کتاب‌های درسی گرفت، قریب ۳۰ سال کوکب خانم، مادر عباس را زنی پاکیزه و باسلیقه می‌شناختند. احتمالا خیلی‌ها الان به یاد می‌آورند یک روز عده‌ای سرزده به خانه‌شان آمدند. کوکب خانم بدون اینکه دست‌وپایش را گم کند یا نگران قضاوت بقیه باشد با چیدن نیمرو، نان، کره، ماست و پنیر در سفره بی‌ریای خود از آن‌ها پذیرایی کرد.

نویسنده قصه کوکب خانم، به تعداد مهمانان ناخوانده اشاره نکرده است، اما در تصویر‌سازی همراه کتاب، علاوه بر خود کوکب خانم و پسرش عباس، می‌توانیم دو زن، یک مرد، پسرکی هم‌سن‌و‌سال عباس و یک طفل صغیر که روی پای مادر نشسته را تشخیص دهیم. یعنی روی هم شش‌نفر و نصفی دور سفره نشسته‌اند و جلویشان علاوه بر نیمرو، دو کاسه بزرگ ماست، دو بشقاب حاوی کره و پنیر و تعدادی نان سنگک دیده می‌شود. اگر فرض کنیم، کوکب خانم برای خودش و مهمانان ناخوانده نورچشمی، نفری یکی و نصفی تخم‌مرغ نیمرو کرده، روی هم‌رفته ۹ تا تخم‌مرغ لازم داشته است.

قیمت تخم‌مرغ، در حال حاضر مثل خود مرغ یک سر دارد و هزار سودا. گفته می‌شود در بسیاری نقاط، مردم هر شانه ۳۰ تایی تخم‌مرغ را با قیمت ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان خریداری می‌کنند. قیمت شانه ۲۰ تایی حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان است و برای بسته ۱۵ تایی تخم‌مرغ تقریبا باید ۵۶ هزار و ۳۰۰ تومان پول داد. بسته ۹ تایی را ۳۴ تا ۳۵ هزار و ۶۰۰ تومان می‌فروشند و قیمت بسته شش‌تایی به ۲۲ تا ۲۴ هزار تومان می‌رسد. اگر تخم‌مرغ را دانه‌ای بخرید، قیمت آن بین سه تا سه‌هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته می‌شود که در حالت حداکثری، ۹ تای آن می‌شود ۳۱ هزار و ۵۰۰ تومان.

بیشتر بدانید | رشد هزینه خوراکی از نگاه آمار رسمی

هزینه خوراکی یک خانوار ایرانی براساس گزارش‌های رسمی مرکز آمار، در سال ۱۳۵۹ به‌طور متوسط سالی ۲۰ هزار و ۷۰۰ تومان بوده است. یعنی ماهی هزار و ۷۲۵ تومان. هزینه ماهیانه خوراکی در سال ۶۷، سالی که در آن جنگ تحمیلی به پایان رسیده، معادل شش هزار و ۷۰۰ تومان بوده. در سال پایانی دولت اصلاحات، خانوار ایرانی به‌طور متوسط ماهی ۱۱۸ هزار و ۷۸۰ تومان برای خرید خوراکی هزینه پرداخت کرده است. دوران هشت‌ساله ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال ۹۲ به پایان رسید. در این سال هزینه خوراکی خانوار به‌طور متوسط ۴۵۸ هزار تومان در ماه بود. این عدد در پایان سال ۱۴۰۰، به طور میانگین یک میلیون و ۸۸۰ هزار تومان در ماه محاسبه شده است.

ماست، کره، پنیر و نان دیگر خوراکی‌هایی هستند که کوکب خانم برای پذیرایی از مهمانان سرزده خود، سر سفره گذاشته تا به همین واسطه شایسته کسب عنوان باسلیقه شناخته شود. گفتیم شش‌نفر دور سفره نشسته‌اند و دو تا کاسه بزرگ ماست در تصویر‌سازی کتاب، قابل تشخیص است. شما فرض کن داریم درباره یک کیلو ماست حرف می‌زنیم. درحال حاضر، قیمت مصوب دبه ۲.۵ کیلوگرمی ماست کم‌چرب، ۴۹ هزار و ۸۰۰ تومان است، اما در بازار که کسی گوشش به این حرف‌های بدهکار نیست، همین مقدار ماست را تقریبا ۶۰ هزار تومان می‌فروشند.

قیمت ماست پرچرب پگاه با وزن یک کیلو و قیمت ماست کم‌چرب پگاه با وزن یک کیلو در روز‌های آخر مهرماه سال ۱۴۰۱، حدود ۳۰ و ۲۸ هزار تومان است. بررسی بازار نشان می‌دهد ماست سون پرچرب کاله با وزن ۱.۸ کیلوگرم و قیمت ۶۸ هزار تومان و ماست همزده سبو از برند هزار با همین مقدار وزن و قیمت ۷۰ هزار تومان پرفروش‌تر هستند، ولی ما برای محاسبه مخارج مهمانی کوکب خانم همان ۳۰ هزار تومان را مبنا قرار می‌دهیم.

هزینه‌ها بالا رفته؛ این را همه می‌دانیم، اما قبل از اینکه سرتان را به‌نشانه تاسف تکان بدهید بهتر است بدانید، میزان درآمد نیز همین راه را در پیش گرفته. شاید این دو عدد تناسب نداشته باشند، اما به‌هرحال نباید آن را نادیده گرفت. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد سال ۱۳۵۹، درآمد خانوار ایرانی به‌طور متوسط سالی ۶۰ هزار و ۹۰۰ تومان و ماهی تقریبا پنج هزار تومان بوده است. متوسط درآمد خانوار ایرانی در سال ۶۷، به ماهی ۱۱ هزار و ۱۶۰ تومان و در سال ۱۳۷۶ به ماهی ۱۰۱ هزار تومان می‌رسد. آخرین گزارش رسمی به سال ۱۳۹۹ برمی‌گردد که در آن آمده خانوار ایرانی به‌طور متوسط ماهی شش میلیون و ۳۹۰ هزار تومان درآمد داشته

قیمت پنیر لیقوان ممتاز رامک با وزن ۷۰۰ گرم، در حال حاضر به حدود ۲۲۰ تا ۲۴۵ هزار تومان می‌رسد. اگر این عدد ضربان قلب شما را بالا می‌برد، می‌توانید شانس‌تان را با انواع دیگری از پنیر با قیمت ملایم امتحان کنید. مثل پنیر تازه پاستوریزه پگاه با صباح که با وزن ۱.۶ کیلوگرم ۱۹۰ تا ۲۰۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسد، اما در تخفیف‌های گاه‌وبیگاه فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا آنلاین می‌توان آن‌ها را ۱۷۰ هزار تومان خرید. این یکی هم تیز است؟ الان بیشتر مردم با چنین توجیهی یک پنیر سفید با وزن ۴۰۰ گرم خریداری می‌کنند. قیمت این محصول توسط برند‌های مختلف مثل هزار، کاله، میهن، پگاه، رامک و... ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان تعیین شده است. بیایید فرض کنیم کوکب خانم برای آبروداری یک قالب نیم‌کیلویی را در دو ظرف جداگانه جلوی مهمان‌هایش گذاشته است. خب؟ قیمت این محصول با وزن ۵۰۰ گرم در حال حاضر، بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان خواهد بود.

نان برخلاف چیزی که به‌نظر می‌رسد، مهمترین بخش پذیرایی کوکب خانم را تشکیل می‌دهد. نان سنگک آن دوره قطعا با چیزی که الان نانوایی‌ها تحویل مردم می‌دهند، توفیر دارد. گذشت زمان وزن چانه‌ها را کم کرده و به تبع آن ابعاد نان آب رفته است، اما هنوز می‌توان به هر دو نفر یک نان سنگک اختصاص داد. قیمت نان سنگک سنتی بزرگ ساده در نانوایی‌های آزادپز الان به هفت هزار تومان می‌رسد. انواع کنجدی را ۱۲ تا ۱۵ هزار تومان حساب می‌کنند. نانوایی‌های دریافت‌کننده آرد یارانه‌ای، سنگک را ساده و کنجدی را به‌ترتیب سه و پنج هزار تومان می‌فروشند. قیمت نان بربری سنتی ساده و کنجدی در این نانوایی‌ها چهار تا ۱۰ هزار تومان است. سه‌تا نان کافی است، اما محض احتیاط پنج‌تا نان می‌گیریم که خدای نکرده کم نیاید. نگران قیمت نباشید، چون آن را با نرخ دولتی حساب می‌کنیم. پنج‌تا سنگک ساده می‌شود ۱۵ هزار تومان.

برگزاری مهمانی کوکب خانم به‌این ترتیب با ۹ تا تخم‌مرغ، پنج‌تا نان سنگک، یک کیلو ماست، ۳۰۰ گرم کره و نیم‌کیلو پنیر در سال ۱۴۰۱، معادل ۲۱۶ هزار تومان هزینه برمی‌دارد. قیمت تخم‌مرغ‌ها ۳۱ هزار و ۵۰۰ تومان می‌شود. برای پنج‌تا نان سنگک ساده باید ۱۵ هزار تومان پرداخت کرد و ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان برای ۳۰۰ گرم کره کنار گذاشت. قیمت یک کیلو ماست ۳۰ هزار تومان و قیمت نیم‌کیلو پنیر، می‌شود ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان.

بیشتر بدانید | قصه کوکب خانم

کوکب خانم، مادر عباس زن پاکیزه و باسلیقه‌ای است. او سطل شیر را همیشه در جای خنک نگاه می‌دارد. روی سطل پارچه‌ای می‌اندازد تا گرد‌و‌خاک بر آن ننشیند و پاکیزه بماند. کوکب خانم هر روز از شیر چیزی درست می‌کند. گاهی به آن مایه پنیر می‌زند و پنیر درست می‌کند. گاهی مایه ماست می‌زند و ماست می‌بندد و گاهی از ماست کره می‌گیرد. روزی عده‌ای سرزده به خانه آن‌ها آمدند. کوکب خانم با تخم مرغ نیمرو درست کرد. نان و کره و ماست و پنیر هم سر سفره گذاشت. همه از مهمان‌نوازی و سلیقه کوکب خانم تعریف کردند وقتی آن‌ها سیر شدند خدا را شکر کردند که این همه نعمت‌های خوب آفریده است