برای برنامه‌ریزی و حضور مناسب در کشورهای هدف، باید چشم‌انداز تجارت ایران با کشورهایی که جزو مقاصد اصلی تجاری بوده و مورد تاکید تصمیم‌سازان نظام هستند، بررسی شود تا ظرفیت‌های قابل اتکار برای تجارت و سرمایه‌گذاری قابل احصا باشد.

در این شرایط، رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان، نبود کالای قابل رقابت در کشورهایی مانند تاجیکستان را علت ناکامی ایران در روند تجارت خارجی می‌داند و معتقد است تورم داخلی اثر منفی در روند صادرات کشور دارد.

محمدحسین روشنک گفت: ایران نتوانست با کشورهای آسیای میانه تجارت معمولی و طبق استانداردهای موجود برقرار کند. چون تجارت با این کشورها خاص است و طبق استانداردهای تعریف شده انجام نمی‌شود. در این بین تحریم‌ها اثر منفی روی تجارت ایران با کشورهای این منطقه و حتی افغانستان نداشت؛ از گذشته تاکنون هیچ سیستم مالی منظم و دقیقی بین کشورهای آسیای میانه وجود نداشته تا تحریم‌ها بتواند اثری روی تجارت با این منطقه داشته باشد. حتی صندوق ضمانت صادرات هم درباره این منطقه نمی‌تواند کار خاصی انجام دهد و باید اذعان داشت که تنها اثر تحریم، بالا بردن نرخ انتقال پول بود.

رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان ادامه داد: از طرفی بعد از آخرین سفر رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان بخش زیادی از مشکلات حل و امکان تقویت روابط تجاری با این کشور تسهیل شد. حتی شاهد رفع چالش‌های دیرینه بین ترکمنستان و تاجیکستان نیز بودیم. با این تغییر و تحولی که اتفاق افتاد، پیش‌بینی می‌شد که حجم تجارت ایران با این کشورها بیشتر شود که متاسفانه نشد.

روشنک با طرح این سئوال که چرا با وجود نبود مشکلی خاص، حجم تجارت بین ایران و تاجیکستان افزایش نیافته است؟ گفت: متاسفانه کالایی برای صادرات نداریم. اگر در گذشته ۳۰۰ قلم کالا برای صادرات داشتیم امروز به ۳۰ قلم کالا کاهش یافته است. در واقع تولیدات ایران قابل رقابت در این بازارها نیست.

رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان خاطرنشان کرد: همین تعداد کالایی هم که امروز صادر می‌شود، یارانه‌ای هستند، مواد پتروشیمی، مواد غذایی و انواع شیرینی و شکلات، انواع شوینده‌ها، روغن نباتی و غیره جزو کالاهایی هستند که ماده اولیه و اصلی آنها با یارانه در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد. البته به غیر از زعفران، پسته و گیاهان دارویی که بخشی از صادرات ایران به این کشور است.

به باور او اگر افق امیدوارکننده‌ای در برابر صادرات نیست به دلیل قیمت تمام شده بالای تولید داخلی است. کالاهایی که امکان صادرات آنها را داریم از ۵ ماه قبل تا به امروز حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد گران شدند. وقتی بازرگان کالا را در داخل گران بخرد، امکان صادرات آن را ندارد چون این کالا در کشور مقصد گران نشده است، پس قدرت رقابت خود را از دست می‌دهیم. برای همین نمی‌توانیم حجم صادرات خود را افزایش دهیم.

روشنک با بیان این مطلب که گران شدن یکباره بهای کالا در داخل یک مشکل جدی است، گفت: باید توجه داشت که برای انتقال کالا به تاجیکستان نیز چالش‌هایی وجود دارد. با وجود اینکه بعد از سال‌ها درگیری بین تاجیکستان و ترکمنستان، سرانجام دو کشور به توافق‌هایی رسیدند و ترکمنستان مسیرهای ترانزیتی به مقصد تاجیکستان را باز کرد، اما همچنان ترکمنستان به بهانه‌های مختلفی اجازه ترانزیت کامیون‌های ایرانی یا هر کامیونی که از ایران قصد سفر به تاجیکستان را دارد، نمی‌دهد.

او ادامه داد: در حال حاضر برای انتقال زمینی بار به مقصد تاجیکستان از خاک ترکمنستان، باید در مرز از کامیون‌های ترکمنستانی استفاده کرد. این مشکل باید از طریق مذاکرات دولتی حل شود.البته چنین مشکلی درباره واگن وجود ندارد و بار صادراتی مستقیم از ایران در دوشنبه پایتخت تاجیکستان تخلیه می‌شود. در این مسیر ترانزیت هوایی هم بسیار ناچیز است.

رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان در ادامه به ظرفیت‌هایی که برای امکان توسعه سطح مناسبات دو کشور از طریق گردشگری وجود دارد، اشاره و تصریح کرد: در حال حاضر هفته‌ای یک پرواز بیشتر بین دو کشور برنامه‌ریزی نشده که باید تغییر کند و حداقل به سه پروازد در هفته برسد. در تاجیکستان مکان‌های دیدینی بسیاری وجود دارد و از طرفی مردم این کشور نیز به زبان فارسی صحبت می‌کنند.