به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، بدون تردید افزایش صادرات نفت و وصول درآمدهای نفتی یکی از بزرگترین دستاوردهای دولت سیزدهم در 7 ماهه سال 1400 بوده است، موضوعی که بارها توسط سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشور و جواد اوجی وزیر نفت از آن به عنوان یک خط‌شکنی در فضای تحریمی مطرح شده است.

طبق آمار، میزان فروش نفت ایران در دولت سیزدهم به بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. این موضوع در کنار افزایش قیمت جهانی نفت به بشکه‌ای 100 دلار موجب شد که درآمدهای نفتی افزایش چشمگیری پیدا کند.

اما یک سوال اساسی وجود دارد؛ اگر صادرات نفت ایران افزایش یافته است، پس چرا تاثیری در معیشت مردم احساس نمی‌شود؟

*کاهش 227 هزار میلیارد تومانی کسری بودجه 1400

 فارس در گزارشی با عنوان «تاثیر رشد صادرات نفت بر معیشت مردم/ کاهش‌ 227 هزار میلیارد‌ی کسری بودجه» به این موضوع پرداخت که تورم به عنوان اصلی‌ترین عامل نابسامانی معیشت مردم، ریشه در دو موضوع «کسری بودجه دولت» و «خلق نقدینگی بانکی» دارد و تا زمانی که این دو مشکل حل نشود، گشایشی در اقتصاد ایران رقم نخواهد خورد.

با اقدامات دولت سیزدهم در دور زدن تحریم و بازاریابی برای فروش نفت، در مجموع کل درآمد ارزی دولت از صادرات نفت خام، میعانات گازی و گاز طبیعی در سال 1400 به بیش از 17.5 میلیارد دلار افزایش یافت و توانست برآورد قانون بودجه را محقق کرده و مانع کسری بودجه از محل درآمدهای نفتی شود.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، افزایش 124 درصدی مصارف بودجه در سال پایانی دولت تدبیر و امید (سال 1400) موجب شد که کسری معادل 470 هزار میلیارد تومان بر بودجه تحمیل شود. افزایش درآمدهای نفتی، این کسری بودجه را به میزان 227 هزار میلیارد تومان کاهش داده و مانع از تشدید تورم بر اقتصاد کشور شده است.

در تصویر 1، میزان مصارف بودجه و رشد سالانه مصارف آورده شده است. طبق تصویر در سال پایانی دولت روحانی میزان مصارف به ناگهان از 571 هزار میلیارد تومان به 1278 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.

تصویر 1

دولت سیزدهم در نخستین اقدام در قانون بودجه 1401 سعی کرد با کنترل مصارف بودجه و رشد فقط 9 درصدی آن، کسری بودجه و تورم ناشی از آن در سال 1401 را به طور کلی مدیریت کند.

*کاهش تورم ماهانه پس از افزایش فروش نفت به روایت مرکز آمار

تا اینجا اشاره شد که افزایش صادرات نفت در دولت سیزدهم، از تشدید تورم حاصل از کسری بودجه جلوگیری کرده است. حال کمی در موضوع دقیق‌تر خواهیم شد.

تصویر 2 آمار تورم ماهانه در سال 1400 را نشان می‌دهد که توسط مرکز آمار تدوین شده است. طبق گزارش مرکز آمار، تورم ماهانه از ابتدای سال 1400 تا شهریورماه روند افزایشی داشته و پس از استقرار کابینه دولت سیزدهم تا پایان سال 1400 کاهشی شده است.

به طور قطع، افزایش صادرات نفت و کاهش کسری بودجه، اصلی‌ترین اقدام مقابله‌ای دولت سیزدهم برای کنترل تورم بوده است که تاثیر آن بر کاهش «تورم ماهانه» کاملا مشهود است. بدین ترتیب تورم ماهانه از 2.7 درصد در فروردین‌ماه به 3.9 درصد در شهریورماه رسیده و سپس در اسفندماه به عدد 1.3 درصد کاهش یافته است.

در تصویر 2، رنگ آبی مربوط به شاخص کل تورم ماهانه و رنگ قرمز نیز روند کلی تغییرات تورم در سال 1400 را نشان می‌دهد.

تصویر 2

*افزایش صادرات نفت، تورم سال 1400 را 6 درصد کاهش داد

در تصویر 3، روند تورم ماهانه در صورت افزایش نیافتن صادرات نفت در دولت سیزدهم را نشان می‌دهد. طبق گزارش مرکز آمار تورم سال 1400 عدد 40.2 درصد بوده است.

با در نظر گرفتن تورم ماهانه جدید در تصویر 3، طبق محاسبه اگر روند تورمی دولت روحانی در سال 1400 ادامه پیدا می‌کرد، تورم سال 1400 به عدد حدود 46 درصد می‌رسید که یک رکورد بی‌سابقه و یک فاجعه بزرگ اقتصادی برای کشور محسوب می‌شود.

تصویر 3

به بیان دیگر افزایش صادرات نفت، میعانات گازی و گاز طبیعی در دولت سیزدهم موجب شد که در سالی که مصارف بودجه 124 درصد افزایش یافته بود، تورم سالانه حدود 6 درصد نسبت به روند قبلی کاهش یابد.

تصویر 4 تورم سال‌های گذشته را بر اساس گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد. سرعت نمایی خلق نقدینگی در نظام بانکی و کسری بودجه 470 هزار میلیارد تومانی می‌توانست تورم را به عدد 45.7 درصد برساند که این رقم در پایان سال 1400 به عدد 40 درصد ختم شد.

تصویر 4

*کاهش 24 درصدی تورم نقطه به نقطه در پایان سال 1400

البته بهترین شاخص برای بررسی تاثیر فروش نفت بر تورم در 6 ماهه دوم سال 1400، شاخص تورم نقطه‌به‌نقطه است، زیرا کشیدن ترمز شاخص تورم کل تا حد زیادی تحت تاثیر تورم ماهانه در 6 ماهه اول سال بوده که ارتباطی با دولت سیزدهم ندارد.

طبق گزارش مرکز آمار، تورم نقطه به نقطه در ابتدای سال (فرودین‌ماه) حدود 50 درصد بوده و در اسفندماه به حدود 35 درصد می‌رسد. به بیان دیگر افزایش فروش نفت و کاهش کسری بودجه باعث شده است که تورم نقطه به نقطه در سال 1400 به میزان 15 درصد کاهش یابد (تصویر 5).

تصویر 5

حال اگر روند قبلی تورم در دولت گذشته در 6 ماه دوم سال 1400 نیز ادامه پیدا می‌کرد، تورم نقطه به نقطه از 49.5 درصد در ابتدای سال 1400 به 58.6 درصد در پایان سال می‌رسید (تصویر 6).

تصویر 6

بدین ترتیب درصورت تداوم دولت روحانی در 6 ماهه دوم سال 1400، تورم نقطه به نقطه در اسفندماه به جای 34.6 به 58.6 می‌رسید و 24 درصد افزایش می‌یافت.

*خیز دولت روحانی برای شکستن رکورد تورم ایران در سال 1400

تصویر 7، میزان تورم سالانه در سال‌های پس از انقلاب اسلامی است. طبق آمار بیشترین تورم در سال 1374 و در دولت سازندگی رقم خورد که عدد معادل 49.4 درصد بود. اگر دولت روحانی تا انتهای سال 1400 بر سر کار باقی ‌می‌ماند عدد تورم در این سال به 45.7 درصد می‌رسید و نزدیکترین عدد را به رکورد تورم پس از انقلاب ثبت می‌کرد.

تصویر 7- تورم سالانه ایران پس از انقلاب اسلامی

در مجموع تاثیر افزایش فروش نفت در دولت سیزدهم در کاهش بیش از 227 هزار میلیارد تومانی از کل کسری بودجه در سال 1400 و کاهش حدود 8 درصدی تورم کل و کاهش 24 درصدی تورم نقطه‌ به نقطه در این سال بوده است.

به گفته کارشناسان تا زمانی که فکری اساسی برای حل مشکلات ساختاری اقتصاد کلان کشور نشود، حتی فروش روزانه 2 میلیون بشکه نفت نیز نمی‌تواند گرهی از وضعیت معیشتی مردم و تورم افسارگسیخته باز کند.