به زبان ساده، تراز عملیاتی همان مقایسه مصارف و منابع است که در آلبوم اقتصادی شهرداری، بخش درآمد‌های عمومی با هزینه‌های عمومی، واگذاری دارایی‌های مالی با تملک دارایی‌های مالی و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای با تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دوبه دو با یکدیگر مقایسه می‌شوند.

پس از توضیح واژه ها، در ادامه، رقم‌های موجود در هر بخش را مقایسه می‌کنیم. این گزارش عدد و رقم زیاد دارد، اما اگر برای خواندن آن حوصله به خرج دهید، می‌بینید که آلبوم بودجه شهر مشهد برای سال ۱۴۰۱ دست کم روی کاغذ، حسابی به نفع شهر تراز است.

تراز مثبت هزینه‌ها و درآمد‌ها

اولین بخشی که باید بررسی شود، مقایسه درآمد‌های عمومی با هزینه‌های عمومی است. چرا؟ چون یکی از شاخص‌های بودجه مناسب در دولت‌های ملی و محلی، این است که هزینه‌های عمومی از درآمد‌های عمومی کمتر باشد یا به عبارتی، تراز عملیاتی این بخش مثبت باشد.

در گام اول باید بخش درآمد‌های عمومی را بررسی کنیم. این بخش شامل عوارض و بهای خدمات و کمک دولت است و مشخص می‌کند در یک سال چه بخشی از درآمد‌های شهرداری از طریق خدمت رسانی به شهروندان و دریافت عوارض به دست آمده و همچنین دولت چه میزان در بودجه شهرداری سهیم بوده است.

اکنون درآمد‌های عمومی شهرداری مشهد در بودجه پیشنهادی سال ۱۴۰۱ با ۳۹ درصد افزایش درمقایسه با اصلاح بودجه مصوب سال ۱۴۰۰ به ۱۱ هزارو ۱۶۷ میلیاردتومان رسیده است.

در گام دوم، سوی دیگر ترازو یعنی هزینه‌های عمومی را بررسی می‌کنیم. این بخش به هفت فصل مختلف تقسیم بندی شده است که از جبران خدمات کارکنان و رفاه اجتماعی بگیرید تا کمک‌های بلاعوض و... را شامل می‌شود.

مجموع هزینه‌های عمومی سال آینده با ۱۳ درصد افزایش نسبت به اصلاحیه بودجه مصوب ۱۴۰۰ به رقم ۶ هزارو ۳۰۷ میلیاردتومان رسیده است. حالا با یک حساب وکتاب سرانگشتی می‌بینید که درآمد‌های عمومی شهرداری، ۴ هزارو ۸۶۰ میلیاردتومان از هزینه‌های عمومی بیشتر است، پس علامت سبز عملکرد مثبت را کنار آن می‌گذاریم.

استقراض کمتر، پرداخت بیشتر

گاهی اوقات منفی بودن تراز عملیاتی، ماهیت مثبت دارد. یعنی چه؟ بگذارید با مثال توضیح دهیم. در بخش دارایی‌های مالی هراندازه که استقراض (منابع) کمتر از بازپرداخت (مصارف) باشد، بهتر است؛ یعنی با اینکه تراز عملیاتی که از فرمول کسر مصارف از منابع به دست می‌آید منفی است، اما ماهیتی مثبت دارد.

در بودجه پیشنهادی سال ۱۴۰۱ شهرداری مشهد قسمت واگذاری دارایی‌های مالی (استقراض) ۷ هزارو ۷۲۷ میلیاردتومان پیش بینی شده است که نسبت به سال قبل، ۸۲ درصد افزایش دارد. از سوی دیگر تملک دارایی‌های مالی (بازپرداخت بدهی) با ۲۴۶ درصد افزایش به ۹ هزارو ۲۱۰ میلیاردتومان رسیده است.

یک حساب وکتاب سرانگشتی نشان می‌دهد که تراز عملیاتی هزارو ۴۸۳ میلیاردتومان منفی است. همان طور که گفتیم، این منفی بودن ماهیت مثبت دارد و یعنی سال آینده مدیریت شهری بیشتر از آنچه بخواهد قرض بگیرد، بازپرداخت خواهد داشت، درصورتی که سال قبل این نسبت عکس بوده و مدیریت شهری پنجم، بیش از رقم بازپرداخت بدهی‌های خود قرض کرده است.

کفه سنگین ساخت وساز

در بخش دارایی‌های سرمایه‌ای نیز منفی بودن تراز عملیاتی، نشان از عملکرد مثبت در این بخش دارد. واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان فروش دارایی‌ها (منابع) باید از تملک دارایی‌های سرمایه‌ای یا در اصطلاح عام، بودجه عمرانی کمتر باشد تا عملکرد مثبتی را نشان دهد. (به صورت خلاصه یعنی فروش دارایی‌های سرمایه‌ای کمتر از ایجاد آن باشد.)

فروش دارایی‌های سرمایه‌ای در بودجه پیشنهادی سال ۱۴۰۱ شهرداری مشهد درمقایسه با رقم اصلاحی بودجه امسال، ۲۱ درصد کاهش یافته و به رقم ۴ هزارو ۱۲۶ میلیاردتومان رسیده است. این یعنی سال آینده دارایی‌های کمتری به فروش می‌رسد و رقم درج شده در این ردیف به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود.

در سمت دیگر این مقایسه، بخش تملک دارایی‌های سرمایه‌ای قرار دارد که سال آینده ۸ هزارو ۹۵۲ میلیارد تومان برای آن درنظر گرفته شده است.

تراز عملیاتی (حاصل تفریق قیمت فروش دارایی‌های سرمایه‌ای (منابع) از تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (مصارف)) در این بخش، منفی ۴ هزارو ۸۲۶ میلیارد تومان خواهد بود که نشان دهنده ماهیت مثبت آن در این بخش است. بر این اساس، در سال آینده قرار است مدیریت شهری مشهد بیش از فروش دارایی‌های سرمایه ای، در ایجاد این نوع دارایی‌ها گام بردارد.

همان طور که گفتیم، بررسی بخش‌های مختلف مصارف و منابع نشان می‌دهد که تراز عملیاتی در همه این بخش‌ها ماهیت مثبت دارد و آن طور که روی کاغذ آمده، حسابی به نفع شهر شده است.

تنظیم:فلاح